MAIN PROBLEMS HIGHLIGHTED IN THE ACCREDITATION PROCESS OF NATIONAL HUMAN RIGHTS INSTITUTIONS, ACCORDING TO THE REPORTS FOR THE YEARS 2022-2023 PUBLISHED BY THE SUB-COMMITTEE ON ACCREDITATION (SCA) WITHIN THE GLOBAL ALLIANCE OF NATIONAL HUMAN RIGHTS INSTITUTIONS (GANHRI)

Yıl 2024, Cilt: 42 Sayı: 1 (Cumhuriyetin 100. Yılında Ulusal İnsan Hakları Mekanizmaları Sempozyumu Özel Sayısı), 125 - 162, 13.08.2024

Bekir Fatih Bilgi

https://doi.org/10.69958/ihy.1475406

Öz

The Sub-Committee on Accreditation (SCA),which carries out its activities within the Global Alliance of National Human Rights Institutions (GANHRI), is the locomotive in the accreditation process of national human rights institutions. SCA, which makes guiding recommendations to NHRIs through the reports it prepares twice a year, offers these recommendations by referring to the General Observations, which consist of a total of 20 articles. When the reports are examined, it is seen that some of the General Observation items stand out. While considering that each country's conditions are different, SCA tries to implement the principles it accepts as universal through its references to the General Observation articles and the recommendations it offers. SCA embodies the Paris Principles with the aim of protecting and promoting human rights and ensuring a certain uniformity in international law. In this context, within the scope of this study; by examining the reports prepared by SCA in 2022-2023, it was tried to determine how the Paris Principles were embodied, which basic problems were most encountered in the accreditation process, and how NHRIs were expected to act in the face of these. Thus, it is aimed to contribute to ensuring independence, effectiveness and pluralism which are the reasons for the existence of the Paris Principles prevail in NHRIs and to determine how NHRIs can gain and maintain the "A" status in accreditation processes.

Anahtar Kelimeler

National Human Rights Institutions (NHRIs), GANHRI, SCA Reports, Accreditation, General Observations

ULUSAL İNSAN HAKLARI KURUMLARI KÜRESEL İTTİFAKI (GANHRI) BÜNYESİNDEKİ AKREDİTASYON ALT KOMİTESİ (SCA) TARAFINDAN YAYIMLANAN 2022-2023 YILLARINA AİT RAPORLARA GÖRE ULUSAL İNSAN HAKLARI KURUMLARININ AKREDİTASYON SÜRECİNDE ÖNE ÇIKAN TEMEL SORUNLAR

Öz

Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel İttifakı (GANHRI) bünyesinde faaliyetlerini yürüten Akreditasyon Alt Komitesi (SCA), ulusal insan hakları kurumlarının akreditasyonu sürecinde lokomotif konumundadır. Yılda iki kez hazırlamış olduğu raporlarla UİHK’lara yönelik yol gösterici tavsiyelerde bulunan SCA, toplam 20 maddeden oluşan Genel Gözlemlere atıf yaparak bu tavsiyelerini sunmaktadır. Raporlar incelendiğinde Genel Gözlem maddelerinden bazılarının daha öne çıktığı görülmektedir. Her ülkenin kendi koşullarının farklı olmasını gözetmekle birlikte SCA, Genel Gözlem maddelerine yaptığı atıflar ve sunduğu tavsiyelerle evrensel nitelikte kabul ettiği ilkeleri hayata geçirmeye çalışmaktadır. SCA, insan haklarını koruyup geliştirmek ve uluslararası hukukta belli bir yeknesaklığı hakim kılmak amacıyla Paris Prensipleri’ni somutlaştırmaktadır. Bu bağlamda çalışma kapsamında; SCA’nın 2022-2023 tarihlerinde hazırlamış olduğu raporlar incelenerek, Paris Prensipleri’nin nasıl somutlaştırıldığı, akreditasyon sürecinde hangi temel sorunlarla daha çok karşılaşıldığı ve bunlar karşısında UİHK’ların nasıl hareket etmesinin beklendiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece Paris Prensipleri’nin varlık sebepleri olarak ortaya konan; bağımsızlık, etkililik (efektiflik) ve çoğulculuğun UİHK’lara hakim kılınmasına ve UİHK’ların akreditasyon süreçlerinde “A” statüsünü nasıl kazanıp muhafaza edebileceğinin tespitine katkı sunulması hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ulusal İnsan Hakları Kurumları (UİHK’lar), GANHRI, SCA Raporları, Akreditasyon, Genel Gözlemler

Kaynakça

• Algan, Bülent/ Işık, Salim: Ulusal İnsan Hakları Mekanizmaları Mevzuatı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2017.
• BM Genel Kurulu Kararı 48/134, 20 Aralık 1993, (https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/principles-relating-status-national-institutions-paris, Erişim: 10.07.2024).
• Carver, Richard, “One NHRI or Many? How Many Institutions Does It Take to Protect Human Rights?-Lessons from the European Experience”, C. 3, S. 1, 2011, Oxford University Press, (https://academic.oup.com/jhrp/article/3/1/1/2189036, Erişim: 18.07.2024).
• Commissaire aux droits de l’homme du Conseil de l’Europe, Combler l'écart Comment garantir les droits de l’homme pour tous, Conseil de l’Europe, 2019.
• Daniel, Ravindran: Human Rights in Theory and Practice, Sage spectrum, New Delhi, 2022.
• Dassen, Julie Van/ Shelton, Chelsea: “Do national human rights institutions hold the key to the SDGs?”, 2024, (https://www.undp.org/blog/do-national-human-rights-institutions-hold-key-sdgs, Erişim: 22.07.2024).
• De Beco, Gauthier: National Human Rights Institutions in Europe, Université catholique de Louvain, Belçika, 2007, (https://cridho.uclouvain.be/documents/Working.Papers/CRIDHO.WP.2007-1.pdf, Erişim: 11.01.2024).
• Didinmez, Mehmet Alp: Ulusal İnsan Hakları Kurumları Küresel Ağına Akreditasyon Çerçevesinde Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu İncelemesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2019.
• ENNHRI, “Commissioner for Human Rights of the Russian Federation”, (https://ennhri.org/our-members/russian-federation/, Erişim: 05.01.2024).
• Eren, Abdurrahman: “Paris Prensipleri Işığında Farklı Ulusal İnsan Hakları Kurumları Modelleri”, Ulusal İnsan Hakları Kurumları İyi Uygulama Örnekleri ve Deneyim Paylaşımı Uluslararası Konferansı, Türkiye İnsan Hakları Kurumu (TİHK), İstanbul, 2015.
• Eren, Abdurrahman: Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması, Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
• Eren, Abdurrahman: Ulusal İnsan Hakları Kurumları Uluslararası Standartlara Uygunluğun Yorum İlkeleri, İstanbul, 2012.
• Erge, Recep Ersel: “Avrupa Ülkelerinde Ulusal İnsan Hakları Kurumları”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 16, S. 204, 2021, s. 1281-1337. (https://www.jurix.com.tr/article/23895, Erişim: 18.02.2024).
• Eşsiz, Veysel: İnsan Hakları Ulusal Kurumları, İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP), Ankara, 2010.
• GANHRI, Accreditation status as of 29 November 2022 (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2022/11/StatusAccreditationChartNHRIs_29-Nov-2022.pdf, Erişim: 15.07.2024).
• GANHRI, Accreditation status as of 29 November 2023. (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2023/11/StatusAccreditationChartNHRIs_Nov23.pdf, Erişim: 05.01.2024).
• GANHRI, General Observations of the Sub-Committee on Accreditation (SCA Genel Gözlemleri), Geneva, 2018, (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2019/11/EN_GeneralObservations_Revisions_adopted_21.02.2018_vf.pdf, Erişim: 11.01.2024).
• GANHRI, Our Members. (https://ganhri.org/membership/, Erişim: 14.07.2024).
• GANHRI, Paris Prensipleri (Principles relating to the Status of National Institutions/Paris Principles). (https://ganhri.org/paris-principles/, Erişim: 01.02.2024).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Virtual Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), 18-29 October 2021 (Ekim 2021 tarihli Rapor), (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2021/12/SCA-Report-October-2021_EN.pdf, Erişim: 20.02.2024).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Virtual Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), 14-25 March 2022 (Mart 2022 tarihli Rapor) (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2191059, Erişim: 07.12.2023).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), Geneva, 03-07 October 2022, (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2022/11/SCA-Adopted-Report-October-2022-EN.pdf, Erişim: 03.11.2023).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), Online,13-17 February 2023, Geneva, 20-24 March 2023 (Şubat-Mart 2023 tarihli Rapor), (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2023/04/SCA-Report-First-Session-2023-EN.pdf, Erişim: 03.02.2024).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), Online, 25-29 September 2023, Geneva, 23-27 October 2023 (Eylül-Ekim 2023 tarihli Rapor), (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2023/11/SCA-Report-Second-Session-2023-EN.pdf, Erişim: 24.02.2024).
• GANHRI, Report and Recommendations of the Session of the Sub-Committee on Accreditation (SCA), Online,26-28 March 2024, Geneva, 29 April-3 May 2024 (Mart-Nisan-Mayıs 2024 tarihli Rapor), (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2024/06/SCA-Report-First-Session-2024-EN.pdf, Erişim: 22.07.2024).
• GANHRI, SCA reports, (https://ganhri.org/accreditation/sca-reports/, Erişim: 16.07.2024).
• GANHRI, Statute (Tüzük). (https://ganhri.org/wp-content/uploads/2023/04/GANHRI-Statute-adopted-March2023_EN.pdf, Erişim: 20.02.2024).
• Glušac, Luka: Leaving No One Behind, Leaving No One Unaccountable: Ombuds Institutions, Good (Security Sector) Governance and Sustainable Development Goal 16, Ubiquity Press, London, 2023.
• Gül, İdil Işıl/ Karan, Ulaş: Ayrımcılık Yasağı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2011.
• Kılıç, Muharrem: “İnsan Haklarının Kurumsallaşması: Ulusal İnsan Hakları Kurumları”, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, C. 5, S. 8, 2022, s. 15-60. (https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/2191059, Erişim: 16.12.2023).
• Kılıç, Muharrem: “İşkence ve Kötü Muameleyi Önleme Doktrininin Kurumsal Yapılanması: Ulusal Önleme Mekanizması”, Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Akademik Dergisi, C. 7, S. 12, 2024, s. 15-66.
• Kırım Haber Ajansı, “Rusya Ombudsmanı Moskalkova, Avrupa Ulusal İnsan Hakları Kurumları Ağı’ndan çıkarıldı”, 11.04.2023, (https://www.qha.com.tr/guncel/rusya-ombudsmani-moskalkova-avrupa-ulusal-insan-haklari-kurumlari-agi-ndan-cikarildi-470624, Erişim: 10.01.2024).
• Lafourcade, Magali: “Le Reseau des Institutions Nationales des Droits de l’Homme a l’Epreuve de la Politisation”, Annuaire Français de Relations Internationales, C. 20, 2016, s. 917-932.
• Langtry, David/ Lyer, Kirsten Roberts: National Human Rights Institutions, Oxford University Press, Oxford, 2021. Nolan, Helen: BM Özel Prosedürleri İçin Pratik Rehber, International Service for Human Rights,2021, (https://insanhaklariizleme.org/vt/mfhandler.php?file=BM%20ozel%20prosedurleri%20icin%20pratik%20rehber_TR.pdf&table=yayin&field=dosya&pageType=view&key1=2469, Erişim 10.07.2024).
• Oğuşgil, Vahap Atilla: Avrupa Birliği ve Ulusal İnsan Hakları Kurumları: Üye Ülkelerden Örnek Uygulamalar, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2015.
• SCA, Practice Note 5 – Sources of information to assess the performance of NHRIs, Geneva, 2018, (https://ganhri.org/information-for-nhris/, Erişim: 14.07.2024).
• TİHEK, BM ve Ulusal İnsan Hakları Kurumları. (https://www.tihek.gov.tr/kategori/pages/BM-ve-Ulusal-insan-Haklari-Kurumlari, Erişim: 14.07.2024).
• TİHEK, Kuruluş. (https://www.tihek.gov.tr/kategori/pages/Kurulus, Erişim: 19.03.2024).
• TİHEK, United Nations and National Human Rights Institutions. (https://www.tihek.gov.tr/en/pages/United-Nations-and-National-Human-Rights-Institutions, Erişim: 17.07.2024).
• United Nations, “Transforming our World: the 2030 Agenda for Sustainable Development”, (https://sdgs.un.org/2030agenda, Erişim: 12.12.2023).