Türk Medeni Hukukunda Evliliğin Nisbi Butlanı Sebeplerinden Korkutma

Yıl 2022, Cilt: 80 Sayı: 3, 925 - 966, 05.10.2022

Emre Köroğlu

https://doi.org/10.26650/mecmua.2022.80.3.0007

Öz

Evlilik, evlendirme memurunun, evlenecek olan kişilerin her birine birbiriyle evlenmek isteyip istemediklerini sorması üzerine, onların olumlu yönde irade beyanında bulundukları anda meydana gelmektedir. Ancak bir evliliğin geçerli olarak meydana gelmesi için, eşlerden her birinin evlenme yönündeki iradelerinin hiçbir baskı altında kalmadan, özgür bir şekilde oluşması gereklidir. Bazı durumlarda eşlerden biri, diğer eşin veya üçüncü bir kişinin korkutma teşkil eden bir fiiline maruz kalarak istemediği bir evliliği yapmak zorunda kalmış olabilir. Korkutma, iradenin oluşumu aşamasındaki sakatlıklardan biri olup, Kanun koyucu tarafından TMK m 151’de evliliğin nisbi butlanı sebeplerinden biri olarak düzenlenmiştir. İlgili madde gereğince, kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilen eş, evlenmenin iptalini dava edebilmektedir. Görüldüğü üzere, korkutma altında yapılan evlilik her ne kadar nisbî butlanla sakat bir evlilik olsa da kendiliğinden hükümsüz duruma gelmemektedir. Bu evliliğin hükümsüzlüğünün sağlanması için korkutma teşkil eden fiile maruz kalan korkutulan tarafından nisbî butlan davasının açılması gerekmektedir. Kanun koyucu TMK m 152’de korkutmaya dayalı nisbi butlan davasının açılmasını belirli sürelere tabi tutulmuştur. TMK m 152’ye göre korkutulan eşin iptal davası açma hakkı, korkutmanın etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlayarak altı ay ve her hâlde evlenmenin üzerinden beş yıl geçmekle düşmektedir. Mahkeme tarafından evliliğin korkutma sebebiyle iptaline karar verilmesiyle birlikte, evlilik ileriye etkili bir şekilde (ex nunc) sona ermektedir ve evlilik, hâkimin iptal kararına kadar geçerli bir evliliğin tüm sonuçlarını doğurmaktadır (TMK m 156).

Çalışmamızda korkutmanın tanımı, şartları ile sonuçları, İsviçre Hukukundaki son gelişmelere de yer verilerek kapsamlı bir şekilde inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Evlenme, İrade Beyanı, Korkutma, Nisbi Butlan, İptal Davası

Duress as Reason for Relative Nullity of Marriage in Turkish Civil Law

Öz

Marriage occurs when a marriage official asks each of the persons to be married whether they want to marry each other and these two persons make a positive declaration of will. However, in order for a marriage to be valid, the desire of each spouse to marry must be formed free of any pressure. In some cases, a spouse may have been forced to enter an unwanted marriage as a result of duress from the other spouse or a third party. Duress is a defect in the formation stage of will and is legally regulated in Art. 151 of the Turkish Civil Code (TCC) as a reason for relative nullity of marriage. TCC Art. 151 states that a spouse who is persuaded to marry through threat of imminent and serious harm to their own or a relative’s life, health, honor, or dignity may file a lawsuit for annulment of the marriage. As is seen, although a marriage made under duress is crippled by relative nullity, it is not automatically invalidated. A lawsuit for relative nullity must be filed by the threatened party to ensure the annulment of the marriage. Legislation subjects the filing of a relative nullity lawsuit based on duress to certain periods as per Art. 152 of the TCC. Accordingly, the threatened spouse’s right to file an annulment case ends after six months, starting from the date the effect of the duress disappears, but in any event within five years of the marriage. Upon a court’s decision to annul a marriage due to duress, the marriage ends proactively (ex nunc), and the marriage bears all the results of a valid marriage up to the judge’s decision (TCC Art 156).

This study comprehensively examines the definition of duress, its conditions, and results by also including the latest developments in Swiss law.

Anahtar Kelimeler

Marriage, Declaration of Will, Duress, Relative Nullity, Action for Annulment

Kaynakça

• Akdemir P, Kişilik Haklarının İhlalinden Elde Edilen Kazancın İadesi Davası (1. Bası Vedat Kitapçılık 2014) google scholar
• Akıntürk T ve Ateş D, Türk Medeni Hukuku, İkinci Cilt, Aile Hukuku (23. Bası Beta Yayınevi 2021) google scholar
• Akipek Öcal Ş, ‘Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi, Sona Erdiren Haller ve Sona Erme Anı’, (2019) 1 (1) ERÜHFSD 457-470 google scholar
• Arsebük E, Medeni Hukuk, Aile Hukuku, Kısım: 1 (1. Bası, Ankara Hukuk Fakültesi Neşriyatı 1940) google scholar
• Ataay A, ‘Evliliğin Hükümsüzlüğünün Sonuçları’ Prof. Dr. İlhan Postacıoğlu’na Armağan (İstanbul Üniversitesi Yayınları 1990) google scholar
• Aydos O S, ‘Paylaşmalı Mal Ayrılığında Tasfiye’, (2019) 1 (1) ERÜHFSD 485-499 google scholar
• Belgesay M R, Türk Kanunu Medenisi Şerhi, II, Aile Hukuku, Birinci Cilt, Evlenme-Boşanma-Evlenmenin Umumi Hükümleri (3. Bası İstanbul Üniversitesi Yayınları 1950) google scholar
• Berki Ş, ‘Türk Medeni Hukukunda Evlenmede Mutlak Butlan’ (1962) 19 (1) AÜHFD 201-231 google scholar
• Biçer Yener I, Boşanmada Maddi Tazminat (1. Bası Seçkin Yayınevi 2020) google scholar
• Birsen K, Medeni Hukuk Dersleri, Genel İlkeler-Şahsın Hukuku-Aile Hukuku (6. Bası Yayınevi Yok 1966) google scholar
• Büchler A, ‘Zwangsehen in zivilrechtlicher und internationalprivat-rechtlicher Sicht’ (2007) (4) FamPra.ch 725-750 google scholar
• Büchler A und Brozzo P, ‘Art. 107-108’, in Andrea Büchler und Dominique Jakob (Hrsg.), Kurzkommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch (1. Auflage Helbing Lichtenhahn Verlag 2011) google scholar
• BüchlerA und Brozzo P, ‘Art. 105’, inAndrea Büchler und Dominique Jakob (Hrsg.), Kurzkommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch (2. Auflage Helbing Lichtenhahn Verlag 2017) google scholar
• Ceylan E, Türk ve İsviçre Hukukunda Boşanmanın Hukuki Sonuçları (1. Bası Galatasaray Üniversitesi Yayınları 2006) google scholar
• Çelik N H, Evlenmenin Hükümsüzlüğü (1 Bası On İki Levha Yayıncılık 2021) google scholar
• Çınar Ö, ‘Hısımlıktan Doğan Evlenme Engeli ve Sonuçları’, in Ömer Teoman (ed), Prof. Dr. Hüseyin Hatemi’ye Armağan, I. Cilt (Vedat Kitapçılık 2019) google scholar
• Demirbaş H, Türk Borçlar Kanunu’nda Korkutmanın (İkrah) Şartları ve Sonuçları (Yayınlanmamış Doktora Tezi 2012) google scholar
• Doğan M, Şahsiyet Haklarına Tecavüzün Önlenmesi Davası (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi 1993) google scholar
• Doğan M ve Okur S, ‘Türk ve Alman Hukukunda Evlenmenin Mutlak Butlan Sebepleri’ in Zeynep Dönmez, Ünsal Dönmez ve Michael Martinek (Hrsg.), Türkisch-Deutscher Familienrechtskongress, 23.-25. Mai 2013 (Yayınevi Yok 2014) google scholar
• Dural M ve Öğüz T, Türk Özel Hukuku, Cilt II, Kişiler Hukuku (20. Bası Filiz Kitabevi 2019) google scholar
• Dural M, Öğüz T ve Gümüş M A, Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku (1. Bası Filiz Kitabevi 2005) Dural M, Öğüz T ve Gümüş M A, Türk Özel Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku (16. Bası Filiz Kitabevi 2021) Durmuş R F, Yenilik
• Doğuran Davalar (1. Bası On İki Levha Yayıncılık 2021) google scholar
• Egger A, Zürcher Kommentar, Personenrecht, Art. 1-89 ZGB (2. Auflage Schulthess Verlag AG Zürich 1930) google scholar
• Egger A, Zürcher Kommentar, Familienrecht, I. Abteilung, Das Eherecht, Art. 90-251 (2. Auflage Schulthess Verlag AG 1936) google scholar
• Ekici Şahin M, ‘Ceza Hukuku ve Zorla Evlendirme’, Prof. Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, Cilt I (1. Bası Ankara Üniversitesi Yayınları 2015) google scholar
• Erdem M, Aile Hukuku (2. Bası Seçkin Yayınevi 2019) google scholar
• Erdem M R, ‘Zorla Evlilik Ayrı Bir Suç Olarak Düzenlenmeli Mi? Almanya Örneği: Zorla Evlendirme İle Mücadele Kanunu’, (2013) 11 (111), Fasikül Hukuk Dergisi 415-427 google scholar
• Erdoğan İ ve Keskin A. D, Türk Medeni Hukuku, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, (2. Bası Gazi Kitabevi 2019) google scholar
• Etter J, Die Furchterregung nach schweizerischem Obligationenrecht (1. Auflage Kanisiusdruckerei 1954) google scholar
• Feyzioğlu F N, Özakman C ve Sarıal E, Aile Hukuku (3. Bası Filiz Kitabevi 1986) google scholar
• Geiser T, ‘Art. 105’, in Thomas Geiser und Christiana Fountoulakis (Hrsg.), Basler Kommentar, Zivilgesetzbuch, Art 1-456 ZGB (6. Auflage Helbing Lichtenhahn Verlag 2018) google scholar
• Gençcan Ö U, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu Yorumu, 1. Cilt (Madde 1-184) (1. Bası Yetkin Yayınevi 2021) google scholar
• Gezder Ü, Türk Medeni Hukuku, Başlangıç-Kişiler-Aile Hukuku, Soruları ve Cevapları, Cilt I (1. Bası Beta Yayınevi 2014) google scholar
• Gönen D, Tüzel Kişilerde Kişilik Hakkı ve Korunması (1. Bası On İki Levha Yayıncılık 2011) google scholar
• Gönensay A S, Medeni Hukuk, Cilt 2, Aile Hukuku, Kısım 1, Karı Koca (1. Bası İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1937) google scholar
• Görmez G, Türk Borçlar Hukukunda Yakın Kavramı (1. Bası Turhan Kitabevi 2018) google scholar
• Götz E, Berner Kommentar, Familienrecht, II. Band, I. Abteilung, Eheschliessung, Art. 90-136 (3.Auflage Stâmpfli Verlag AG 1964) google scholar
• Gürbüz M, Kişilik Hakkı Açısından Tıbbi Genetik Analizler (Yayınlanmamış Doktora Tezi 2010) google scholar
• Hatemi H, Aile Hukuku (9. Bası On İki Levha Yayıncılık 2021) google scholar
• Hatemi H ve Serozan R, Aile Hukuku (1. Bası Filiz Kitabevi 1993) google scholar
• Hausheer H, Geiser T und Aebi-Müller R A, Das Familienrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches (4. Auflage Stâmpfli Verlag AG 2010) google scholar
• Hausheer H, Geiser T und Aebi-Müller R A, Das Familienrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches (6. Auflage Stâmpfli Verlag AG 2018) google scholar
• Havutçu A, ‘Mukayeseli Hukuktaki Gelişmeler Işığında Türk Medeni Kanunu Açısından Zorla Evlenme Probleminin Değerlendirmesi’ (2013) 8 (Özel) Yaşar Üniversitesi E-Dergisi 1341-1382 google scholar
• Hegnauer C und Breitschmid P, Grundriss des Eherechts (4. Auflage Stâmpfli Verlag 2000) google scholar
• Helvacı S, Türk ve İsviçre Hukuklarında Kişilik Hakkını Koruyucu Davalar (MK md. 24/ a fıkra I/ İMK md. 28a/ fıkra I) (1. Bası Beta Yayınevi 2001) google scholar
• İkizler M, Evlenmenin Hükümsüzlüğü (1. Bası Seçkin Yayınevi 2018) google scholar
• Kaya A, Mal Ortaklığı Rejiminin Sona Ermesi ve Tasfiyesi (1. Bası Adalet Yayınevi 2021) google scholar
• Keller S, ‘Art. 107’, in Peter Breitschmid und Alexandra Rumo-Jungo (Hrsg.), CHK -Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht inkl. Kindes - und Erwachsenenschutzrecht, Art. 1-456 ZGB (2. Auflage Schulthess Verlag AG 2012) google scholar
• Keller S, ‘Art. 105’, in Peter Breitschmid undAlexandra Rumo-Jungo (Hrsg.), CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Personen- und Familienrecht - Partnerschaftsgesetz, Art. 1-456 ZGB - PartG (3. Auflage Schulthess Verlag AG 2016) google scholar
• Kılıçoğlu A M, Aile Hukuku (5. Bası Turhan Kitabevi 2020) google scholar
• Kılıçoğlu A M, Medeni Kanun’umuzun Aile-Eşya-Miras Hukukuna Getirdiği Yenilikler (3. Bası Turhan Kitabevi 2014) google scholar
• Köprülü B ve Kaneti S, Aile Hukuku (2. Bası Filiz Kitabevi 1989) google scholar
• Köroğlu E, ‘Edinilmiş Mallara Katılma Rejimini Sona Erdiren Sebepler ve Bu Mal Rejiminin Sona Erme Anı’, (2016) 11 (1) ERÜHFD 229-251 google scholar
• Köroğlu E, Türk Borçlar Hukukunda İrade Bozukluğu Hallerinden Korkutma (1. Bası On İki Levha Yayıncılık 2020) google scholar
• Lanz Müller A, ‘Art. 107-109’, in Jolanta Kren Kostkiewicz, Peter Nobel, Ivo Schwander und Stephan Wolf (Hrsg.), Orell Füssli Kommentar, ZGB, Schweizerisches Zivilgesetzbuch (2. Auflage Orell Füssli Verlag AG 2011) google scholar
• Lanz Müller A, ‘Art. 105’, in Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz und Roland Fankhauser (Hrsg.), Orell Füssli Kommentar, ZGB, Schweizerisches Zivilgesetzbuch (3. Auflage Orell Füssli Verlag AG 2016) google scholar
• a Marca J-C, ‘Art. 107’, in Pascal Pichonnaz et Benedict Foex, (Editeur), Commentaire romand Code civil I, Art. 1-359 CC (1. edition Helbing Lichtenhahn Verlag 2010) (Für die deutsche Übersetzung siehe: www.legalis.ch, Erişim Tarihi 01 Mart 2022) google scholar
• Oğuzman K ve Dural M, Aile Hukuku (3. Bası Filiz Kitabevi 2001) google scholar
• Oğuzman K, Seliçi Ö ve Oktay-Özdemir S, Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler) (18. Bası Filiz Kitabevi 2019) google scholar
• Oğuzoğlu H. C, Medeni Hukuk, Şahsın Hukuku-Aile Hukuku (5. Bası Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1963) google scholar
• Önen E, İnşaî Dava (1. Bası Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları 1981) google scholar
• Özgül M E, Yeni Tıbbi Yöntemlerin Hukuka Uygunluğu (On İki Levha Yayıncılık 2010) google scholar
• Öztan B, ‘Batıl Evlenmelerde Eşlerin Durumu’, (1969) 26 (1) AÜHFD 193-215 google scholar
• Öztan B, Aile Hukuku (6. Bası Turhan Kitabevi 2015) google scholar
• Saymen H F ve Elbir H K, Türk Medeni Hukuku, Cilt III, Aile Hukuku (2. Bası Hak Kitabevi 1960) google scholar
• Schwarz A B, Aile Hukuku I, Çev. Bülent Davran (2. Bası İstanbul Üniversitesi Yayınları 1946) google scholar
• Schwenzer I, ‘Das clean break - Prinzip im nachehelichen Vermögensrecht’ (2000) (4) FamPra.ch 609-627 google scholar
• Schwenzer I und Fankhauser R, FamKomm, Scheidung, Band I: ZGB (3. Auflage Stampfli Verlag AG 2017) google scholar
• Tandoğan H, Aile Hukuku, Ders Notları, Düz. Nuşin Ayiter (1. Bası Yayınevi Yok 1966) google scholar
• Tekinay S S, Türk Aile Hukuku (4. Bası İstanbul Üniversitesi Yayınları 1982) google scholar
• Tuor P, Schnyder B, Schmid J und Jungo A, ZGB, Das Schweizersiche Zivilgesetzbuch (14. Auflage Schulthess Verlag AG 2015) google scholar
• Velidedeoğlu H V, Türk Medeni Hukuku, Cilt II, Aile Hukuku (5. Bası Yayınevi Yok 1965) google scholar
• Yücel Ö, ‘Evlenmede Özgür İrade Yanılsaması’, in Ozan Erözden, Salih Haydar Günler, Mustafa Ebrar Palteki ve Cem Uysal (ed), Özgür İrade? Hukuk, Nörobilim, Psikoloji ve Ötesi (1. Bası Zoe Yayıncılık 2021) google scholar
• Yücel Ö, ‘Medeni Hukuk Açısından Toplumsal Cinsiyet, Şiddet ve Ayrımcılık’, in Gülriz Uygur ve Nadire Özdemir (ed), Hukuk ve Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları (3. Bası Seçkin Yayınevi 2022) google scholar