The Rise and Fall of Adana as an Industrial City

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 5, 112 - 127, 29.12.2021

Ferit Serkan Öngel

Öz

Adana, one of the traditional industrial centers of a period, was the 4th most important city in Turkey after Istanbul, Ankara and Izmir. It experienced a dramatic decline in the period from the late 1980s to the early 2000s.

The optimism that the policies pursued on the axis of shifting the industry from the traditional metropolitan centers to the surrounding provinces, and that high-level service activities and high value-added sectors will replace the industrial function in the cities in question, did not seem to have created a response outside of Istanbul. Adana is the province where this situation is most concretely experienced. The service sector did not concentrate on high-level services as expected, causing an unhealthy development. While the Adana industry is diversifying, it is seen that the industrial activities developed in

Adana and its hinterland do not show a remarkable concentration in high value-added sectors. On the other hand, Adana and its hinterland increased their share of Turkish industry after 2004. However, the basis of this development and its impact on the city should be examined. As a result, Adana, as an industrial city, is heavily experiencing urbanization problems and related social and economic problems on the basis of privatization, industry externalization efforts and global competition.

Anahtar Kelimeler

Adana, Industrialization, Urbanization, Globalization

BİR SANAYİ KENTİ OLARAK ADANA'NIN YÜKSELİŞİ VE DÜŞÜŞÜ

Öz

Türkiye’de bir dönemin geleneksel sanayi merkezlerinden biri olan Adana, ülkenin İstanbul, Ankara ve İzmir’den sonra en önemli dördüncü kenti iken.1980’li yılların sonu ile 2000’li yılların başına kadarlık dönemde çarpıcı bir düşüş yaşamıştır.

Sanayinin geleneksel metropol merkezlerden çevre illere kaydırılması ekseninde sürdürülen politikaların, söz konusu kentlerde sanayi fonksiyonunun yerine üst düzey hizmet faaliyetlerinin, yüksek katma değerli sektörlerin dolduracağına dair iyimserlik, İstanbul dışında bir karşılık yaratamamış görünmektedir. Adana bu durumun en somut yaşandığı il konumundadır. Hizmet sektörü beklendiği gibi üst düzey hizmetlerde yoğunlaşmamış, sağlıksız bir gelişime neden olmuştur.

Adana sanayisi çeşitlenirken, Adana ve ard bölgesinde gelişen sanayi faaliyetlerinin yüksek katma değerli sektörlerde dikkate değer bir yoğunlaşma göstermediği görülmektedir. Buna karşın Adana ve ard bölgesi 2004 yılı sonrasında Türkiye sanayisinden aldığı payı artırmayı başarmıştır. Ancak bu gelişmenin hangi temellere dayandığı ve kente etkisi ayrıca incelenmelidir.

Adana bir sanayi kenti olarak, sanayinin dışsallaştırılması gayretleri ve küresel rekabet temelinde, kentleşme sorunlarını ve bağlantılı olarak artan sosyal ve ekonomik sorunları ağır bir biçimde yaşamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Adana, Sanayileşme, Kentleşme, Küreselleşme

Kaynakça

• ÇKA (2015) Bir Bakışta Türkiye Adana§Mersin, http://www.cka.org.tr/dosyalar/TR_adana_mersin_at_a_glance.pdf
• Dinçer, Özaslan, Kavasoğlu (2003) İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, Ankara :Devlet Planlama Teşkilatı. Bölgesel Gelişme ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Devlet Planlama Teşkilatı yayınları, 2671.
• DPT (2000) Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/08_BolgeselGelisme.pdf, DPT: 2502 – ÖİK: 523 Ankara Nisan 2000
• DPT (1982) Türkiye'de yerleşme merkezlerinin kademelenmesi: ülke yerleşme merkezleri sistemi, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı; DPT:1806, KÖYB:27, Mart 1982, Ankara
• İTA (1946), İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul
• Kalkınma Bakanlığı (2013) İllerı̇n Ve Bölgelerı̇n Sosyo-Ekonomı̇k Gelı̇şmı̇şlı̇k Sıralaması Araştırması, Sosyal ve Ekonomik Gelişmişlik Endeksi 2011
• Kemal, Yaşar (2009) Peri Bacaları - Bu Diyar Baştanbaşa 3, Röportajlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul
• Quataert, D. (1999) Sanayi Devrimi Çağında Osmanlı İmalat Sektörü (çev. T. Güney), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ökçün, Gündüz (1994) Osmanlı Sanayi 1913,1915 yılları sanayi istatistikleri, Tarihi İstatistikler Dizisi, Cilt 4, Devlet İstatistik Enstitüsü
• STB (2019), Girişimci Bilgi Sistemi, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, 2016 verileri, https://gbs.sanayi.gov.tr/raporlar.aspx
• Şahinkaya, Serdar (2019) Cumhuriyetimizin İlk Sanayi Sayımı 1927: “Bir Hesaplaşma Hazırlığı”, Çalışma ve Toplum, s:199-201
• TÜİK (2021a) İl bazında gayrisafi yurt içi hasıla iktisadi faaliyet kollarına (A10) göre cari fiyatlarla (değer), www.tuik.gov.tr, Eriş [23.12.2021]
• TÜİK (2021b) Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi ve Genel Nüfus Sayımı Veri Tabanı, tuik.gov.tr
• TÜİK (2019) Dış Ticaret İstatistikleri, İllere göre ihracat, 2002-2019, tuik.gov.tr
• YA (1981), Yurt Ansiklopedisi 1981, Cilt 1, Anadolu Yayıncılık A.Ş. , İstanbul