HITBE (KIZ İSTEME) HAKKINDA VARİD OLAN VE EL-MUVATTA'DA GEÇEN BİR HADİSİN TAHRİC VE TAHLİLİ

Yıl 2019, Sayı: 5, 41 - 58, 01.04.2019

Şule Sevmez

Öz

Aile kurmanın ilk aĢaması, kişinin evlenmek kastıyla bir kıza dünür gitmesidir. Bu dünür işleri konu olarak
temel hadis kaynaklarında yerini alır. Güvenilir hadis kaynaklarından biri olan İmam Malik‟in (ö.179/795) el Muvatta„ adlı hadis kitabı, hem ilk hadis kaynaklarından hem de ilk fıkıh kitaplarından biri olarak kabul edildiğinden
bu çalışmada merkeze alınmıştır. Bu makalenin konusunu, adı geçen eserde yer alan “Sizden biri kardeşinin dünür
gittiğine dünür gitmesin.” hadîsi oluşturmaktadır. Bu çalışmada bir kıza aynı anda birkaç kişinin talip olup
olamayacağının ya da olabilecekse hangi aşamada talip olunabileceğinin tespiti yapılmaya çalışılmıştır. Her dönemde
güncelliğini koruyan bu konu detaylı bir şekilde ele alınmaya çalışılacaktır.
Hıtbe, kelime olarak “kız isteme” anlamına gelmekte olup, evliliği düşünen bireylerin evlilik maksadıyla
birbirlerine talip olmasıdır. Bu kavram klasik ve çağdaş kaynaklarda “nişanlılık” kavramı olarak karşımıza çıkar. Bu
sebepten hıtbe ile nişanlılık kavramları, kaynaklarda birbirinin yerine kullanılmış olsa da günümüzde nişanlılık
kavramı, evlilik teklifiyle başlayan bir evlilik vadi olup hıtbe‟den sonraki bir aşamayı ifade ettiği ve her ikisinin de
birbirini takip eden süreçlerden oluştuğu görülmektedir.
Hadîs, el- Muvatta„da yer alan iki ayrı tarikle gelmiş olup, hadîsin Kütübü‟s-Sitte esas alınarak tahrîci
yapılacaktır. Bir sonraki aşamada sened ve metin özellikleriyle hadîsin sıhhati tespit edilmeye çalışılacaktır. Ayrıca
bu çalışmada evliliğin ilk aşamasında, teklif götürülecek kişilerin tespiti yapıldıktan sonra, bu hadîs evlilik teklifinde
Hz. Peygamber‟in (sav.) koyduğu sınırlar çerçevesinde ve mezheplerin görüşleri doğrultusunda değerlendirilmeye
çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Hadîs, Hıtbe, Tahric, Sened, Metin, Tenkid

HITBE (REQUIRED TO THE GIRL) AND EL-MALVATTA'A ANTHEMPATH AND TENKIDI

Öz

The first step of being a family is a person asks for the girl‟s hand in marriage. This takes place in the basic
hadith sources as the subject of the earthworks. Imam Malik‟s hadith book named el-MUVATTA that is one of the
trustworthy hadith source is accepted as both one of the first hadith source and islamic law book. The topic of our
article is the hadith of „‟If one of your Muslim brother ask for the girl in marriage , the others do not ask the same
girl‟ . In this study it was tried to determine whether some people can aspire a girl at the same time or not , or if it is
possible , which step is suitable to aspire the same girl? We will try to scrutinize this topic that keeps up to date in
every term.
The meaning of „Hıtbe‟ is „‟asking for the girl‟s hand in marriage‟‟as a vocabluary and it means people who
thinks about getting marriaged aspire to each other. This Notion can be come across the term of „engagement‟in
classical and modern sources. Because of this reason, even if the terms of „Hıtbe‟ and engagement was used
interchangably in some sources, nowadays, the term of engagement exprees the stage that starts with the proposal of
marriage after Hıtbe.Actually, both of them consist of processes followingeachother.
This Hadith came from two diffirent way that is in el Muvatta and it will be conveyed by basing on Kütübü‟s
– Sitte. In the next step, it will be try to determine validity of the hadith in terms of „deed and text. Besides, in our this
study, in the first step of the marriage, we tried to evaluate This hadith by basing on Prophet Muhammad (PBUH) „s
lines at wedding proposal and opinions of denominations after determaning the people who is made an offer.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Hıtbe, Engagement, Chain of Transmitters, Text, Criticism

Kaynakça

• Acar, Halil İbrahim. “İddet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21: 466-471. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Acar, Halil İbrahim. “Nişan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 32: 152-154. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Askalânî, İbni Hacer Ahmed b. Ali. Tehẕîh'ül-Tehẕîb. 2. Cilt. Hindistan: Matbaatü Dâiret‟il-Meârif, 1326
• Askalânî, İbni Hacer Ahmed b. Ali. Fetḥu‟l bârî bi şerḥi ṣaḥîḥi‟l-buḫârî. Thk. M.Fuad Abdülbaki-Muhibbuddîn el-Hatîb. 9. Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Ma‟rife, 1379.
• Askalânî, İbni Hacer Ahmed b. Ali. Taḳrîbü‟t-Tehẕîb. Thk. Muhammed Avvâme. 2. Cilt. Suriye: Dâru‟r-Reşîd, 1986.
• Askalânî, İbni Hacer Ahmed b. Ali. Tabaḳâtü‟l-Müdellis în. Thk. Asım b. Abdillah el Karyûtî. 1. Baskı. Ammân: Mektebetü‟l-Menâr, 1983/1403
• Aydınlı, Abdullah. Hadîs Istılahları Sözlüğü. 9. Baskı. İstanbul: MÜİFV Yayınları, 2016.
• Bayındır, Abdulazîz. “ Fıkha Göre Nikâh Sözleşmesinde Velini Yeri”. İstanbul Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 4 (İstanbul 2002): 45-67.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. eṣ-Ṣaḥîḥ. Thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır (Dimeşk: Dâru Tavku‟n-Necât, 1422).
• Çakan, İsmail Lütfi. Hadîs Ûsûlü. İstanbul: MÜİFAV, 2005.
• Çeker, Orhan. Osmanlı Hukuk-ı Aile Kararnâmesi, 3.Baskı. Konya: Mehir Vakfı Yayınları, 2016.
• Çolak, Abdullah. İslâm Aile Hukuku. 3. Baskı. Ankara: Öncü Basım Yayıncılık, 2017.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. Ġstanbul: Erkam Yayıncılık, 2017.
• Elbânî, Nâsıruddîn, Silsiletü'l-Eḥâdîs i'ṣ-Ṣaḥîḥa ve Şey'ün min Fıḳhıhâ ve Fevâidihâ, 3. Cilt. Riyâd: Mektebetü‟l-Maârifü li‟n-NeĢer ve‟d-Tevzi‟, 1415/1995.
• Erdem, Suat. “İslâm Hukukuna Göre İddet ve İddet Bekleyen Kadının Nikâhı”. Cumhuriyet Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 17/2 ( Bahar 2013): 71-95.
• Esen, Hüseyin. “ Kolaylık Açısından İslâm‟da Nikâh”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (Nisan 2012): 57-103.
• Iclî, Ahmed b. Abdullah b. Sâlih Ebû‟l-Hasen. Maʿrifetü‟s -S iḳât. Thk. Abdulalîm Abdulazîm el-Büstevî. 1. Baskı. 2. Cilt. El-Medinetü‟l-Münevvere: Mektebetü‟d-Dâr, 1985.
• İbn Abdilber, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdillah en-Nemerî. el-İstiẕkâr. Thk. Sâlim Muhammed Ata- Muhammed Ali Muavvid. 5. Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Kütübi‟lĠlmiyye, 2000.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs er-Râzî. el-Cerḥ ve‟t-Taʿdîl. 7. Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi‟t-Turâsi‟l-Arabî, 1952/1271.
• İbnu‟l-Esîr, Ali b. Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. en-Niḥâye fî Ġarîbi‟l-Ḥâdîs ve‟l Es er. 1. Cilt. Mısır: 1311.
• İbnu‟l-Esîr, Ali b. Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. Câmiu‟l-Uṣûl. Trc. Kemal Sandıkçı. 18. Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2008.
• İbni Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 1. Cilt. Kahire: Dâru İhyâ-i Kütübi‟l-Arabiyye, ts.
• İbni Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. Sünen-i İbni Mâce Tercemesi ve Şerhi. Trc. Haydar Hatipoğlu. 5. Cilt. İstanbul: Kahraman Yayınları, 2012.
• İbni Halikân, Ebû‟l Abbâs el-İrbîlî. Vefyâtü‟l-aʿyân ve enbâu ebnâiʿz-zamân. Thk. İhsan Abbas. 5. Cilt. Beyrut: Daru‟s-Sadr, 1977.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Ahmed Ebû Hâtim et-Temîmi el-Büstî. es -S iḳât. Thk. Seyyid Şerefuddin Ahmed. 5. Cilt. Beyrut: Dâru‟l-Fikr, 1975.
• İbni Sa‟d, Muhammed Ebû Abdullah el-Basrî ez-Zührî. Kitâbu‟ṭ- ṭabaḳâti‟l-kebîr. Thk. Dr. Muhammed Ali Amr. 1. Baskı. 9. Cilt. Kahire: Mektebetü‟l-Hancî, 2001.
• İbni Tal'at, Muhammed. Muʿcemü‟l-Müdellis în. Riyâd: Dâru Edvâü‟s-Selef, 2005.
• Kahveci, Nuri. İslam Hukuku Açısından Nişanlılık. 2. Baskı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Kahveci, Nuri. İslam Aile Hukuku. 2.Baskı. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2017.
• Kandemir, M. YaĢar. “Muvaṭṭâʿ”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 31: 416- 418. İstanbul: TDV Yayınları, 2006.
• Kandemir, M. Yaşar. “Aile”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2: 196. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Karagöz, İsmail. “Mehir”. Dinî Kavramlar Sözlüğü. 5. Baskı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2010.
• Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslâm Hukuku. 5.Baskı. 1. Cilt. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009.
• Kâsânî, Alâddin Ebû Bekr b. Mes‟ûd. Bedâiuʿṣ-ṣanâiʿ fî tertîbi‟ş-şerâiʿ. 5. Cilt. b.y. Dâru‟l-Kutubi‟l-Ġlmiyye, 1986.
• Köse, Saffet. “Toplumsal Meşrûiyet Açısından Nikâhta Aleniyet ve Türkiye‟de İmâm Nikâhı Uygulaması”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslâmî İlimler Araştırma Vakfı (Nisan 2012): 471-501
• Köse, Saffet. “Nikâh- Hak ve Değer Bağlamında Fıkhî Bir Analiz”. İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi 30 (Mayıs 2017): 9-44.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li Aḥkâmi‟l-Kur‟ân. 3. Cilt. Kahire: Dâru‟l-Kutubi‟l-Mısriyye, 1964.
• Mâlik b. Enes, Ġbn Mâlik b. Âmir. el-Muvaṭṭaʿ. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbaki. 2. Cilt. Beyrut: Dâru Ġhyâ-i Kütübi‟l-Arabiyye, 1985.
• Mizzî, Yûsuf b. ez-Zekî Abdurrahman Ebu‟l-Haccâc. Tehzîbu‟l-Kemâl fî Esmâi‟r-Ricâl. Thk. BeĢĢâr Avvâd Ma‟rûf. 1. Baskı. 4. Cilt. Beyrut: Müessesetü‟r-Risâle, 1980.
• Müslim, Ebû‟l-Hüseyn Müslim b. Haccâc el-KuĢeyrî. eṣ-Ṣaḥîḥ. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî, 2. Cilt. Beyrût: Dâru Ġhyâ et-Turâsi‟l-Arabî, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. ġuayb b. Alî. es-Sünen. Thk. Abdülfettâh Ebû Ğadde. Halep: Mektebetü‟l-Matbûâtü‟l-İslâmiyye, 1407 /1986.
• Recûb, Nahif Mahmûd, Aḥkâmu‟l-ḥıtbe fi‟l-fıkḥı‟l-islâmî. Ürdün: b.y. 2008.
• Sabûnî, Muhammed Ali. Ṣafvetü‟t-Tefâsîr. 1.Cilt. İstanbul: Mektebetü Yâsîn, 2010/1431.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd. es-Sünen. Thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Beyrut: Mektebet‟ül-Asriyye, ts.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. es-Sünen. Thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 3. Cilt. Mısır: Mektebetü‟l-Mustafa Elbânî, 1975.
• Uğur, Müctebâ. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. 2. Baskı. Ankara: TDV Yayınları, 2018.
• Yaman, Ahmet. İslâm Aile Hukuku. 12.Baskı. Ġstanbul: İFAV Yayınları, 2013.
• Zehebî, Şemseddîn Muhammed b. Ahmed. Siyeru Aʿlâmi‟n-Nübelâʾ. Thk. ġuayb elArnavût. 4. Cilt. Beyrut: Müessesetü‟r-Risâle, 1985/1405. Zuhaylî, Vehbe. el-fıḳḥu‟l-islâmî ve edilletuhû. 9. Cilt. DımeĢk: Dâru‟l-Fikr, 1989.