Öz
This work deals with the qualities of ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz as the just sultan, as described by the Ḥilyat al-awliyā’ of Abū Nuʿaym al-Iṣfahānī (d. 430/1038). For, the only political personality that Abū Nu‘aym mentions among the sufīs in his work -except for the rashid caliphs- ‘Umar b. ‘Abd al-‘Azīz. Therefore, it can be said that Abū Nu‘aym's description of ‘Umar b. ‘Abd al-‘Azīz's rule in his work is one of the first sources of Islamic political thought texts. This work aims to reveal the qualities of the just sultan in Islamic political thought through the eyes of the sufī author of Ḥilyat al-awliyā’, who is the source of the earliest data for Islamic political thought, albeit indirectly. Although the author did not comment and included narrations in Ḥilyat al-awliyā’ the focus of this work was that he placed ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz among the sufīs in his work and the narrations about him were about politics.
Anahtar Kelimeler
Islamic political philosophy Just sultan Saint-ruler (walī-amīr) Ḥilyat al-awliyā’ ʿUmar ibn ʿAbd al-ʿAzīz
Kaynakça
- Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. "Siyasetnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/306-308. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Atçeken, İsmail Hakkı. "Ömer b. Abdülazîz Dönemi Sonrası Emevî İdarecilerinin Mevâlî Politikaları". SÜİF Dergisi 13 (2002). 69-88.
- Babanzâde, Ahmed Naim. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi. 10. Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
- Bağdatlı, Özlem. İslam Siyaset Düşüncesinin Kavramsal Temelleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
- Bahâeddinzâde. Siyâsetnâme. Kütahya: Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi. 19a-26a.
- Platon. Devlet. çev. S. Eyuboğlu-M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
- Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan. el-Medînetü'l-fâzıla. thk ve çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yay. 2018.
- Hobbes, Thomas. Leviathan. çev. Semih Lim. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2005.
- İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sıfatu's-Safve. 4. Cilt. thk. Târık Muhammed Abdü'l-Mün‘im. İskenderiye: Dâru İbn Haldun, ts.
- İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sîretu ve menâkibu Ömer b. Abdi'l-‘azîzi'l-halîfeti'z-zâhid. thk. Na‘îm Zerzûr. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
- İsfahânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdillâh. Hilyetü'l-evliyâ ve tabakātü'l-asfiyâ. 10. Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
- Kandemir, Mehmet Yaşar-Zevalsız, Halit-Şimşek, Ümit. Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerim Meâli. 2. Cilt. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 2011.
- Koyuncu, Mevlut. "Velîd I". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/30-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Mes‘ûdî, Ebü'l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî. Murûcu'z-zeheb ve me‘âdinü'l-cevher. 4. Cilt. nşr. Kemâl Hasan Mer‘î. Beyrut: el-Mektebetü'l-‘Asriyye, 2005.
- Mürteza Köse, "Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülaziz'in Sosyal Siyaseti", AÜİF Dergisi, 34 (2010), 75-96.
- Ocak, Ahmet Yaşar. İslam Türk İnançlarında Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
- Özkuyumcu, Nadir. "Hişam b. Abdülmelik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/158-150. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Pala, İskender. "Nasihatnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/409-410. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Luma. thk. Muhammed Edîb el-Câdir. Ürdün: Dâru'l-Feth, 2016.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu't-Taberî. 11. Cilt. thk. Ebu'l-Fazl İbrahim. Mısır: Dâru'l-Meârif, 2. Basım. ts.
- Toktaş, Fatih. "İbn Rüşd'ün Eflatun'un Devlet'ini Okuyuş Tarzı". 226-237. Medeniyet ve Klasik. haz. Halit Özkan-Nurullah Ardıç-Âlim Arlı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
- Türer, Osman. "Hilyetü'l-evliyâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.18/51-52. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Yiğit, İsmail. "Emevîler". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi'n-nübelâ. 25. Cilt. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1982.
Öz
Bu makale, Platon'un Devlet'inde idealize edilen filozof-kralın karşılığı olarak İslam siyaset düşüncesinde sırasıyla peygamber-kral, râşid halife ve âdil sultan/velî-emîr şeklinde ortaya çıkan yöneticilerden, âdil sultan/velî-emîr olarak Ömer b. Adülaziz'in (ö. 101/720) vasıflarını, Ebû Nu‘aym el-Isfahânî'nin (ö. 430/1038) Hilyetü'l-evliyâ'sının tasvir ettiği üzere ele almaktadır. Zira Ebû Nu‘aym'ın eserinde sûfîler arasında zikrettiği tek siyasî kişilik -râşid halifeler istisnâ tutulursa- Ömer b. Abdülaziz'dir. Dolayısıyla Ebû Nu‘aym'ın eserinde çizdiği Ömer b. Abdülaziz'in yönetimine dair tasvirin, İslam siyaset düşüncesi metinlerinin ilk kaynaklarından biri olduğu söylenebilir. Makale, İslam siyaset düşüncesi için dolaylı da olsa en erken tarihli verilere kaynaklık eden Hilyetü'l-Evliyâ'nın, sûfî müellifinin gözünden İslam siyaset düşüncesinde âdil sultanın vasıflarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Hilyetü'l-evliyâ'da müellif her ne kadar yorum yapmayıp rivayetlere yer vermiş olsa da onun eserinde Ömer b. Abdülaziz'i sûfîlerin arasına yerleştirip onun hakkındaki rivayetlerin ağırlık noktasının da siyasetle/yönetimle ilgili olması bu makalenin odak noktasını meydana getirmiştir.
Anahtar Kelimeler
İslam siyaset düşüncesi Âdil sultan Velî emir Hilyetü'l-evliyâ Ömer b. Abdülaziz
Kaynakça
- Adalıoğlu, Hasan Hüseyin. "Siyasetnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/306-308. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
- Atçeken, İsmail Hakkı. "Ömer b. Abdülazîz Dönemi Sonrası Emevî İdarecilerinin Mevâlî Politikaları". SÜİF Dergisi 13 (2002). 69-88.
- Babanzâde, Ahmed Naim. Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi. 10. Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1984.
- Bağdatlı, Özlem. İslam Siyaset Düşüncesinin Kavramsal Temelleri. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
- Bahâeddinzâde. Siyâsetnâme. Kütahya: Zeytinoğlu İlçe Halk Kütüphanesi. 19a-26a.
- Platon. Devlet. çev. S. Eyuboğlu-M. Ali Cimcoz. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1992.
- Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan. el-Medînetü'l-fâzıla. thk ve çev. Yaşar Aydınlı. İstanbul: Litera Yay. 2018.
- Hobbes, Thomas. Leviathan. çev. Semih Lim. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları 2005.
- İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sıfatu's-Safve. 4. Cilt. thk. Târık Muhammed Abdü'l-Mün‘im. İskenderiye: Dâru İbn Haldun, ts.
- İbnü'l-Cevzî, Ebü'l-Ferec. Sîretu ve menâkibu Ömer b. Abdi'l-‘azîzi'l-halîfeti'z-zâhid. thk. Na‘îm Zerzûr. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1984.
- İsfahânî, Ebû Nu‘aym Ahmed b. Abdillâh. Hilyetü'l-evliyâ ve tabakātü'l-asfiyâ. 10. Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1988.
- Kandemir, Mehmet Yaşar-Zevalsız, Halit-Şimşek, Ümit. Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerim Meâli. 2. Cilt. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 2011.
- Koyuncu, Mevlut. "Velîd I". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 43/30-31. İstanbul: TDV Yayınları, 2013.
- Mes‘ûdî, Ebü'l-Hasen Alî b. el-Hüseyn b. Alî. Murûcu'z-zeheb ve me‘âdinü'l-cevher. 4. Cilt. nşr. Kemâl Hasan Mer‘î. Beyrut: el-Mektebetü'l-‘Asriyye, 2005.
- Mürteza Köse, "Sosyal Siyaset Kavramı ve Ömer b. Abdülaziz'in Sosyal Siyaseti", AÜİF Dergisi, 34 (2010), 75-96.
- Ocak, Ahmet Yaşar. İslam Türk İnançlarında Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2007.
- Özkuyumcu, Nadir. "Hişam b. Abdülmelik". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/158-150. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Pala, İskender. "Nasihatnâme". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32/409-410. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
- Serrâc, Ebû Nasr Tûsî. el-Luma. thk. Muhammed Edîb el-Câdir. Ürdün: Dâru'l-Feth, 2016.
- Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Tarihu't-Taberî. 11. Cilt. thk. Ebu'l-Fazl İbrahim. Mısır: Dâru'l-Meârif, 2. Basım. ts.
- Toktaş, Fatih. "İbn Rüşd'ün Eflatun'un Devlet'ini Okuyuş Tarzı". 226-237. Medeniyet ve Klasik. haz. Halit Özkan-Nurullah Ardıç-Âlim Arlı. İstanbul: Klasik Yayınları, 2007.
- Türer, Osman. "Hilyetü'l-evliyâ". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi.18/51-52. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
- Yiğit, İsmail. "Emevîler". Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/87-103. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru a‘lâmi'n-nübelâ. 25. Cilt. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1982.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 16 Ocak 2021 |
| Gönderilme Tarihi | 27 Temmuz 2020 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 7 Sayı: 1 |
A Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2017'den bu yana TR DİZİN ULAKBİM tarafından taranmaya başlamıştır. Ayrıca, Citefactor, Rootindex, DRJI index, ResearchBib, Sobiad İndex, Scientific Indexing Services, İdealonline ve Eurasian Scientific Journal Index gibi ulusal ve uluslararası indexler tarafından da taranmaktadır. İsam ve Base Bielefeld Academic Search tarafından taranmaktadır.
