Kıssalar Bağlamında Hz. İbrahim ile Hz. Muhammed’in Benzer Yönleri

Yıl 2022, Sayı: 12, 94 - 119, 15.12.2022

Yusuf Oflaz

https://doi.org/10.54958/iiad.1178029

Öz

Son ilâhî kitap olan Kur’ân-ı Kerim birçok konu ihtiva etmektedir. Kur’ân’ın muhtevasındaki önemli konulardan birisi de peygamberleri, geçmişte yaşamış toplumları ve tarihteki bazı olayları konu edinen kıssalardır. Kıssalar, yaklaşık olarak Kur’ân’ın üçte ikilik bir bölümünü oluşturmaktadır. Yüce Allah, her topluma; onları Allah’a kulluğa davet eden ve onların dilini konuşan bir peygamber gönderdiğini beyan etmiştir. İnsanlığa gönderilmiş olan bu elçilerden bazılarının isimleri Kur’ân’da yer almış, bazılarınınki ise yer almamıştır. Bu peygamberlerden kiminin kıssalarına genişçe yer verilmiştir. İnsanları doğru yola sevk etmekle görevlendirilen peygamberlerin sayısı ile ilgili farklı rivayetler olmakla birlikte Kur’ân’da anlatılan Peygamber kıssalarına bakıldığında; Peygamberlerin serüvenleri, kişisel özellikleri ve davranışları gibi bir takım özellikleri yönünden benzerlik gösterdikleri gözlemlenmektedir. Peygamber kıssalarının anlatıldığı surelerin başında Enbiyâ suresi gelmektedir. Bununla birlikte Kur’ân’da detaylı olarak zikredilen kıssa ise Hz. Yusuf’un kıssasıdır ve Yusuf suresinde anlatılmaktadır. Hz. İbrahim ise, Kur’ân’da Peygamber kıssaları denilince akla gelen ilk peygamberlerden biridir. Kur’ân’da Hz. Musa’dan sonra ismi en çok anılan peygamberdir ve adına müstakil bir sure bulunmaktadır. Yine adına müstakil bir sure bulunan Hz. Muhammed (s.a.v.) ise, tüm insanlığa peygamberlerin sonuncusu olarak gönderilmiştir. Kur’ân’da yer alan kıssalar bağlamında hayatları karşılaştırıldığında bu iki Peygamberin birbirlerine benzeyen yönlerinin olduğu görülmektedir. Çalışmamızda bu iki peygamberin hayatları Kur’ân’da yer alan ayetler çerçevesinde ele alınıp karşılaştırma yapılarak birbirlerine benzeyen yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Burada akla gelebilecek; “Peygamberlerin gönderildikleri kaynağın aynı olması nedeniyle hepsi birbirine benzemektedir” gibi bir genellemenin doğru olmayacağı kanaatindeyiz. Her ne kadar çalışmada bu iki peygamberin birbirlerine benzeyen yönleri ele alınmış olsa da bir makale boyutunu aşmaması için bu peygamberlerin şeriatleri yönünden benzerliklerine değinilmemiştir.

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Kıssa, Hz. Muhammed, Peygamber, Hz. İbrahim.

Similar Aspects of Prophet Ibrahim and Prophet Muhammad in the Context of Parables

Öz

The Qur'an, the last divine book, contains many subjects. One of the important issues in the content of the Qur'an is the parables about the prophets, the societies that lived in the past and some events in history. The stories make up about two-thirds of the Qur'an. Allah, to every society; He declared that he sent a prophet who invited them to worship Allah and spoke their language. The names of some of these envoys sent to humanity are included in the Qur'an, and some of them are not. The parables of some of these prophets have been extensively covered. Although there are different narrations about the number of prophets who were assigned to guide people to the right path, when we look at the parables of the Prophets told in the Qur'an; It is observed that the prophets show similarities in terms of some characteristics such as their adventures, personal characteristics and behaviors. At the beginning of the surahs in which the parables of the Prophet are told, comes the Surah Enbiya. However, the parable that is mentioned in detail in the Qur'an is the parable of the Prophet Yusuf and is told in Surah Yusuf. Prophet Abraham, on the other hand, is one of the first prophets that comes to mind when the parables of the prophets are mentioned in the Qur'an. In the Qur'an, the Prophet is the most mentioned after Prophet Moses, and there is an independent surah in his name. The Prophet Muhammad, who also has a separate surah in his name, was sent to all humanity as the last of the prophets. When their lives are compared in the context of the parables in the Qur'an, it is seen that these two Prophets have similar aspects to each other. In our study, the lives of these two prophets were discussed within the framework of the verses in the Qur'an, and their similarities were tried to be revealed by comparing them. Here's what comes to mind; We are of the opinion that a generalization such as "the prophets are all alike because the source to which they were sent is the same" would not be correct. Although the similar aspects of these two prophets are discussed in the study, the similarities of these prophets in terms of their shari'a are not mentioned in order not to exceed the size of an article.

Anahtar Kelimeler

The Qur’an, Parable, The Prophet Muhammad, Prophet, The Prophet Abraham.

Kaynakça

• Aruçi, Muhammed. “Ülü’l-Azm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/294-295. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Baktır, Mustafa. “Kur’ân’da Tanıtılan Model Şahsiyet Hz. İbrahim (a.s.)”. 1. Hz. İbrahim Sempozyumu. ed. Ali Bakkal. 1/59-78. Şanlıurfa: Şanlıurfa İli Kültür Egitim Sanat ve Araştırma Vakfı Yayınları, 1997.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebî Abdillah b. Ömer b. Muhammed. Envâru’t-Tenzîl ve Esrâru’t-Te’vîl. thk. Muhammed Abdurrahman Maraşlı. 5 cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 1418/1998.
• Canan, İbrahim. “Hz. İbrahim'den Kur’ân'i Mesajlar”. I. Hz. İbrahim Sempozyumu. ed. Ali Bakkal. 1/89-100. Şanlıurfa: Şanlıurfa İli Kültür Egitim Sanat ve Araş-tırma Vakfı Yayınları, 1997.
• Çetintaş, Recep vd. Çeşitli Yönleriyle Hz. Muhammed. Zonguldak: Bülent Ecevit Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Deliser, Bilal. Kur’ân-ı Kerim Penceresinden Hz. Peygamber’in (s.a.v.) Eşsiz Örnekliği. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2016.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. el-Ezdî es-Sicistânî. Sünen-i Ebî Dâvûd. thk. Şuayb el-Arnavûd vd. 7 cilt. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 1430/2009.
• Efe, Mehmet. “İlahi Dinlerde İbâdet ve Namaz”. İslam Araştırmaları, 2/3 (2009), 17-26.
• Eyüpoğlu, Osman. “Günümüze Bakan Yönleriyle Peygamber Kıssaları (Sosyolojik ve Pedagojik Açıdan)”. XI Kur’ân Sempozyumu, 1/103-120 Ankara: Fecr Ya-yınları, 2009.
• Güç, Ahmet. “Kurban”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/433-435. Anka-ra: TDV Yayınları, 2012.
• Halis, Zeki. “Hz. Peygamberi Teselli ve Kalbini Takviye Bağlamında Tencimu’l-Kur’ân”. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 1/1 (2012), 81-114.
• Harman, Ömer Faruk. “Hac”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/386-389. Ankara: TDV Yayınları, 2012.
• Hazer, Dursun. “Kur’ân-ı Kerim Kıssalarının Edebi Değeri (Hz. İbrahim Kıssalarını Vaka-Zaman-Mekân-Şahıs Unsurları Açısından Bir Değerlendirme)”. 1. Kur’ân Sempozyumu. 1/205-218 Çorum: İslâmî İlimler Dergisi 2007.
• İbn Kesir, Ebü’l-Fidâ’. Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm. thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme. 8 cilt. Riyad: Daru’t-Tayyibe, 2. Basım, 1420/1999.
• İbn Manzûr. Lisânü’l-Arab. thk. Abdullah Ali el-Kebîr vd. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Maârif, (ts.).
• İsfahânî, Râgıb. Müfredât Kur’ân Kavramları Sözlüğü. çev. Abdulbaki Güneş ve Mehmet Yolcu. 1 cilt. İstanbul: Çıra Yayınları, 3. Basım, 2012.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’ân Yolu Türkçe Meal ve Tefsir. 5 cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. Basım, 2012.
• Kaya, Remzi. “Kur’ân-ı Kerim Kıssaları ve Düşündürdükleri”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11/2 (2002), 31-58.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Kurt, Yaşar. “Kur’ân'da Hz. Peygamber'in Örnek İnsan Oluşu: Üsve-i Hasene”. Ankara: İslami İlimler Dergisi 1/1 (2006) 145-159.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Cami’ li-Ahkâm’l-Kur’ân. thk. Abdullah bin Abdülmuhsin et-Türkî. 22 cilt. Kahire: Müessesetü’r-Risâle, 1427/2006.
• Kutup, Seyyid. Fî Zilâli’l-Kurân. 8 cilt. Beyrut: Daru’ş-Şurûk, 32. Basım, 1423/2003.
• Kuzgun, Şaban. “Hanif”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/33-39. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1997.
• Ömer Ahmed, Ömer. Vahdet Işığı Hz. İbrahim (a.s.). çev. Abdullah Feyzi Kocaer. İstanbul: Karma Kitaplar, 2017.
• Piriş, Şaban. Hz. İbrahim, İstanbul: Ma‘ruf Yayınları, 2016.
• Râzî, Ebû Abdillah Fahruddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtihu’l-Gayb. 32 cilt. Beyrut: Daru’l-Fikr, 1401/1981.
• Soysaldı, Mehmet. “İslam Öncesi Mekke Toplumlarında Namaz, Zekât, Oruç ve Hac Uygulamaları”. Kur’ân’ın Anlaşılmasına Katkısı Açısından Kur’ân Öncesi Mekke Toplumu Sempozyumu ed. Mevlüt Güngör. 1/147-170. İstanbul: İ.B.B Kültür Müdürlüğü Yayınları, 2011.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. ed-Dürru’l-Mansur Fi’t-Tesfsîri Bi’l-Me’sûr. thk. Abdullah bin Abdülmuhsin et-Türkî. 18 cilt. Kahire: Merkezü-Hicr, 1424/2003.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed bin Cerîr. Câmiu’l-Beyan An Te’vîl-i Âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah bin Abdülmuhsin et-Türkî. 26 cilt. Kahire: Dâru’l-Hicr, 1421/2001.
• Tirmîzî, Ebû İsâ Muhammed b. İsâ. el-Câmiu‘l-Kebîr. thk. Beşşâr Avvâl Ma‘rûf. 5 cilt. Beyrut: Daru’l-Garbi’l-İslâmî, 1417/1996.
• Yakıt, İsmail. “Kur’ân’da Hz. Peygamber”. II. Kutlu Doğum Sempozyumu. ed. İsmail Yakıt. 1/53-63. Isparta: SDÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1999.
• Yar, Erkan. “Hz. İbrahim ve Akılcı Metodu”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 4/2 (2006), 87-104.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. sad. İsmail Karaçam vd. 10 cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 1992.
• Yılmaz, Ali. “Kur’ân’daki Peygamber Dualarının Psiko-Sosyal Analizi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 35 (2011), 51-80.