Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Yetkisine İlişkin 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Düzenlenen Hükümlerin Yabancı Mahkeme Lehine Akdedilen Yetki Anlaşmalarına Etkisi

Yıl 2021, Cilt: 79 Sayı: 2, 485 - 517, 29.07.2021

Cemre Tüysüz

https://doi.org/10.26650/mecmua.2021.79.2.0005

Öz

Türk hukukunda yetki anlaşması ile borç ilişkilerinden kaynaklanan ve yabancılık unsuru bulunan uyuşmazlıkların çözümü için yabancı bir devlet mahkemesinin seçilebilmesi kabul edilmiştir. Bunun yanında, acentelerin aracılık veya akdettiği sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklarda müvekkilini temsil yetkisi, Türk hukukunda kabul edilmektedir. Bu yetki doğrultusunda da müvekkile izafeten açılacak davalarda yetkiye ilişkin uygulamada sorunlar ortaya çıkmaktadır. Milletlerarası usul hukukunda bu durum yetki anlaşması ile yabancı mahkemenin seçildiği durumlarda, acenteye karşı müvekkiline izafeten açılacak davanın, yetki anlaşması ile seçilen mahkemede mi yoksa Türk mahkemelerinde mi görüleceği konusunda ortaya çıkmaktadır. Yabancı mahkemenin seçildiği yetki anlaşmasının, müvekkile izafeten acenteye karşı açılacak davalarda uygulanmayarak, davanın Türk mahkemelerinde görülmesinin mümkün olup olmadığı, milletlerarası usul hukuku ve TK m 105/2 kapsamında yapılacak inceleme ile tespit edilmelidir. Bu çalışmada mevcut düzenlemeler ışığında acentenin müvekkilini davada temsil etme yetkisi milletlerarası usul hukukundaki yetki anlaşmaları açısından incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Acente, Yetki anlaşması, Acentenin müvekkili temsil yetkisi, Münhasır yetki

Destekleyen Kurum

Yazar bu çalışma için finansal destek almadığını beyan etmiştir.

The Impact of the Agency’s Authority to Represent their Clients Stipulated in Turkish Commercial Code No 6102 on Jurisdiction Agreements in favor of Foreign Courts

Öz

According to Turkish law, parties may appoint foreign courts regarding the disputes to arise from obligations with a foreign element. Besides, authority to represent the client has been granted to the Agency regarding the transactions conducted by them, according to Turkish law. Concerning this authority, problems occur regarding the claims directed to the agency on behalf of the client. These problems may arise in private international and procedural law when parties include a venue clause to their agreements and appoint a foreign court. Determination of which courts shall have the jurisdiction over the claims regarding the transactions concluded by the agencies shall be made through the examination of Private International and Procedural Law and Turkish Commercial Code Art. 105/2. This article focuses on the situations on such examples and to determine whether apply to the foreign courts mentioned in the venue clause or to the Turkish courts, by the regulations in Turkish law, regarding the agency’s authority to represent the client.

Anahtar Kelimeler

Agency, Venue clause, Authority to represent client, Exclusive jurisdiction

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Sözleşmesine Dayanan Yabancı Derdestlik, (1. Bası, Seçkin, Ankara 2002).
• Alangoya Y, ‘Yargılama Sırasında Tarafta (Yanda) İradi Olarak Meydana Gelen Değişme Hakkında Düşünceler’, (1969) 3 (5) İÜMHAD, 125.
• Alangoya Y, Yıldırım K ve Deren Yıldırım N, Medeni Usul Hukuku Esasları, (8. Bası, Beta, İstanbul 2011).
• Altay S A, ‘Acentenin Müvekkilini Davada Temsil Etmesi’, (2010) 1 Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, 223.
• Aygün M, ‘Yabancılık Unsurunun Mahiyeti ve Yargılamadaki Rolü’, (2014) 16(Özel Sayı) Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 1025.
• Bolayır N, Medeni Usul Hukukunda Yetki Sözleşmeleri, (1. Bası, Beta, İstanbul 2009).
• Börü L, ‘Sıfat ve Dava Takip Yetkisi’, (2011) 27 (31), BATİDER, 249.
• Börü L, Medenî Usûl Hukukunda Davaya Vekâlet Ehliyeti, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, (Ankara 2006) .
• Çelikel A ve Erdem B B, Milletlerarası Özel Hukuk, (16. Bası, Beta, 2020).
• De Boor H O, Zur Lehre vom Parteiwechsel und vom Parteibegriff, in: Festschrift für Prof. Dr. Heinrich Siber, B. II, Leipzig, 1943.
• Demirci Z, Medeni Usûl Hukukunda Davaya Vekâlet Ehliyeti, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, (Ankara Konya 2010).
• Demirkol B, ‘Türk hukukunda Genel İşlem Şartlarında Yer Alan Hukuk Seçimi, Yetki Anlaşması ve Tahkim Anlaşmalarının Hüküm Doğurması’, (2020) 40(2), MHB, 1313.
• Demirtaş N, ‘Acentenin Davada Müvekkilini Temsil Etmesi’, (2019), 5(1), İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 83.
• Deren Yıldırım N, Türk İsviçre ve Alman Medeni Usul Hukukunda Kesin Hükmün Sübjektif Sınırları, (1. Bası, Alfa, İstanbul 1996).
• Doğan V, Milletlerarası Özel Hukuk, (6. Bası, Savaş, Ankara 2020).
• Ekşi N, ‘Uluslararası Ticaret İlişkin İki Güncel Sorun: Sözleşme Bedelinin Yabancı Para Olarak Ödenmesi ve Yabancı Mahkemenin Yetkisinin Tesisi’, (1998) 72(10-12) İstanbul Barosu Dergisi 864.
• Ekşi N, ‘Yabancılık Unsuru Taşıyan Akitler ve Bu Akitlerin AB Roma Konvansiyonu’na Göre Anlamı’, (1992) 12(1-2) MHB, 1.
• Ekşi N, Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi (Milletlerarası Yetki), (2. Bası, Beta, İstanbul 2000).
• Erişir E, Medeni Usul Hukukunda Taraf Ehliyeti, (1. Bası, Güncel, İzmir 2007).
• Ersen Perçin G, Milletlerarası Özel Hukuk Bakımından Mal Rejimleri, (1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2014).
• Esen E, ‘Türk Hukukunda Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanınması ve Tenfizinde Münhasır Yetki Kavramı’, (2002) 22(2) MHB, 183.
• Esen E, ‘Critique of a Turkish Court of Cassation Decision on the Validity of Choice-of-Law and Choice-of-Forum Clauses in an Insurance Agreement’, (2010) 42 (59), Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul, 365.
• Güner C, ‘Türk Ticaret Kanunun “Yabancı Tacirlerin Acentelerinin Davada Temsil Yetkisine” İlişkin Hükmünün Milletlerarası Özel Hukuk Açısından Değerlendirilmesi’, (2019) 10 (2), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 521.33
• Güngör G, Milletlerarası Özel Hukukta İflas, (1. Bası, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1997).
• Huysal B, ‘Yabancı Mahkemenin Dava ve Taraflar İle Gerçek Bağlantısının Tanıma ve Tenfiz Üzerindeki Etkisi’, (2011) 10(1), Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Ata Sakmar’a Armağan, 467.
• İrge Erdoğan B, ‘Milletlerarası Özel Hukukta Deniz Yoluyla Yolcu Taşıma Sözleşmesine İlişkin Genel Değerlendirme’, (2017) 37(2), MHB, Yücel Sayman’a Armağan, 508.
• Kale S, Medeni Yargılamada Taraf Ehliyeti, (1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2010).
• Kaya A, Türk Ticaret Kanunu Şerhi Birinci Kitap, Ticarî İşletme, Yedinci Kısım, Acentelik, (TK m. 102-123), (2. Bası, Beta, İstanbul 2016)
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, (C. 1, 1. Bası, Demir, Ankara 2001).
• Kutluay E, ‘Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları’, (2017) 19(2), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, Prof. Dr. Şeref Ertaş’a Armağan, 1369.
• Külüşlü E, Milletlerarası Usul Hukuku Çerçevesinde Acentenin Müvekkilini Mahkemede Temsil Etme Yetkisi, (1. Bası, On İki Levha, İstanbul 2019).
• Nomer E, Devletler Hususî Hukuku, (22. Bası, Beta, İstanbul 2017).
• Nomer H N, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, (15. Bası, Beta, İstanbul 2017).
• Özekes M, Medeni Usul Hukukunda Asli Müdahale, (1. Bası Alfa, İzmir 1995).
• Oğuzman M K ve Öz M T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt 1, (18. Bası, Vedat, İstanbul 2020).
• Pekcanıtez H, Pekcanıtez Usûl Medeni Usûl Hukuku, (C. 1, 15. Bası, On İki Levha, İstanbul 2017).
• Sargın F, Milletlerarası Usul Hukukunda Yetki Anlaşmaları, (1. Bası, Yetkin, Ankara 1996).
• Süral C, ‘Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi’, (2012) 100, TBB Dergisi, 168.
• Şanlı C, Esen E ve Ataman Figanmeşe İ, Milletlerarası Özel Hukuk, (8. Bası, Beta, İstanbul 2020).
• Şanlı C, Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, (7. Bası, Beta, İstanbul 2019).
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukukunda Derdestlik İtirazı, (1. Bası, Adalet, Ankara 1998).
• Tekinalp G ve Uyanık A, Milletlerarası Özel Hukuk Bağlama Kuralları, (13. Bası, Vedat, İstanbul 2020).
• Tüysüz C, İcra ve İflâs Hukukundaki Davaların Tahkim Anlaşmasının İcrasına Etkisi, (1. Bası, Beta, İstanbul 2017).
• Üçüncü H S, ‘Acentenin Temsil Yetkisinin Usul Hukuku Kapsamında Değerlendirilmesi’, (2013) 17(1-2) Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 961.
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku, (C I-II, 7. Bası, Seçkin, İstanbul 2000).
• Yılmaz E, Medeni Yargılama Hukukunda Islah, (6100 Sayılı HMK’na Göre Değiştirilmiş 4. Bası, Yetkin, Ankara 2013).