Yöneticiye Duyulan Güven ile İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Lider – Üye Etkileşiminin Rolü

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 12, 86 - 114, 01.01.2020

Gültekin Altuntaş Meltem Akca Dilek Dönmez Polat

Öz

: Bir işletmenin örgütsel başarısı, sıklıkla, üstün performans gösterecek çalışanların seçilmesi, yerleştirilmesi ve elde tutulmasına dayanır. Bu nedenle, çalışanların işten ayrılmaya niyetlenmesine neden olan unsurların belirlenerek ortadan kaldırılması gerekir. Bu bağlamda, bu çalışmanın ana amacını, yöneticiye duyulan güven, lider – üye etkileşimi ve işten ayrılma niyeti arasındaki etkileşimin, Türkiye’nin Gayrisafi Yurtiçi Hasılasının (GSYH’sinin) %12’sini oluşturmasına karşın, sektörel işgücü devir oranı, %50’nin üzerinde seyreden lojistik sektörün-de faaliyet gösteren kamuya ait kargo işletmesi özelinde ortaya konulması oluşturmaktadır. Bulgular, söz konusu değişkenlerin birbirleriyle ilişkili olduğunu; buna karşın, yöneticiye duyulan güvenin, çalışmanın başında beklenenin aksine, işten ayrılma niyeti üzerinde doğrudan bir etkiye sahip olmadığını; lider – üye etkileşiminin işten ayrılma niyetini negatif bir biçimde etkilediğini; lider – üye etkileşiminin yöneticiye duyulan güven ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiyi ortaya koyan modele dâhil edildiğinde, “tam aracılık etkisinin” belirlendiğini işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

güven, lider üye etkileşimi, işten ayrılma niyeti, lojistik

Kaynakça

• Afsar, B., Shahjehan, A., & Shah, S. I. (2018). “Frontline employees’ high-performance work practices, trust in supervisor, job-embeddedness and turnover intentions in hospitality industry.” International Journal of Contemporary Hospitality Management, 30(3): 1436-1452.
• Ajzen, I., & Madden, T. J. (1986). “Prediction of goal-directed behavior: Attitudes, intentions, and perceived behavioral control.” Journal of experimental social psychology, 22(5): 453-474.
• Akgunduz, Y., & Cin, F. M. (2015). “Job embeddedness as a moderator of the effect of manager trust and distributive justice on turnover intentions.” Anatolia, 26(4): 549-562.
• Alparslan, A. M., & Oktar, Ö. F. (2015). “Türkiye'de Lider-Üye Etkilesim Kuramina Dair Makale Kapsamindaki Arastirmalar: Bibliyometrik Bir Içerik Analizi.” Business and Economics Research Journal, 6(1): 107-123.
• Amunkete, S., & Rothmann, S. (2015). “Authentic leadership, psychological capital, job satisfaction and intention to leave in state-owned enterprises.” Journal of Psychology in Africa, 25(4): 271-281. Arı, G. S. (2003). “Yöneticiye duyulan güven örgütsel bağlılığı artırır mı?” Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2): 17-36.
• Arı, G., & Tunçay, A. (2010). “Yöneticiye duyulan güven ve tükenmişlik arasındaki ilişkiler: Ankara’daki devlet hastanelerinde çalışan idari personel üzerinde bir araştırma.” Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4): 113-135.
• Arslantaş, C. C., & Dursun, M. (2008). “Etik liderlik davranışının yöneticiye duyulan güven ve psikolojik güçlendirme üzerindeki etkisinde etkileşim adaletinin dolaylı rolü.” Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1): 111-128.
• Aslan, Ş., & Özata, M. (2009). “Lider-üye etkileşiminin (LMX) yöneticiye duyulan güven düzeyine etkisi.” Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17): 94-116.
• Atkinson, S., & Butcher, D. (2003). “Trust in managerial relationships”, Journal of managerial psychology, 18(4): 282-304.
• Aydıntan, B., & Göksel, A. (2012). “Lider Üye etkileşimi Düzeyinin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Görgül Bir Araştırma.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2): 247-271.
• Barkhuizen, N., Rothmann, S., & Van De Vijver, F. J. (2014). “Burnout and work engagement of academics in higher education institutions: Effects of dispositional optimism.” Stress and Health, 30(4):322-332.
• Basak, E., Ekmekci, E., Bayram, Y., & Bas, Y. (2013). “Analysis of factors that affect the intention to leave of white-collar employees in Turkey using structural equation modelling.” The world congress on engineering and computer science, 2(1): 1-3.
• Baş, T., Keskın, N., & Mert, İ. S. (2010). “Lider Üye Etkileşimi (Lüe) Modeli ve Ölçme Aracının Türkçe'de Geçerlik Ve Güvenilirlik Analizi.” Ege Academic Review, 10(3): 1013-1039.
• Borchgrevink, C. P., & Boster, F. J. (1998). “Leader-member exchange and interpersonal relationships: Construct validity and path model.” Journal of Hospitality & Leisure Marketing, 5(1): 53-79.
• Burton, J. P., Sablynski, C. J., & Sekiguchi, T. (2008). “Linking justice, performance, and citizenship via leader–member Exchange.” Journal of business and psychology, 23(1-2): 51-61.
• Carsten, J. M., & Spector, P. E. (1987). “Unemployment, job satisfaction, and employee turnover: A meta-analytic test of the Muchinsky model.” Journal of applied psychology, 72(3): 374-381.
• Cerit, Y. (2012). “Lider Üye Etkileşimi İle Öğretmenlerin Performansları Arasındaki İlişki.” Balikesir University Journal of Social Sciences Institute, 15(28): 33-46.
• Cheung, M. F., & Wu, W. P. (2012). “Leader-member exchange and employee work outcomes in Chinese firms: the mediating role of job satisfaction.” Asia Pacific Business Review, 18(1): 65-81.
• Clark, M. C., & Payne, R. L. (1997). “The nature and structure of workers' trust in management.” Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 18(3): 205-224.
• Cohen, Jacob (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. NJ: Lawrence Erlbaum Associates, Hillsdale,
• Coleman, B. (2001). “ITS professional development: refine, reward, retain.” 29th annual ACM SIGUCCS conference on User services: 23-26.
• Connell, J., Ferres, N., & Travaglione, T. (2003). “Engendering trust in manager-subordinate relationships: Predictors and outcomes.” Personnel Review, 32(5): 569-587.
• Coomber, B., & Barriball, K. L. (2007). “Impact of job satisfaction components on intent to leave and turnover for hospital-based nurses: a review of the research literatüre.” International journal of nursing studies, 44(2): 297-314.
• Cotton, J. L., & Tuttle, J. M. (1986). “Employee turnover: A meta-analysis and review with implications for research.” Academy of management Review, 11(1): 55-70.
• Cropanzano, R., & Mitchell, M. S. (2005). “Social exchange theory: An interdisciplinary review.” Journal of management, 31(6): 874-900.
• Çekmecelioğlu, H. G., & Ülker, F. (2014). “Lider-üye etkileşimi ve çalışan tutumları üzerindeki etkisi: Eğitim sektöründe bir araştırma.” Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28): 35-58.
• Çetin, Ş., Korkmaz, M., & Çakmakçı, C. (2012). “Dönüşümsel ve etkileşimsel liderlik ile lider-üye etkileşiminin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi.” Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 1(1): 7-36.
• Dansereau Jr, F., Graen, G., & Haga, W. J. (1975). “A vertical dyad linkage approach to leadership within formal organizations: A longitudinal investigation of the role making process.” Organizational behavior and human performance, 13(1): 46-78. Davis, T.& Landa, M. J. (1999). “The trust deficit, Canadian Manager.” 24 (1): 10 – 27.
• Davis, W. D., & Gardner, W. L. (2004). “Perceptions of politics and organizational cynicism: An attributional and leader–member exchange perspective.” The leadership quarterly, 15(4): 439-465.
• DeConinck, J. B. (2010). “The effect of organizational justice, perceived organizational support, and perceived supervisor support on marketing employees' level of trust.” Journal of business research, 63(12): 1349-1355.
• Deluga, R. J. (1994). “Supervisor trust building, leader‐member exchange and organizational citizenship behaviour.” Journal of occupational and Organizational Psychology, 67(4): 315-326.
• Dienesch, R. M., & Liden, R. C. (1986). “Leader-member exchange model of leadership: A critique and further development.” Academy of management review, 11(3): 618-634.
• Dirks, K. T., & Ferrin, D. L. (2002). “Trust in leadership: Meta-analytic findings and implications for research and practice.” Journal of applied psychology, 87(4): 611-628.
• Dulebohn, J. H., Bommer, W. H., Liden, R. C., Brouer, R. L., & Ferris, G. R. (2012). “A meta-analysis of antecedents and consequences of leader-member exchange: Integrating the past with an eye toward the future.” Journal of management, 38(6): 1715-1759.
• Eren, M. Ş., & Akyüz, B. (2014). “Koçluk faaliyetlerinin işgörenlerin içsel motivasyonu ve yöneticiye duyulan güven üzerindeki etkileri.” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,14(1): 167-182.
• Ertürk, A., & Vurgun, L. (2015). “Retention of IT professionals: Examining the influence of empowerment, social exchange, and trust.” Journal of Business Research, 68(1): 34-46.
• Eser, G.(2007). Etik İklim ve Yöneticiye Güvenin Örgüte Bağlılığa Etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for Windows step by step. A simple study guide and reference. Pearson Education.
• Gerstner, C. R., & Day, D. V. (1997). “Meta-Analytic review of leader–member exchange theory: Correlates and construct issues.” Journal of applied psychology, 82(6): 827-844.
• Gökalp, S., Kaya,O., Angay, A., & Akgün, F. (2015). “Okul Müdürüne Güvenin İş Tatmini Üzerindeki Etkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracı Rolü.” Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(2): 45-70.
• Göksel, A., & Aydıntan, B. (2012). “Lider-Üye Etkileşimi Düzeyinin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Görgül Bir Araştırma.” Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2): 247-271.
• Graen, G. B., & Uhl-Bien, M. (1995). “Relationship-based approach to leadership: Development of leader-member exchange (LMX) theory of leadership over 25 years: Applying a multi-level multi-domain perspective.” The leadership quarterly, 6(2): 219-247.
• Gürbüz, S., & Bekmezci, M. (2012). "İnsan kaynakları yönetimi uygulamalarının bilgi işçilerinin işten ayrılma niyetine etkisinde duygusal bağlılığın aracılık ve düzenleyicilik rolü." İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 41(2): 189-213.
• , P. W., Caranikas-Walker, F., Prussia, G. E., & Griffeth, R. W. (1992). “A meta-analytical structural equations analysis of a model of employee turnover.” Journal of applied psychology, 77(6): 890-909.
• Hopkins, S. M., & Weathington, B. L. (2006). “The relationships between justice perceptions, trust, and employee attitudes in a downsized organization.” The Journal of Psychology, 140(5): 477-498.
• Kanbur, A., & Kanbur, E. (2015). “Lider-üye etkileşiminin örgütsel sinizme etkisi: algılanan içsellik statüsünün aracılık rolü.” Journal of World of Turks, 7(2): 193-216.
• Karcıoğlu, F., & Kahya, C. (2011). “Lider-üye etkileşimi ve çatışma yönetim stili ilişkisi.” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(2): 337-352.
• Kim, S., O'Neill, J. W., & Jeong, S. E. (2004). “The relationship among leader-member exchange, perceived organizational support, and trust in hotel organizations.” Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 3(1): 59-70.
• Knoll, D. L., & Gill, H. (2011). “Antecedents of trust in supervisors, subordinates, and peers.” Journal of Managerial Psychology, 26(4): 313-330. Koç, H., & Yazıcıoğlu, İ. (2011). “Yöneticiye duyulan güven ile iş tatmini arasındaki ilişki: kamu ve özel sektör karşılaştırması.” Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12(1): 46 – 57.
• Konovsky, M. A., & Pugh, S. D. (1994). “Citizenship behavior and social Exchange.” Academy of management journal, 37(3): 656-669. Uğurluoğlu, Ö., Köse, S. D., & Köse, T. (2015). “Sağlık Çalışanlarının Hizmetkâr Liderlik Algılarının Lider-Üye Etkileşimi ve Örgütsel Güven Üzerindeki Etkisi.” Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(2): 239-262.
• Kramer, R. M., & Tyler, T. R. (Eds.). (1995). Trust in organizations: Frontiers of theory and research. Sage Publications.
• Kumar, R., Ramendran, C., & Yacob, P. (2012). “A study on turnover intention in fast food industry: Employees' fit to the organizational culture and the important of their commitment.” International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 2(5): 9-42.
• Leupold, C. R., Ellis, L. E., & Valle, M. (2013). “Job embeddedness and retail pharmacists’ intention to leave.” The Psychologist-Manager Journal, 16(4): 197-216.
• Li, J. J., Kim, W. G., & Zhao, X. R. (2017). “Multilevel model of management support and casino employee turnover intention.” Tourism Management, 59: 193-204.
• Liden, R. C., & Maslyn, J. M. (1998). “Multidimensionality of leader-member exchange: An empirical assessment through scale development”, Journal of management, 24(1), ss.43-72.
• Lo, M. C., Ramayah, T., & Kueh Swee Hui, J. (2006). “An Investigation of Leader Member Exchange Effects on Organizational Citizenship Behavior in Malaysia.” Journal of Business & Management, 12(1):5-23.
• Lunenburg, F. C. (2010). “Leader-member exchange theory: Another perspective on the leadership process.” International Journal of Management, Business, and Administration, 13(1): 1-5.
• Martin, R., Thomas, G., Charles, K., Epitropaki, O., & McNamara, R. (2005). “The role of leader‐member exchanges in mediating the relationship between locus of control and work reactions.” Journal of Occupational and Organizational Psychology, 78(1): 141-147.
• Mayer, R. C., Davis, J. H., & Schoorman, F. D. (1995). “An integrative model of organizational trust.” Academy of management review, 20(3): 709-734.
• McAllister, D. J. (1995). “Affect-and cognition-based trust as foundations for interpersonal cooperation in organizations.” Academy of management journal, 38(1): 24-59.
• Michael, D. (2011). “Supportive supervisor communication as an intervening influence in the relationship between LMX and employee job satisfaction, turnover intentions, and performance.” Journal of Behavioral Studies in Business, 4: 1-28.
• Mishra, A. K. (1996). Organizational Responses to Crisis, Trust in Organizations: Frontiers of Theory and Research. (Eds. Roderick Kramer and Tom Tyler), California, USA: Sage Publications.
• Mishra, J., & Morrissey, M. A. (1990). “Trust in employee/employer relationships: A survey of West Michigan managers.” Public personnel management, 19(4):443-486.
• Mobley, W. H. (1977). “Intermediate linkages in the relationship between job satisfaction and employee turnover.” Journal of applied psychology, 62(2): 237-240.
• Mobley, W. H. (1982). Employee turnover: Causes, consequences, and control. Addison-Wesley.
• Murphy, S. E., & Ensher, E. A. (1999). “The effects of leader and subordinate characteristics in the development of leader–member exchange quality 1.” Journal of Applied Social Psychology, 29(7): 1371-1394.
• Murphy, S. M., Wayne, S. J., Liden, R. C., & Erdogan, B. (2003). “Understanding social loafing: The role of justice perceptions and exchange relationships.” Human relations, 56(1): 61-84.
• O'Donnell, M. E. (2009). The influence of leader behaviors on the leader-member exchange relationship. State University of New York, Albany.
• Oğuzhan, T. (2015). Algılanan etik iklim boyutları, lider üye etkileşimi ve öz kendilik değerlendirmesinin izlenim yönetimi taktikleri kullanımı üzerindeki etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü Savunma Yönetimi Anabilim Dalı.
• Omar, S., & Noordin, F. (2016). “Career commitment and intention to leave among ICT professionals in Malaysia.” AAGBS International Conference on Business Management: 309-318, Singapore.
• Ordun, G., & Aktaş, H. (2014). “Lider-üye etkileşimi faktörlerinin liderler ve astlar tarafından karşılıklı algılanması: Bir perakende işletmesi çalışanları üzerinde araştırma.” Istanbul University Journal of the School of Business Administration, 43(1): 120-135.
• Peryön &Willis Tower Watson.(2016). Çalışan Devir Oranı Araştırma Sonuç Raporu. İstanbul.
• Price, J. L. (1997). “Handbook of organizational measurement.” International journal of manpower, 18(4/5/6): 305-558.
• Ribelin, P. J. (2003). “Retention reflects leadership style.” Nursing management, 34(8): 18-19.
• Robbins, S., & Judge, T. (2011). Organizational behavior. New Jersey: Pearson Prentice Hall.
• Rousseau, D. M., Sitkin, S. B., Burt, R. S., & Camerer, C. (1998). “Not so different after all: A cross-discipline view of trust.” Academy of management review, 23(3): 393-404.
• Shaw, R. B. (1997). Trust in the balance: Building successful organizations on results, integrity, and concern. CA: Jossey-Bass. San Francisco.
• Soper, Daniel, S. (2019), “Sobel Test Calculator for the Significance of Mediation.” 14.03.2019 tarihinde www.daniesoper.com adresinden alınmıştır.
• Sparrowe, R. T., & Liden, R. C. (1997). “Process and structure in leader-member Exchange.” Academy of management Review, 22(2): 522-552.
• Sue-Chan, C., Chen, Z., & Lam, W. (2011). “LMX, coaching attributions, and employee performance.” Group & Organization Management, 36(4): 466-498.
• Şahin, F. (2011). “Lider-üye etkileşimi ile işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki üzerinde cinsiyetin etkisi.” Ege Akademik Bakış, 11(2): 277-288. Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics, 6th edn Boston. Ma: Pearson.
• Tan, H. H., & Tan, C. S. (2000). “Toward the differentiation of trust in supervisor and trust in organization.” Genetic, social, and general psychology monographs, 126(2): 241-260.
• Tett, R. P., & Meyer, J. P. (1993). “Job satisfaction, organizational commitment, turnover intention, and turnover: path analyses based on meta‐analytic findings.” Personnel psychology, 46(2): 259-293.
• Trinchero, E., Borgonovi, E., & Farr-Wharton, B. (2014). “Leader–member exchange, affective commitment, engagement, wellbeing, and intention to leave: public versus private sector Italian nurses.” Public Money & Management, 34(6): 381-388.
• Truckenbrodt, Y. B. (2000). “The relationship between leader-member exchange and commitment and organizational citizenship behavior.” Acquisition Review Quarterly, 7(3): 233-244.
• Unnu, N. A. A., & Kesken, J. (2014). “Diagnosing the effects of leader-member exchange quality on performance in the context of organizational culture: a case from Turkish family-owned businesses.” Journal of Business Economics and Management, 15(1): 174-195.
• UTİKAD (2018). “Devlet Müdahalesi Sadece Lojistik Sektörünü Değil Yatırım Ortamını da Olumsuz Etkiler.” 19.03.2019 tarihinde http://www.utikad.org.tr adresinden alınmıştır.
• Wan, Y. K. P., & Chan, S. H. J. (2013). “Casino employees’ perceptions of their quality of work life.” International Journal of Hospitality Management, 34: 348-358.
• Wang, H., Law, K. S., Hackett, R. D., Wang, D., & Chen, Z. X. (2005). “Leader-member exchange as a mediator of the relationship between transformational leadership and followers' performance and organizational citizenship behavior.” Academy of management Journal, 48(3):420-432.
• Whitener, E. M., Brodt, S. E., Korsgaard, M. A., & Werner, J. M. (1998). “Managers as initiators of trust: An exchange relationship framework for understanding managerial trustworthy behavior.” Academy of management review, 23(3): 513-530.
• Yu, D., & Liang, J. (2004). “A new model for examining the leader–member exchange (LMX) theory.” Human Resource Development International, 7(2): 251-264.
• Zeffane, R., & Connell, J. (2003). “Trust and HRM in the new millennium.” International Journal of Human Resource Management, 14(1): 3-11.