2013-2022 Yılları Arasında KOBİ’lerin Türkiye’nin Dış Ticaret Faaliyetleri İçindeki Yerinin Analizi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 83 - 106, 23.12.2024

Metin Ketboğa

Öz

Türkiye ekonomisinin bel kemiğini oluşturan Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ), Türkiye ekonomisinin yüzde 99,7’sini oluşturmaktadır. Toplam istihdamın ise yüzde 70,6’sı KOBİ’ler tarafından karşılanmaktadır. Bu yönüyle Türkiye’deki mevcut ekonomik faaliyetlerin can damarı görevini üstlenmektedir. TÜİK’in KOBİ’ler ile ilgili 2023 yılı sonu itibari ile yayınlamış olduğu son istatistiklerde Türkiye’de 2022 yılı içinde ihracat yapan toplam firma sayısı 112 bin 444’tür. Bunların 106 bin 690 tanesi KOBİ ihracatçı, 5 bin 754 tanesi Büyük Ölçekli İhracatçı niteliğindedir. Bu rakamlarla KOBİ ihracatçıların toplam ihracatçılar içindeki oranı yüzde 94,8 iken Büyük Ölçekli İhracatçıların oranı yüzde 5,2’dir. 2013-2022 yılları arasında ihracat yapan KOBİ sayısı düzenli bir şekilde artış gösterirken ithalat yapan KOBİ sayısı sadece 2016 yılında azalma kaydetmiş, diğer yıllarda artış göstermiştir. İmalat yapan KOBİ’ler teknoloji içeren ürün ihracatı yönüyle sınıflandırıldığında yüzde 1,6’sının yüksek teknolojili, yüzde 27,2’sinin orta-yüksek teknolojili, yüzde 28,2’sinin orta düşük teknolojili ve son olarak yüzde 42,7’sinin düşük teknolojili ürün ihraç ettiği görülmektedir. Bu dört sınıf içinde düşük teknolojili ürün ihraç eden KOBİ’lerin dışındaki diğer üç sınıftaki KOBİ imalatçı ihracatçılar 2013-2022 yılları arasında sürekli artış göstermiştir. Fakat mevcut artış kısmi bir oranda gerçekleşmiştir. Bu makalenin amacı Türkiye’nin ihracatında önemli bir pozisyona sahip olan KOBİ’lerin Türkiye’nin ekonomisi ve özellikle de ihracat ve ithalatındaki yerini rakamlarla tespit etmek ve Türkiye’nin ihracatının artırılabilmesi için KOBİ’lerin daha fazla etkin kılınması noktasında neler yapılması gerektiğine dair önerilerde bulunmaktır. Çalışmada 2013-2022 yılı verileri kullanılmıştır. KOBİ’lere ilişkin sayısal veriler bir sonraki yılın sonunda açıklandığı için KOBİ’lere ilişkin 2023 yılının sonunda yayınlana 2022 yılı verilerine ulaşılmamıştır. Bu durum çalışmanın kısıtı olmuştur. 2023 yılı KOBİ istatistiklerinin 2024 yılının sonuna doğru yayınlanması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası Ticaret, KOBİ, İhracat, İthalat

Analysis of the Place of SMEs in Turkey's Foreign Trade Activities Between 2013-2022

Öz

Small and Medium Enterprises (SMEs), which are the backbone of the Turkish economy, constitute 99.7 percent of the Turkish economy. 70.6 percent of total employment is provided by SMEs. In this respect, they serve as the lifeblood of current economic activities in Turkey. According to the latest statistics published by Turkish Statistical Instution regarding SMEs as of the end of 2023, the total number of companies exporting in Turkey in 2022 is 112,444. 106,690 of these are SME exporters and 5,754 are Large-Scale Exporters. With these figures, the ratio of SME exporters to total exporters is 94.8 percent, while the ratio of Large-Scale Exporters is 5.2 percent. While the number of SMEs exporting in the 2013-2022 period increased steadily, the number of SMEs importing decreased only in 2016 and increased in other years. When SMEs are classified in terms of technology exports, 1.6 percent of SMEs in Turkey are high-tech, 27.2 percent are medium-high-tech, 28.2 percent are medium-low-tech, and finally 42.7 percent are low-tech. Apart from SMEs exporting low-tech products within these four classes, SME manufacturing exporters in the other three classes have shown a continuous increase between 2013 and 2022. However, the current increase has been partial. The purpose of this article is to determine the place of SMEs, which have an important position in Turkey's exports, in Turkey's economy and especially in its exports and imports, with numbers and to make suggestions on what should be done to make SMEs more effective in order to increase Turkey's exports. Data from 2013-2022 were used in the study. Since numerical data on SMEs are announced at the end of the following year, the 2022 data on SMEs, which will be published at the end of 2023, could not be accessed. This situation was a limitation of the study. It is expected that the 2023 SME statistics will be published towards the end of 2024.

Anahtar Kelimeler

International Trade, Small and Medium Enterprises, Export, Import

Kaynakça

• Ay, H.M., Talaşlı E. (2007). Türkiye’de KOBİ’lerin İhracattaki Yeri ve Karşılaştıkları Sorunlar. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(3). 173-184.
• Bozkurt Ö., Tunç, H. (2018). Kobilerde Dış Ticaret Sorunları: Antalya İli Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14 (2). 381-398. https://doi.org/10.17130/ijmeb.2018239938
• Çatal, M.F. (2007). Bölgesel Kalkınmada Küçük Ve Orta Boy İşletmelerin (Kobi) Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi. 333-352.
• Çütçü, İ., Özdemir, A., Erkan, H. (2017). Kobi’lerin İhracat Piyasalarında Karşılaştığı Sorunlara İlişkin Algıları: Gaziantep’teki Kobi’ler Üzerine Bir Araştırma. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 6(5). 2691-2709.
• İstanbul Maden ve Metal İhracatçıları Birliği. (2024). Yüksek Teknolojili Ürün İhracatı ve Katma Değerli Üretim. https://immib.org.tr/tr/yuksek-teknolojili-urun-ihracati-ve-katma-degerli-uretim (Erişim Tarihi: 05.11.2024).
• Kalaycı, C. (2008). Elektronik Ticaret ve KOBİ’lere Etkileri. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi. 1(1). 139-150.
• Keskin, G., Koşan, A.K, Ayık, Y.Z. (2009). Bölgesel Gelişme Aracı Olarak Kobi’ler ve İhracat Sorunları: Erzurum’da Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(2). 279-290.
• Özdemir, S., Ersöz, H., Sarıoğlu, H. (2007). Küçük Girişimciliğin Artan Önemi Ve Kobi'lerin Türkiye Ekonomisindeki Yeri. Journal of Social Policy Conferences. (53). 173-230.
• Şengüler, M., Adıgüzel, M. (2023). Türkiye Ekonomisinin Yapısal Özelliklerinin Kobi’lerin Küresel Rekabet Gücüne Etkileri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(46). 636-659. Doi: 10.46928/iticusbe.1196269
• TÜİK. (2024). Küçük ve Orta Büyüklükteki Girişim İstatistikleri, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Kucuk-ve-Orta-Buyuklukteki-Girisim-Istatistikleri-2022-49438 (Erişim Tarihi: 20.11.2024).
• Ulaş, D. (2004). KOBİ’lerin Yabancı Pazarlara Açılmada Kullandıkları Stratejiler. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(3). 179-204.
• Ulusoy, R., Akarsu, R. (2012). Türkiye'de KOBİ’lere Yapılan Destekler ve İstihdam Üzerindeki Etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1). 105-126.