KÜRTAJA LİBERTERYEN BİR BAKIŞ: BLOCK vs. WISNIEWSKI

Yıl 2024, Cilt: 42 Sayı: 2, 155 - 194, 08.01.2025

Gözdenur Özdemir , Dilara Buket Didin

https://doi.org/10.69958/ihy.1564810

Öz

Kürtaj, gebeliğin, kadının sağlığını tehdit eden bir durum nedeniyle sonlanmasını veya böyle bir tehlike olmasa dahi kadının isteğiyle sonlandırılmasını ifade etmektedir. Bu uygulama, fetüsün yaşamı ile kadının özgürlüğünü karşı karşıya getirmekte ve hukuki, ahlaki, siyasi, ekonomik, sosyolojik, dini pek çok alanda tartışmalara yol açmaktadır. Tartışmalar temel olarak kürtajı destekleyen seçim yanlıları ile fetüsü önceleyen yaşam yanlıları ekseninde gerçekleşmektedir. Zamanla bu iki kutbun arasını bulmaya çalışan ayrılıkçılık ve tahliyecilik gibi görüşler ortaya çıkmıştır. Çalışmada kürtaj, bireylerin başkalarına zarar vermemek kaydıyla özgürce yaşayabilmelerini düstur edinen bir felsefi akım olan liberteryenizm perspektifinden incelenmiştir. Makalenin ilk başlığında kürtaj ve liberteryenizm temel hatlarıyla ele alınmakta ve liberteryen düşünce içerisindeki kürtaj yaklaşımları sunulmaktadır. Makalenin ikinci başlığında ise kürtaj üzerine yıllar süren fikri tartışmalara imza atan iki liberteryen düşünür olan Walter E. Block ve Jakub B. Wisniewski’nin liberteryen öz mülkiyet ve saldırmazlık aksiyomları eksenindeki argümanları aktarılmaktadır. Tartışmalarda Block’un tahliyeciliği, Wisniewski’nin ise yaşam yanlısı görüşü benimsediği görülmektedir. Bu makalede, kürtaj uygulamaları Block ve Wisniewski arasındaki tartışmalar temelinde liberteryen bir pespektiften ele alınmakta ve böylelikle kürtaj tartışmalarına farklı bir boyut kazandırılarak literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kürtaj, Liberteryenizm, Tahliyecilik, Walter E. Block, Jakub B. Wisniewski

A Libertarian Perspective of Abortion: Block vs. Wisniewski

Öz

Abortion refers to the termination of pregnancy due to a situation that threatens a woman's health or the voluntary termination of pregnancy even if there is no such danger. This practice pits the life of the fetus against the freedom of the woman and has led to debates in many legal, moral, political, economic, sociological, and religious fields. The debates mainly revolve around pro-choicers who support abortion and pro-lifers who prioritize the fetus. Over time, views such as departurism and evictionism have emerged to try to find a middle ground between these two poles. In this study, abortion is analyzed from the perspective of libertarianism, a philosophical thought that holds that individuals should be able to live freely as long as they do not harm others. In the first chapter of the study, abortion and libertarianism are discussed in general terms, and approaches to abortion within the libertarian thought are presented. The second chapter examines the arguments of Walter E. Block and Jakub B. Wisniewski, two libertarian thinkers who have engaged in years of intellectual debate on abortion, based on the libertarian axioms of self-ownership and non-aggression. In the debates, it is seen that Block adopts evictionism while Wisniewski adopts the pro-life view. In this article, abortion practices are analyzed from a libertarian perspective based on the debates between Block and Wisniewski, and thus, it is aimed to contribute to the literature by providing a different dimension to the abortion debates.

Anahtar Kelimeler

Abortion, Libertarianism, Evictionism, Walter E. Block, Jakub B. Wisniewski

Kaynakça

• Akın, Ayşe: “Emergence of the Family Planning Program in Turkey”, Three Decades of Population Policies and Programs (W.C. Robinson ve J. A. Ross düz. içinde s.85-102), 2007.
• Bakırezer, Güven: “Türkiye’de Sosyal Liberalizm”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm (Tanıl, Bora/Gültekingil, Murat düz. içinde s.139-143), 2005.
• Block, Walter E.: “Toward a Libertarian Theory of Abortion”, The Complete Libertarian Forum (Murray N. Rothbard düz. içinde s.1527-1532), 1977 [e-kitap] (Toward Abortion).
• Block, Walter E.: “Libertarianism vs. Objectivism: A Response to Peter Schwartz”, Reason Paper, C. 26, 2000, s.39-62 (Response Schwartz).
• Block, Walter E: “Rejoinder to Wisniewski on Abortion”, Libertarian Papers, C. 2, S. 32, 2010, s.1-9 (Rejoinder Abortion).
• Block, Walter E.: “Response to Wisniewski on Abortion, Round Two”, Libertarian Papers, C. 3, S. 4, 2011, s.1-13 (Round Two).
• Block, Walter E.: “Response to Wisniewski on Abortion, Round Three”, Libertarian Papers, C. 3, S. 37, 2011, s.1-21 (Round Three).
• Block, Walter E.: “Rejoinder Wisniewski on Evictionism, Round Four”, FBIM Transactions, C. 2, S. 2, 2014, s.1-14 (Round Four).
• Block, Walter E.: “Toward a Libertarian Theory of Evictionism”, Journal of Family and Economic Issues, C. 35, S. 2, 2014, s.290-294 (Evictionism).
• Block, Walter E.: “Should Abortion be Criminalized? Rejoinder to Akers, Davies and Shaffer on Abortion”, FBIM Transactions, C. 2, S. 1, 2014, s.33-44 (Rejoinder to Akers).
• Block, Walter E.: “Judith Jarvis Thomson on Abortion; a Libertarian Perspective”, DePaul Journal of Health Care Law, C. 19, S. 1, 2017, s.1-17 (Thomson on Aborton).
• Block, Walter E.: “Evictionism: The Compromise Solution to the Abortion Controversy”, Studia z Historii Filozofii, C. 15, S. 1, 2021, s.57-66 (The Compromise).
• Boaz, David: Libertarianism: A Primer, The Free Press, New York, NY, 1977.
• Breborowicz, Grzegorz H.: “Limits of fetal viability and its enhancement”, Early pregnancy, C. 5, S. 1, 2001, s.49-50. Butler, Eamonn: Klasik Liberalizm: Bir El Kitabı, çev. Arda Akçiçek, Liberte, Ankara, 2018.
• Cesario, Anthony J.: “Block vs Feser et al. Debating Abortion: A Summary”, The Review of Social and Economic Issues, C. 2, S. 3, 2021, s.93-123.
• Christmas, Billy: “Rescuing the Libertarian Non-Agression Principle”, Moral Philosophy and Politics, C. 5, S. 2, 2018, s.305-325.
• Cunningham, F. Gary/Leveno, Kenneth J./Bloom, Steven L./Spong, Catherine Y./Dashe, Jodi S./Hoffman, Barabara L./Casey, Brian M./Sheffield, Jeanne S.: Williams Obstetrics, McGraw-Hill Education, New York vd., 2014.
• Davies, Stephen/Yayla, Atilla: “Liberteryenizme Tarihî ve Güncel Açıdan Kısa Bir Bakış”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 16, S. 64, 2011, s.107-127.
• Didin, Dilara Buket: “Fikri Mülkiyete Liberteryen Bakış: Deontolojik ve Sonuçsalcı Yaklaşımlar”, Liberal Düşünce Dergisi, S. 114, 2024.
• Didin, Emre: “Hans-Hermann Hoppe’nın Argümantasyon Etiği ve Özel Hukuk Toplumu”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 23, S. 3, 2024.
• Doherty, Brian: Radicals for Capitalism, PublicAffairs, New York, NY, 2007.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan: Türk Özel Hukuku Cilt II: Kişiler Hukuku, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2019.
• Erdoğan, Mustafa: “Liberalizm ve Türkiye’deki Serüveni”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt 7: Liberalizm (Bora, Tanıl/Gültekingil, Murat düz. içinde s.23-40), 2005.
• Erge, Recep Ersel: “Anarko Kapitalist Toplum Kurgusu Bağlamında Devletin Sorgulanması”, Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara, 2023.
• Eryiğit Bader, Aynur: “Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam’da Kürtaj”, Antakiyat/Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 2019, s.116-141.
• Feser, Edward: “Self-Ownership, Abortion, and the Rights of Children: Toward a More Conservative Libertarianism”, Journal of Libertarian Studies, C. 18, S. 3, 2004, s.91-114.
• Freeman, Samuel: “Illiberal Libertarians: Why Libertarianism Is Not a Liberal View”, Philosophy & Public Affairs, C. 30, S. 2, 2001, s.105-151.
• Friedman, David D.: “Law as a Private Good: A Response to Tyler Cowen on the Economics of Anarchy”, Economics & Philosophy, C. 10, S. 2, 1994, s.319-327.
• Friedman, Mark D.: Libertarian Philosophy in the Real World: The Politics of Natural Rights., Bloomsbury Academic, UK, USA, 2015.
• Gordon, Doris: “Abortion and rights: applying the Libertarian principles correctly”, International Journal of Sociology and Social Policy, C. 19, S. 3-4, 1999, s.96-126.
• Gordon, David: Yeni Başlayanlar İçin Rothbard, çev. Emre Didin, Liberus, 2024.
• Güler, Çağatay: Yeni Tıp Sözlüğü, Palme, Ankara, 2012.
• Gündüz, Şinasi: “Dinler tarihi açısından kürtaj”, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, C. 24, 2012, s.16-19.
• Güney Tunalı, Işıl: Hekimlerin Gebeliklerin Sonlandırılmasından Kaynaklanan Sorumluluğu, Seçkin, İstanbul, 2015.
• Hicks, Stephen C.: “The Right to Life in Law: The Embryo and Fetus, The Body and Soul, The Family and Society”, Florida State University Law Review, C. 19, S. 3, 1992 vd’den aktaran Karasaç, Eda Gülsüm: “Ceninin Yaşama Hakkı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 71, S. 3, 2022, s.1051-1097.
• Hoppe, Hans-Hermann: Democracy: The God That Failed, Transaction Publishers, New Brunswick/New Jersey, 2001 (Democracy).
• Hoppe, Hans-Hermann: The Economics and Ethics of Private Property, 2. baskı, Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama, 2006 (The Economics).
• İlaldı, Helin Rojda: “Kadının Menfaati Bakımından Rahim Tahliyesi”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 2, 2020, s.671-694
• Kayıhan, Şaban: Kişiler Hukuku: Gerçek Kişiler-Tüzel Kişiler, Seçkin, Ankara, 2022.
• Keskin, İçten: “Kürtaj tartışmaları ve feminizm”, Fe Dergi, C. 7, S. 1, 2015, s.86-95. Kırlı, Özlem: Liberteryenizm. Liberte, Ankara, 2023.
• Kinsella, Stephan: Legal Foundations of a Free Society, Papinian Press, Houston, 2023.
• Mack, Eric: Liberteryenizm, çev. Büşra Sönmez, Liberte, Ankara, 2023.
• Mcelroy, Wendy/Kaya Fırat, Ayşe: “Kürtaj: Ahlâkî Bir Bataklık”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 67, 2012, s.7-9.
• Metin, Sevtap: Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk, 12 Levha Yayıncılık, İstanbul, 2012.
• Narveson, Jan: The Libertarian Idea, Broadview Press, United States, 2001.
• Özdemir, Fatma/Türkay, Mehtap: “Antalya’nın Bir Mahallesinde 15-49 Yaş Arası Kadınların İsteyerek Düşük ve Doğurganlık İle İlgili Bilgi Tutum ve Davranışları Üzerine Siyasetin Müdahalesi”, 16. Ulusal Halk Sağlığı Kongresi, 2013, s.220.
• Özsunay, Ergun: Gerçek Kişilerin Hukuki Durumu, İstanbul, Fakültelep Matbaası, 1979.
• Öztan, Bilge: Şahsın Hukuku: Hakikî Şahıslar, Ankara, Turhan Kitabevi, 1997.
• Parr, Sean: “Departurism and the Libertarian Axiom of Gentleness”, Libertarian Papers, C. 3, S. 34, 2011, s.1-18.
• Pettker, Christian M./Turrentine, Mark A./Simhan, Hyagriv N.: “Limits of Viability”, Obstetrics & Gynecology, C. 142, S. 3, 2023, s.725-726.
• Raico, Ralph/Yayla, Atilla: “Klâsik Liberalizm Nedir?”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 64, 2011, s.69-73.
• Rand, Ayn: Bencilliğin Erdemi, çev. Nejdet Kandemir, Plato Film Yayınları, İstanbul, 2006 (Bencilliğin).
• Rand, Ayn: Yeni Entelektüel İçin, çev. Orhan Düz/Belkıs Dişbudak, Plato Film Yayınları, İstanbul, 2009 (Entelektüel).
• Rand, Ayn: The Voice of Reason: Essays in Objectivist Thought, Meridian Book, 1990. Rothbard, Murray N.: The Ethics of Liberty, New York University Press, New York & London, 1998 (The Ethics).
• Rotbard, Murray N.: For a New Liberty, Ludwig von Mises Institute, Auburn, Alabama, 2006 (For A New).
• Rothbard, Murray N.: Eşitlikçilik: Doğaya Karşı İsyan, çev. Mustafa Acar, Liberte, Ankara, 2009 (Eşitlikçilik).
• Sabancılar Eren, Sıla: “Toplumsal Cinsiyet, Kadın Bedeni ve Kürtaj Hakkı Üzerine Bir Değerlendirme”, Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 2, 2021, s.89-101.
• Schwartz, Peter: Libertarianism: The Perversion of Liberty, The Intellectual Activist, New York, NY, 1986’dan aktaran Block, Libertarianism vs. Objectivism: A Response to Peter Schwarz, Reason Paper, 2000.
• Scruton, Roger: A dictionary of political thought, Hill and Wang, New York, 1991.
• Sert, Gürkan/Duran, Serkan/Görkey, Şefik: “Rahim Tahliyesi ve Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamalarında Aydınlatılmış Onam Alınması İle İlgili Formların Tıp Etiği ve Hukuku Açısından İncelenmesi”, Türkiye Klinikleri J Med Law Hist Special Topic, C. 3, S. 3, 2017, s.139-144.
• Şentürk Tur, Melike: “Kadının Üreme ve Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı Çerçevesinde Gebeliğin Sonlandırılmasında Yasal Sürelerin Başlangıcı”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 27, S. 3, 2023, s.383-414.
• Tabarrok, Alexander: “Abortion and Liberty”, Liberty for Woman: Freedom and Feminism in the Twenty-First Century (Wendy Mcelroy düz. içinde s.152-180) , Ivan R. Dee, Chicago, 2002.
• Tacir, Hamide: “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 19, S. 2, 2013, s.1301-1319.
• Taner, Ahmet: “Çağdaş Liberalizmde Yol Ayrımı: Anarko Kapitalist Liberalizme Karşı Minimal Devletçi Liberalizm”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 18, S. 69-70, 2013, s.227-243.
• Taner, Ahmet/Yayla, Atilla: “Liberteryen Teoride Özgürlüğün ve Siyasetin Sınırları”, Liberal Düşünce Dergisi, C. 23, S. 90-91, 2018, s.7-52.
• Thomson, Judith Jarvis: “A Defense of Abortion”, Philosophy & Public Affairs, C. 1, S. 1, 1971, s.47-66.
• Uyumaz, Alper/Avcı, Yasemin: “Türk Hukuku’nda Gebeliğin Sonlandırılması”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 7, S. 1, 2016, s.579-638.
• Uyl, Douglas. J./Rasmussen, Douglas B.: Ayn Rand on Rights and Capitalism, The Libertarian Reader: Classic & Contemporary Writings from Lao-Tzu to Milton Friedman (David Boaz düz. içinde s.161-171), 1998.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet: Türk Medenî Hukuku Cilt 1, Cüz 2: Şahsın Hukuku, Nurgök Matbaası, İstanbul, 1963.
• Wisniewski, Jakub Bozydar: “A Critique of Block on Abortion and Child Abandonment,” Libertarian Papers, C. 2, S. 16, 2010, s.1-4 (Child Abandonment).
• Wisniewski, Jakub Bozydar: “Rejoinder to Block’s Defense of Evictionsim”, Libertarian Papers, C. 2, S. 37, 2010, s.1-7 (Rejoinder).
• Wisniewski, Jakub Bozydar: “Response to Block on Abortion, Round Three”, Libertarian Papers, C. 3, S. 6, 2011, s.1-6 (Round Three).
• Wisniewski, Jakub Bozydar: “Abortion, Libertarianism, and Evictionism: A Last Word”, Libertarian Papers, C. 5, S. 1, 2013, s.153-162 (Last Word).
• Yaman, Seval/Tarhan, Belgin: Liberteryenizmin Felsefi Temelleri, Liberus, İstanbul, 2021.
• Yılmazbilek, Merve: “Gönüllü Çocuksuzluk ve Kürtaj Tartışmalarına Feminist Bakış”, Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, C. 6, S. 1, 2022, s.201-213.
• Zareba, Kornelia/Herman, Krzysztof/Kolb-Sielecka, Ewelina/Jakiel, Grzegorz: “Abortion in Countries with Restrictive Abortion Laws-Possible Directions and Soultions from the Perspective of Poland”, Healthcare (Basel), C. 9, S. 11, 2021.
• İnternet Kaynakları: Banerjee, Asha: “The economics of abortion bans”, Economic Policy Institute, (https://www.epi.org/publication/economics-of-abortion-bans/, Erişim: 01.08.2024).
• Center for Reproductive Rights, “European Abortion Laws: A Comparative Overview”, (https://reproductiverights.org/wp-content/uploads/2022/06/15381_CRR_Europe_V8.pdf, Erişim: 21.07.2024). Center for Reproductive Rights, “The World’s Abortion Laws”, (https://reproductiverights.org/maps/worlds-abortion-laws/, Erişim: 21.07.2024).
• Criminal Code of Malta, https://legislation.mt/eli/cap/9/eng/pdf, Erişim: 23.07.2024)
• Çokar, Muhtar:” İsteyerek Düşük, Tıp Etiği ve Yasalar”, (https://www.kahdem.org.tr/isteyerek-dusuk-tip-etigi-ve-yasalar/, Erişim: 24.07.2024).
• Erdoğan, Mustafa: “‘Eşit İlgi ve Saygı’nın Düşünürü Ronald Dworkin’in Ardından”, Liberal Düşünce Topluluğu, (http://www.liberal.org.tr/sayfa/esit-ilgi-ve-sayginin-dusunuru-ronald-dworkinin-ardindan-mustafa-erdogan,250.php, Erişim: 01.10.2024).
• Guinness World Records: “Most Premature Baby”, (https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/67461-most-premature-baby, Erişim: 30.07.2023).
• Mehta, Samira: “Views on abortion differ not only among major religious traditions, but within each one”, Colorado Arts and Sciences Magazine, (https://www-colorado-edu.translate.goog/asmagazine/2022/06/24/there-no-one-religious-view-abortion-scholar-religion-gender-and-sexuality-explains?_x_tr_sl=en&_x_tr_tl=tr&_x_tr_hl=tr&_x_tr_pto=tc, Erişim: 01.10.2024).
• National Cancer Institute, (https://www.cancer.gov/publications/dictionaries/cancer-terms/def/embryo#, Erişim: 30.10.2024).
• Oxford English Dictionary, (https://www.oed.com/dictionary/abortion_n?tab=meaning_and_use&tl=true#7152062, Erişim: 12.08.2024). Strafgesetzbuch (StGB), (https://www.gesetze-im-internet.de/stgb/StGB.pdf, Erişim: 23.07.2024).
• Türk Dil Kurumu, “Güncel Türkçe Sözlük”, (https://sozluk.gov.tr/, Erişim: 12.08.2024)