THE ROLE OF THE HUMAN RIGHTS AND EQUALITY INSTITUTION OF TÜRKİYE AS A NATIONAL PREVENTIVE MECHANISM IN PREVENTING TORTURE AND ILL TREATMENT

Yıl 2024, Cilt: 42 Sayı: 1 (Cumhuriyetin 100. Yılında Ulusal İnsan Hakları Mekanizmaları Sempozyumu Özel Sayısı), 247 - 288, 13.08.2024

Merve Sisli

https://doi.org/10.69958/ihy.1460741

Öz

Although torture and ill-treatment are absolutely prohibited in the international human rights acquis, states all over the world have avoided fulfilling these obligations, and as a result, the Optional Protocol to the Convention against Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment was adopted by the United Nations General Assembly to prevent torture and ill treatment in 2002 and came into force in 2006. Optional Protocol has enabled a transition from a reactive approach to a proactive approach in the fight against torture and ill-treatment and has focused on the prevention of torture and ill-treatment through regular visits to detention centers by independent bodies. Unlike other international human rights conventions, Optional Protocol has made it mandatory for States Parties to establish a national independent body alongside an international body in order to prevent torture and ill-treatment. Thus, National Preventive Mechanisms have emerged as a new actor in the fight against torture and ill-treatment. Türkiye signed Optional Protocol in 2005 and ratified it in 2011. With Law No. 6701, the Human Rights and Equality Institution of Türkiye was designated as National Preventive Mechanism. The focus of the study is to evaluate the compliance of the duties and powers given to Human Rights and Equality Institution of Türkiye as National Preventive Mechanism with the provisions of Optional Protocol and the comments of the Subcommittee on Prevention of Torture and other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, which is the body of the Protocol.

Anahtar Kelimeler

Prohibition of Torture and Ill Treatment, OPCAT, Detention Centers, National Preventive Mechanism, Human Rights and Equality Institution of Türkiye

ULUSAL ÖNLEME MEKANİZMASI OLARAK TÜRKİYE İNSAN HAKLARI VE EŞİTLİK KURUMUNUN İŞKENCE VE KÖTÜ MUAMELENİN ÖNLENMESİNDEKİ ROLÜ

Öz

İşkence ve kötü muamele, uluslararası insan hakları müktesebatında kesin olarak yasaklanmışsa da dünyanın her yerinde devletler bu yükümlülüklerini yerine getirmekten kaçınmıştır. Bunun sonucunda işkence ve kötü muamelenin önlenmesi amacıyla Birleşmiş Milletler tarafından İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlıkdışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Ek Seçmeli Protokol 2002 yılında kabul edilmiş ve 2006 yılında yürürlüğe girmiştir. Seçmeli Protokol, işkence ve kötü muameleyle mücadelede reaktif yaklaşımdan proaktif yaklaşıma doğru bir geçiş sağlamış ve alıkonulma yerlerine bağımsız organlarca yapılacak düzenli ziyaretler vasıtasıyla işkence ve kötü muamelenin önlenmesine odaklanmıştır. Diğer uluslararası insan hakları sözleşmelerinden farklı olarak Seçmeli Protokol, işkence ve kötü muameleyi önlemek amacıyla uluslararası bir organın yanında ulusal bağımsız bir organın kurulmasını Taraf Devletler bakımından zorunlu hale getirmiştir. Böylece Ulusal Önleme Mekanizmaları işkence ve kötü muameleyle mücadelede yeni bir aktör olarak ortaya çıkmıştır. Türkiye, Seçmeli Protokol’ü 2005 yılında imzalamış ve 2011 yılında onaylamıştır. 6701 sayılı Kanun ile Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu, Ulusal Önleme Mekanizması olarak belirlenmiştir. Çalışmanın odak noktasını Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumuna Ulusal Önleme Mekanizması olarak verilen görev ve yetkilerin Seçmeli Protokol hükümlerine ve Protokol organı olan İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlıkdışı veya Aşağılayıcı Muamelenin Önlenmesi Alt Komitesi’nin yorumlarına uygunluğunun değerlendirilmesi oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İşkence ve Kötü Muamele Yasağı, OPCAT, Alıkonulma Yerleri, Ulusal Önleme Mekanizması, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu

Kaynakça

• “AİÖK Hakkında Kısa Bilgiler”, https://www.coe.int/tr/web/cpt/about-the-cpt (Erişim: 27.03.2024).
• “Faaliyet Raporları”, https://www.tihek.gov.tr/kategori/pages/Faaliyet-Raporlari (Erişim: 25.02.2024).
• “Haberler”, https://www.tihek.gov.tr/kategori/icerikList/haberler/1 (Erişim: 22.03.2024).
• “İnsan Hakları ve Ceza Adalet Sistemi Açısından Ceza İnfaz Kurumlarının İzlenmesi Konulu Sempozyum Gerçekleştirildi”, https://www.tihek.gov.tr/insan-haklari-ve-ceza-adalet-sistemi-acisindan-ceza-infaz-kurumlarinin-izlenmesi-konulu-sempozyum-gerceklestirildi (Erişim: 22.03.2024).
• “Manisa Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hastanesi Personeline Yönelik Eğitim Gerçekleştirildi”, https://www.tihek.gov.tr/manisa-ruh-sagligi-ve-hastaliklari-hastanesi-personeline-yonelik-egitim-gerceklestirildi, (Erişim: 29.02.2024).
• “National Preventive Mechanisms”, https://www.ohchr.org/en/treaty-bodies/spt/national-preventive-mechanisms (Erişim: 27.03.2024).
• “Raporlar”, https://www.tihek.gov.tr/kategori/rapor/uom-raporlari, (Erişim: 27.03.2024).
• “Rehberler”, https://www.tihek.gov.tr/kategori/pages/Rehberler (Erişim: 22.03.2024).
• “Tematik Raporlar”, https://www.tihek.gov.tr/kategori/pages/Tematik-Raporlar (Erişim: 27.03.2024).
• 6701 sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu, Resmi Gazete: 20.04.2016- 29690.
• APT, IIHR: Optional Protocol to the UN Convention against Torture Implementation Manual, Revised Edition, 2010.
• Barnes, Jamal: A Genealogy of the Torture Taboo, Routledge, New York, 2017.
• Birk, Moritz/Zach, Gerrit/Long, Debra/Murray, Rachel/ Suntinger, Walter: Enhancing impact of National Preventive Mechanisms Strengthening the follow-up on NPM recommendations in the EU :Strategic development, current practices and the way forward, Ludwig Boltzmann Institute of Human Rights, the Human Rights Implementation Centre of the University of Bristol, 2015.
• BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği: Preventing Torture The Role of National Preventive Mechanisms, A Practical Guide Professional Training Series No. 21, HR/P/PT/21, Cenevre, 2018.
• BM, İşkence ve Diğer Zalimane, İnsanlıkdışı veya Aşağılayıcı Muamele veya Cezaya Karşı Sözleşme’ye Ek İhtiyari Protokol (OPCAT), A/RES/57/199, 2002.
• Casale, Silvia: “A System of Preventive Oversight”, Essex Human Rights Review, C. 6, S. 1, 2009, s. 6-14.
• Didinmez, Mehmet Alp: “İnsan Hakları Eylem Planı Sonrası İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Geleceği”, TİHEK Akademik Dergi, C. 5, S. 8, 2022, s. 61-97.
• Didinmez, Mehmet Alp: Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağına Akreditasyon Çerçevesinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu İncelemesi, Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Abdurrahman Saygılı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Ankara, 2020.
• Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı: İnsan Haklarının Korunmasında Bir Parlamenter Denetim Yolu İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, TBMM Basımevi, Ankara, 2017, Yayın No.: TBMM 2017/59 - KKB/6.
• Krisper, Stephanie: “Article 20 Obligations of States Parties to Facilitate Visits by the National Preventive Mechanisms”, The United Nations Convention Against Torture and Its Optional Protocol A Commentary, Nowak, Manfred/Birk, Moritz/Monina, Giuliana (der.), Oxford University Press, Oxford, 2019.
• Krisper, Stephanie: “Article 4 Obligation to Allow Preventive Visits to All Places of Detention”, The United Nations Convention Against Torture and Its Optional Protocol A Commentary, Nowak, Manfred/Birk, Moritz/Monina, Giuliana (der.), Oxford University Press, Oxford, 2019.
• Murray, Rachel/Steinerte, Elina/Evans, Malcolm/de Wolf, Antenor Hallo: The Optional Protocol to the UN Convention, Oxford University Press, Oxford, 2011.
• Nowak, Manfred: Report of the Special Rapporteur on torture and other cruel, inhuman or degrading treatment or punishment, Study on the phenomena of torture, cruel, inhuman or degrading treatment or punishment in the world, including an assessment of conditions of detention, A/HRC/13/39/Add.5, 2010.
• Pinto, Lorena González: “The United Nations Subcommittee on Prevention of Torture: The Effects of Preventive Action”, Journal of Human Rights Practice, C. 14, S. 1, 2022, s. 134–159.
• Ploton, Vincent: “The OPCAT special fund: a new resource for torture prevention?”, Journal of Human Rights Practice, C. 7, S. 1, 2015, s. 153-165.
• Sisli, Merve: Birleşmiş Milletler Sistemi Bağlamında İşkence ve Kötü Muamelenin Önlenmesinde Ulusal Önleme Mekanizmalarının Rolü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Danışman: Prof. Dr. Abdurrahman Saygılı, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2024.
• SPT: Analytical Assessment Tool For National Preventive Mechanisms, CAT/OP/1/Rev.1, 2016.
• SPT: Analytical Self Assessment Tool For National Preventive Mechanisms, CAT/OP/1, 2012.
• SPT: Guidelines on National Preventive Mechanisms, CAT/OP/12/5, 2010.
• SPT: Report on the National Preventive Mechanism Advisory Visit to Ecuador, CAT/OP/ECU/2, 2015.
• SPT: Report on the Visit for the Purpose of Providing Advisory Assistance to the National Preventive Mechanism of the Federal Republic of Germany, Report to the National Preventive Mechanism, CAT/OP/DEU/2, 2013.
• SPT: Sixth Annual Report of the Subcommittee on Prevention of Torture and Other Cruel, Inhuman or Degrading Treatment or Punishment, CAT/C/50/2, 2013.
• SPT: Visit to Hungary undertaken from 21 to 30 March 2017: recommendations and observations addressed to the national preventive mechanism, CAT/OP/HUN/2, 2021.
• SPT: Visit to Kyrgyzstan undertaken from 11 to 22 September 2018, Observations and recommendations addressed to the national preventive mechanism, CAT/OP/KGZ/2, 2019.
• Steinerte, Elina: “The Changing Nature of The Relationship Between The United Nations Subcommittee on Prevention of Torture and National Preventive Mechanisms: In Search For Equilibrium”, Netherlands Quarterly of Human Rights, C. 31, S. 2, 2013, s. 132-158.
• TİHEK, İşkence ve Kötü Muameleye Karşı Ulusal Önleme Mekanizması 2018 Yılı Raporu, Ankara, 2019.
• TİHEK, Manisa Ruh Sağlığı e Hastalıkları Hastanesi Takip Ziyareti Raporu, Rapor No: 2023/50, 2023.
• TİHEK: 20 Soruda Ulusal Önleme Mekanizması, https://www.tihek.gov.tr/public/editor/uploads/1659684376.pdf(Erişim: 25.02.2024).
• TİHEK: 2017 Faaliyet Raporu, Ankara, 2018.
• TİHEK: 2018 Faaliyet Raporu, Ankara, 2019.
• TİHEK: 2019 Faaliyet Raporu, Ankara, 2020.
• TİHEK: 2020 Faaliyet Raporu, Ankara, 2019.
• TİHEK: 2021 Faaliyet Raporu, Ankara, 2022.
• TİHEK: 2022 Faaliyet Raporu, Ankara, 2023.
• TİHEK: İşkence ve Kötü Muameleyle Mücadele 2021 Yılı Raporu, Ankara, 2023.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi: Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Tasarısı (1/596) ile Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu ve İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu Raporları, Sıra Sayısı: 149, Yasama Dönemi/Yılı: 26/1; https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem26/yil01/ss149.pdf (Erişim: 21.03.2024).
• Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete: 24.11.2017/30250, m. 4/1-a.