FRANCHISING SİSTEMİNDE MARKA HAKKININ TÜKENMESİ İLKESİ VE İLKENİN UYGULANMASINA İLİŞKİN BAZI SORUNLAR

Yıl 2023, , 55 - 80, 17.05.2023

Leylan Demirağ Aktas

https://doi.org/10.59831/ihuhfd.2023.5

Öz

Franchising sisteminde franchise alan, çok yüksek bedeller ödemek suretiyle tanınmış bir markanın lisansını almakta ve almış olduğu bu lisans karşılığında tanınmış bir markaya yapılan çeşitli yatırımlar nedeniyle hazırda oluşmuş bulunan müşteri çevresinden yararlanmaktadır. Bu lisansların genel olarak münhasır olduğu görülmektedir. Franchise alan, franchise aldığı bölgede rekabet edilmeyeceği düşüncesi ile franchise verenle bir franchise sözleşmesi imzalamaktadır.
Ne var ki, özellikle ürün franchisinginde, franchise alanın satmakta olduğu lüks ürünlerin, internet kanalıyla pazarlandığı ve satış yapan bu kişilere “marka hakkının tükenmesi ilkesi” gereği müdahale edilemediği görülmektedir. Üçüncü kişiler bu malları franchise alanın tüketicilerini hedef alarak yaptığı indirim kampanyalarından satın alabildiği gibi paralel ithalat yoluyla da Türkiye’ye getirip pazarlayabilmektedir. Özellikle de lüks markaların üçüncü kişi tarafından satış sonrası destek hizmetlerinden yoksun bırakılarak ve ilgili markanın pazarlama politikaları dışında farklı yollarla pazarlanması hem markanın itibarına hem de franchise verenin ticaretine sekte vurmaktadır. Bu nedenle “marka hakkının tükenmesi ilkesi”nin her bir olay bazında ve “haklı neden” değerlendirmesi yapılarak istisna kapsamına girip girmediği araştırılarak bir sonuca varılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

marka hakkının tükenmesi, franchising, markanın fonksiyonları

Kaynakça

• Arıkan, Özgür. “Revisiting the Conflict Between the European TradeMark Rights and Parallel Importation”, Rekabet Dergisi, C. 16, S. 4, Ekim 2015.
• Arıkan A., Saadet. Fikri ve Sınai Haklar Açısından Paralel İthalat, AB ve Türkiye. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Avrupa Toplulukları Anabilim Dalı, Ankara, 2001.
• Arkan, Sabih. Ticari İşletme Hukuku. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2021.
• Arkan, Sabih. Marka Hakkının Tüketilmesi. Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan. Ankara: 1998.
• Aslan, Adem. Türk ve AB hukukunda Hakların Tükenmesi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
• Ayata, Yeşim. Franchise Sözleşmesinde Tarafların Borçları. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2015.
• Ayhan, Rıza ve Çağlar, Hayrettin. Ticari İşletme Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2017.
• Bozer, Ali; Celal Göle. Ticari İşletme Hukuku, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara:2021. Büyükkılıç, Gül. Marka Hukukunda Markanın Sulandırılmaya karşı Korunması. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Çağlar, Hayrettin. Marka Hukuku. Ankara, 2015.
• Çerçi, Orhan. Fikri Mülkiyet Haklarında Hakların Tükenmesi İlkesi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Isparta, 2013.
• Dirikan, Hanife. Tanınmış Markaların Korunması, Ankara 2003.
• Düzgün, Ülgün Aslan. Marka Hakkının Tükenmesi ve Paralel İthalat Sorunu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara, 2019.
• Düzgün, Ülgen Aslan. “Marka Lisans Sözleşmelerinde Hakkın Tükenmesi Prensibi”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, 2012.
• Ertan, Füsun Nomer. Haksız Rekabet Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2016.
• Fisher, Lane and Staplin, Max. “Planning Ahead: Creating and Enforcing Mandatory Development Schedules in Area Development, Area Representative and Master Franchise Relationships”. American Bar Association Franchise Law Journal, Summer 2013.
• Genç, Derya Devrim. Rekabet Hukuku ile bağlantısı açısından Fikri mülkiyet Haklarının Tüketilmesi İlkesi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2006.
• Gülpınar, Mert Kaan. 556 Sayılı Markalar Kanunu Hükümleri Çerçevesinde Marka Hakkının Tüketilmesi İlkesi. İstanbul: Legal Yayınevi, 2014.
• Güner, Haşmet Ozan ve Güner Mine. The Gray Market Handbook, Baker & McKenzie, 2015.
• Gürzumar, Osman Berat. Franchise Sözleşmeleri ve Bu Sözleşmelerin Temelini Oluşturan “Sistem”lerin Hukuken Korunması. İstanbul: Beta Yayınları, 1995.
• Görbulak, Hilal Eda. Yeni Sınai Mülkiyet Kanununa göre Marka Hakkının Tüketilmesi, Bahçeşehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2020.
• Hesselink, Martijn W./Rutgers, Jacobien W./Bueno Díaz, Odavia/Manola Scotton & Muriel Veldman. Principles of European Law on Commercial Agency, Franchise and Distribution Contracts. European Law Publisher, 2006.
• İrtem, Esen. “Tek Satıcılık Sözleşmesi ve Tek Satıcının üçünc ü Kişilere Karşı Sahip Olduğu Haklar”. Yeditepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Duygun Yersuvat’aArmağan, C. 9, S. 2, 2012.
• Karakurt, Yasemin. Marka Tescilinden Doğan Hakların Tüketilmesi İlkesi ve İstisnaları. Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2007.
• Kaya, Aslan. Marka Hukuku. İstanbul: Arkan Yayıncılık, İstanbul, 2006.
• Kırca, Çiğdem. Franchise Sözleşmesi. Ankara: Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1997.
• Klepac, Lovro/Butorac Malnar, Vlatka. “Commercial Agents and Online Platforms Risks Related to Market Specific Investments”, EU and Comparative Law Issues and Challenges Series 5, no. Special Issue, 2021.
• Pınar, Hamdi. “Marka Hukukunda Hakların Tükenmesi – EFTA-Mahkemesi’nin “Maglite”, Avrupa Toplulukları Mahkemesi’nin “Silhouette” ve Yargıtay’ın “Police” Kararları Çerçevesinde Bir İnceleme”. Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Armağan, İstanbul, 2000.
• Pınar, Hamdi. Uluslararası Rekabette Fikri Mülkiyet Haklarının Önemi ve Türkiye. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 2004.
• Suluk, Cahit, Karasu, Rauf ve Nal, Temel. Fikri Mülkiyet Hukuku. Ankara: SeçkinYa yıncılık, 2022.
• Şimşek, Bahar. Franchising Sözleşmesi. Ankara: Yetkin Yayınları, 2016.
• Teoman, Ömer. “Tek Satıcıların İhlali ve Haksız Rekabet”. Otuz Yıl Ticaret Hukuku,Tü m Makalelerim. C. II, İstanbul: Beta Yayınları, 1982-2001.
• Tekinalp, Ünal. Fikri Mülkiyet Hukuku. İstanbul, 2012.
• Ulaş, Dilber. “Franchise Sisteminin, Franchise Alan ve Veren Yatırımcılar Açısından Verimliliğinin Değerlendirilmesi”. Verimlilik Dergisi, C. 2, 2004.
• Uzunallı, Sevilay. Marka Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 2021.
• Uzunallı, Sevilay. Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Markanin Köken Ayirt Etme İşlevi İle Bağlantili Kavramlarin Yorumu. İstanbul 2008.
• Ülgen, Hüseyin, Helvacı, Mehmet, Kaya, Arslan ve Nomer N. Füsun. Ticari İşletme Hukuku. İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2022.
• Viskuşenko, Melis Abacıoğlu. “Markalar ile İlgili Sınai Mülkiyet Kanunu’nunda Yer Alan Değişiklikler”. Ankara Barosu Fikri Mülkiyet ve Rekabet Hukuku Dergisi, C. 20, S. 1, 2018.
• Yasaman, Hamdi. 6769 Sınai Mülkiyet Kanunu Sempozyumu, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Sözkesen Matbacılık, Ankara:2017; “Marka Hukukuna İlişkin Temel Yenilikler”, s. 125-172.