ŞARK MESELESİ VE EMPERYALİSTLERİN TÜRK POLİTİKASI

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 4, 0 - 0, 24.12.2015

Emruhan Yalçın

Öz

Doğu Sorunu veya Şark Meselesi, Osmanlı İmparatorluğu'nun parçalanmaya başlamasıyla, 19. yüzyıldan sonra ortaya çıkan uluslararası diplomatik bir sorundur. Şark Meselesi, siyasi bir terim olarak, ilk defa 1815 yılında, Viyana Kongresi’nde kullanılmıştır. Temeline ve kapsamına ilişkin değişik görüşler de ileri sürülmüştür. É. Driault'ya göre Şark Meselesi Haçlı Seferleri'ne değinilen Doğu-Batı mücadelesinin evresidir. A. Sorel, Avrupa için Şark Meselesi'nin Osmanlı Türklerinin Avrupa'ya ayak basmasıyla başladığını öne sürer. M. Lhéritier ise Şark Meselesi'ni önemli bir yol kavşağı olan Doğu Akdeniz'in özel jeopolitik konumuna dayandırır. Bununla birlikte tarihçiler genellikle Şark Meselesi terimini büyük devletlerin Osmanlı toprakları üzerindeki rekabetinden kaynaklanan bir dizi bunalımı nitelendirmek için kullanırlar.

Anahtar Kelimeler: Şark Meselesi, Türk, Hristiyan, Osmanlı, Megali İdea.

The Eastern Question and the Turkish Policy of the Imperialists

Abstract: The Eastern Question, in European history, encompasses the diplomatic and political problems posed by the decay of the Ottoman Empire. The expression does not apply to any one particular problem, but instead includes a variety of issues raised during the 18th, 19th, and 20th centuries, including instability in the European territories ruled by the Ottoman Empire.

The Eastern Question is normally dated to 1774, when the Russo-Turkish War (1768–1774) ended in defeat for the Ottomans. As the dissolution of the Ottoman Empire was believed to be imminent, the European powers engaged in a power struggle to safeguard their military, strategic and commercial interests in the Ottoman domains. Imperial Russia stood to benefit from the decline of the Ottoman Empire; on the other hand, Austria-Hungary and the United Kingdom deemed the preservation of the Empire to be in their best interests. The Eastern Question was put to rest after World War I, one of whose outcomes was the collapse of the Ottoman Empire.

Keywords: Eastern Question, Turkish, Christian, Ottoman, Megali İdea.

Kaynakça

• Kaynakça
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1959). C.2, (2. Baskı), Ankara.
• Aksoy, E. (2002). International Terrorism in the Age of Globalisation, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara, Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akşit, S. (Ed.) vd. (2005). Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti 1600-1908, C.3, İstanbul: Cem.
• Altunışık, M. B. (2002). Ortadoğu ve Terör, Dünyada ve Türkiye’de Terör, Ankara: Merkez Bankası, 39–48.
• Armaoğlu, F. (1964). Siyasi Tarih 1789–1960, Ankara.
• Armaoğlu, F. (1980). Siyasi Tarih 1914–1980, Ankara.
• Arslan, M. (Mart 2010). Türkiye’de Terör Örgütlerinin Tarihsel Oluşumları,
• http://www.mustafaarslan.info/1/post/2011/04/turkiyede-teror-orgutlerinin-tarihsel-olusumlari.html, (Erişim Tarihi, 20 Aralık 2011).
• Aslanapa, O. Yunanistan ve Helen Fikri (Megalo İdea), Türk Düşüncesi, C.8/9, S.15–16.
• Ateş, T. (2001). Türk Devrim Tarihi, (2. Baskı), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Aydın, A. (Şubat 2002). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da İsyanlar, Türk Dünyası Araştırmaları, S.136.
• Aydın, A. (Haziran 2002). Mondros’tan Cumhuriyet’e Kadar Kürtçülük Faaliyetleri, Türk Dünyası Araştırmaları, S.138.
• Balıbey, Atilla (30.10.2009). Şark Meselesi, İnsan ve Medeniyet.
• Başar, Cem (1988). Yunan Oyunu, İstanbul: Sembol.
• Berk, Bekir (Temmuz 1958). Kıbrıs ve Etrafındaki Bütün Mana, Türk Ruhu Dergisi, Sayı:14.
• Berk, Bekir (1962). Patrikhane ve Kıbrıs, İstanbul.
• Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1986). C. 23, İstanbul: Milliyet.
• Çay, Abdülhaluk (1996). Her Yönüyle Kürt Dosyası, (Genişletilmiş Dördüncü Baskı), Ankara: Turan Kültür Vakfı.
• Demirel, E. (2003). Dünyada Terör, İstanbul: IQ Kültür Sanat.
• Develioğlu, Ferit (1986). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lügat, Ankara.
• Ermeni Terörü, Forsnet, http://www.ermenisorunu.gen.tr/turkce/teror/index.html (Erişim Tarihi: 14.04.2013)
• Felsefe.Gen.TR, http://felsefe.gen.tr/arnold_joseph_toynbee_kimdir.asp (Erişim Tarihi: 14.04.2013).
• Finkel, Caroline (2010). Rüyadan İmparatorluğa Osmanlı İmparatorluğu’nun Öyküsü (1300–1923), İstanbul: Timaş.
• Gök, Dursun; Akandere, Osman; Sönmez, Osman; Semiz, Yaşar (1988).
• Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü Öğretim Üyeleri [Kılınçkaya, M. D. (Ed.) vd.], (2006). Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, (8. Baskı), Ankara: Siyasal.
• İlter, Erdal (1995). Ermeni Meselesi’nin Perspektifi ve Zeytun İsyanları (1780–1915), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• İnalcık, Halil (Şubat 1964). Şark Ortodoks Kilisesi ve Bulgar Eksarhiyası Md., Aylık Ansiklopedi, Nu.22.
• İnalcık, Halil; İslam Ansiklopedisi, C.7.
• Kaplan, Mehmet; Enginün, İnci; Emil, Birol; Birinci, Necdet; Uçman, Abdullah; (1992). Devrin Yazarlarının Kalemiyle Millî Mücadele ve Gazi Mustafa Kemal, Ankara: Kültür Bakanlığı, C.I.
• Karal, E. Z. (1947). Osmanlı Tarihi, C.5, Ankara.
• Karal, E. Z. (1983). Osmanlı Tarihi, C.5, Ankara.
• Kocabaş, S. (1988). Tarihte ve Günümüzde Türk-Yunan Mücadelesi, İstanbul.
• Kodaman, B. (1983). Şark Meselesi Işığı Altında II. Abdülhamid’in Doğu Anadolu Politikası, İstanbul.
• Kodaman, B. (1987). Sultan İkinci Abdülhamit Devri Doğu Anadolu Politikası, Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Kodaman, B. (Haziran1996). Amasya Protokolü, BTTD, S.16.
• Kurat, Y. T. (1975). Osmanlı İmparatorluğu’nun Paylaşılması, Ankara.
• Kutay, C. Türk Kadını Dergisi, C.2, Sayı:9.
• Kutay, C. Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi, C.6.
• Kürşat, F. (1978). Egeli Belgelerle Kıbrıs’ta Yunan Emperyalizmi, Ankara: Suret.
• Luvaris, Prof. Dr. (Mart 1957). Universitas Der. Stutgart (Türkçesi: Türk Düşüncesi), C. 8/9, S.15/16.
• Meydan Larousse (1986/1993). (Yay. Haz. Safa Kılıçoğlu-Nezihe Araz-Hakkı Devrim), İstanbul.
• Okudan, R. G. (1961). Umumi Amme Hukuku, İstanbul.
• Öke, M. K. (1982). Şark Meselesi ve II. Abdülhamid’in Garp Politikaları (1876-1909), The Journal of Ottaman Studies, III., İstanbul.
• Öztuna, Y. (1966). Türkiye Tarihi, C.12, İstanbul.
• PKK Gerçeği (1991). Kayseri: Erciyes Üniversitesi.
• Sabah, 28 Haziran 2007.
• Said, E.W. (1982). Oryantalizm (Doğu Bilim): Sömürgeciliğin Keşif Kolu, (Çev. Nezih Uzel), İstanbul.
• Sarı, B. (2003). Sınır Ötesi Terörizm ve Yapısal Gerçekçilik, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü.
• Sarıkoyuncu, A. (Şubat 1994). Şark Meselesi ve Tarihsel Gelişimi, ATB, Sayı:36.
• Sarıkoyuncu, A. (2002). Atatürk Din ve Din Adamları, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı.
• Saygın, S. (2003). Yeni Şark Meselesi, İstanbul: Ülke.
• Selvi, İ. (2003). Devlet Destekli Terörle Mücadele: PKK Ve Türkiye’nin Ortadoğu Politikası, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bilkent Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü.
• Semiz, B. (2011). PKK’da Değişen Ne?, Terörizm Paradoksu ve Türkiye, [Özeren, S. (Ed.) ve Sever, M.], 55-92. Ankara: Karınca.
• Sofuoğlu, A. (1996). Fener Rum Patrikhanesi ve Siyasi Faaliyetleri, İstanbul: Turan.
• Sonyel, R. S. (Nisan 1986). Büyük Devletlerin Osmanlı İmparatorluğu’nu Parçalama Çabalarında Hristiyan Azınlıkların Rolü, Belleten, S.195.
• Sorel, A. (1889). La Question d’Orient, Paris (Meseey-i Şarkiyye (1911). Tercümesi: Yusuf Ziya, İstanbul.
• Sorel, A. (1998). Avrupa ve Fransız İhtilali, C.1, Ankara: MEB.
• Soysal, M. (27 Haziran 2007). Patrikhane’nin Kimliği, Cumhuriyet.
• Şahin, M. S. (1980). Fener Patrikhanesi ve Türkiye, İstanbul: Ötüken.
• Tarih–i Cevdet (1893). C.II, Yeni tertip, (2. Baskı), İstanbul.
• Taşdemir, F. (2006). Uluslararası Terörizme Karşı Devletlerin Kuvvete Başvurma Yetkisi, Ankara: USAK.
• Tavas, T. (2000). Terörizm: Psikolojisi ve Hedefleri, Terörizm İncelemeleri, Ü. Özdağ ve O. M. Öztürk (Ed.), Ankara: ASAM, 15–28.
• Terek, A. B. (Şubat 1970). Yunan Hedefleri ve Stratejisi Karşısında Gerçekler ve Türkiye, BTTD, S.29.
• Topçubaşı, A. (2000). Batı ve Şark Meselesi, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Tosun, H. (Ed.), Özkaya, Y., Saray, M., Balcıoğlu, M., Eraslan, C. (2003).
• Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ün Hayatı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Tuncay, M. (1989). TC’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923–1931), (2.Baskı), İstanbul.
• Tuncer, H. (1996). Metternich’in Osmanlı Politikası (1815–1848), Ankara: Ümit.
• Turan, R., Safran, M., Hayta, N., Şahin, M., Çakmak, A., Dönmez, C. (2007). Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi, Ankara: Gazi.
• Tüfekçioğlu, T. (2001). Türkiye ve Şeytan Üçgeni, Bursa: Hat.
• Türkmenoğlu, E. (Temmuz-Ağustos-Eylül 2005). Ortodoks Birliği ve Türkiye, BTTD, Dün/Bugün/Yarın, S.102–103–104, İstanbul.
• Türsan, N. (1987). Yunan Sorunu, Ankara: Genelkurmay ATASE.
• Uçarol, R. (1995). Siyasi Tarih (1789-1994), İstanbul: Filiz.
• Uras, E. (1950). Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi, Ankara.
• Yalçın, E. (2008). Atatürk Türkiye’sinde Ekümenik Ortodoks Patrikhanesi ve Bizans Projesi, Ankara: Siyasal.
• Yalçın, E. (2009). Son Haçlı Kalesi: Heybeliada, Ankara: Elips.
• Yeni Günaydın, Yeni Ortodoks İttifakı–8, 15 Nisan 1994.