Öz
Türkiye’de tarımda kapitalizmin gelişmeye başladığı 19. Yüzyıldan bu yana pazara yönelik tarım yapılan bölgelerde görülen ucuz işgücü hareketlilikleri son yıllarda çok daha yaygın ve kitlesel hale gelmektedir. Oysa yakın geçmişe kadar ilgili literatürde yer alan ampirik ve kuramsal çalışmalarda, aile emeğiyle meta üretimine geçen işletmelerin, özellikle işgücü ve mülkiyet özellikleriyle Türkiye tarımında ağırlığını koruduğundan söz edilmekteydi. Tarım kesimi ağırlıklı olarak geçimlik ve pazara yönelik üretim yapan çiftçiler ekseninde ele alınıyor, tarımda işçileşme süreci belirli bölgelerle sınırlı bir eğilim olarak görülüyordu. Ancak tarımda uygulanan neoliberal politikalara bağlı risk ve belirsizliklerin arttığı son 20 yıllık süreçte aile emeğine dayalı üretimin ciddi bir yeniden üretim krizine girdiğini ve mevsimlik tarım işçisi çalıştırma pratiklerinin mekânsal olarak oldukça yaygınlaştığını görüyoruz. Çalışmada son yıllarda tarımda işçileşme eğilimlerini güçlendiren faktörlerin neler olduğu, mevsimlik işgücü göçlerinin nasıl ve neden yaygınlaştığı sorularına cevap aranmaya çalışılmıştır. Bu sorulardan hareketle 2011-2013 yılları arasında Sakarya’da fındık üretiminin yoğunlaştığı tarım alanlarında yapılan saha araştırmasında fındık üreticileri, mevsimlik tarım işçileri ve dayıbaşılardan oluşan bir grupla derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Sakarya’da yapılan saha araştırmasında, tarımda emek organizasyonlarının mahalli niteliğini yitirmekte olduğu ve toprak sahibi çiftçiler, mevsimlik tarım işçileri ve dayıbaşılar arasındaki karşılıklı ilişkilerle örgütlenen, daha geniş kırsal kentsel mekânları ilgilendiren bir karakter kazandığı tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler
küçük köylülük hane üreticiliği mevsimlik tarım işçileri mülksüzleşme işgücü göçleri
Kaynakça
- Akşit, B. (1988) “Kırsal Dönüşüm ve Köy Araştırmaları: 1960 1980”, Pamuk, Ş. ve Toprak, Z. (der.), Türkiye’de Tarımsal Yapılar içinde, Ankara: Yurt, 11-29.
- Aydın, Z. (1986a) “Kapitalizm, Tarım Sorunu ve Azgelişmiş Ülkeler: (I)”, Onbirinci Tez Dergisi, Sayı: 3. 126-156.
- Aydın Z.: (1986b) “Kapitalizm, Tarım Sorunu ve Azgelişmiş Ülkeler:(II)”, Onbirinci Tez Dergisi, Sayı: 4. 171-216.
- Aydın, Z. (2016) “Çağdaş Tarım Sorunu ve Yeni Köylülük”, ODTÜ Gelişme Dergisi, 43 (Nisan), 43-63.
- Boratav, K. (2004) Tarımsal Yapılar ve Kapitalizm, Ankara: İmge.
- Çalgüner, C. (1943) Türkiye’de Ziraat İşçileri, Ankara: Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Rektörlügü.
- Gülbuçuk, B., Yıldırak, N., Gün, S., Olhan, E., ve Kılıç, M. (2003) Türkiye’de Gezici ve Geçici Kadın Tarım İşçilerinin Çalışma ve Yaşam Koşulları ve Sorunları, Ankara: TARIM-İŞ.
- Hobsbawm, E. (1994) The Age Of Extremes: A History Of The World: 1914–1991, Newyork, Pantheon.
- Kautsky, K. (1988) The Agrarian Question: in Two Volumes, USA, Zwan Publications.
- Keyder, Ç. (1983) “Türk Tarımında Küçük Köylü Mülkiyetinin Tarihsel Oluşumu ve Bugünkü Yapısı”, Toplumsal Tarih Çalışmaları İçinde, Ankara: Dost, 221-276.
- Keyder, Ç. ve Z. Yenal, (2013) Bildiğimiz Tarımın Sonu: Küresel İktidar ve Köylülük, İstanbul: İletişim.
- Lenin, V.I.(1988) Rusya’da Kapitalizmin Gelişimi, Ankara, Sol Yayınları.
- Marx, K. (2004) Kapital, Birinci Cilt, Çev. Alaattin Bilgi, Ankara, Sol Yayınları. TBMM Tarım İşçileri Komisyonu (2015) Mevsimlik Tarım İşçilerinin Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Önlemler Raporu, Ankara: Basılmamış.
- TUİK , “Hanehalkı İşgücü İstatistikleri”, https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul, indirilme tarihi: 15 Ekim 2015.
- TUİK, “Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Verileri”, https://biruni.tuik.gov.tr/adnksdagitapp/adnks.zul, indirilme tarihi: 15 Ekim 2015.
- TUİK, “Genel Nüfus Sayımları ve Adrese Dayalı Kayıt Sistemi Verileri” http://tuikapp.tuik.gov.tr/nufusmenuapp/menu.zul , indirilme tarihi: 15 Mayıs 2016.
- TUİK, “İşgücü İstatistikleri Veritabanı”, https://biruni.tuik.gov.tr/isgucuapp/isgucu.zul., indirilme tarihi: 12 Ocak 2016.
- Yıldırım, U.D. (2014) 1980 Sonrası Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Mevsimlik Tarım İşçileri: Sakarya Örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi.
- Yıldırım, U.D. (2015) Türkiye Tarımında Yapısal Dönüşüm ve Mevsimlik Tarım İşçileri: Sakarya Örneği, İstanbul, Sav Yayınları.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Ekonomi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 5 Sayı: 5 |