THE EXAMINATION OF THE BAYÂTI NAKIŞ YÜRÜK SEMÂI OF ABDÜLAZÎZ EFENDİ, SULTAN’S CHIEF PHYSICIAN

Yıl 2021, , 264 - 284, 29.12.2021

Fatma Münevver Şenduran

https://doi.org/10.22252/ijca.1033714

Öz

Composer Hekimbaşı Azîz Efendi, who served as Sultan’s Chief Physician in the Ottoman period; He has an important place in the history of Turkish Music, both in terms of the period he lived in his title. When the six compositions of Hekimbaşı Azîz Efendi that have survived to the present day are examined, it is clearly seen that he has superior merits in the field of Turkish Music. In this research, Bayâtî Nakış Yavaş Semâi, one of the composer's masterpieces, was examined. The work in question is an original example of nakış yürük semai, as it is both in the form of nakış and has the characteristics of murabba in terms of its lyrics. Within the scope of this study, the work has been handled in terms of these two different form aspects. Compared to the known works in the form of yürük semai, the examination of this work is important in terms of revealing a different structure of the form. Along with the analysis of the form, the work has also been examined in terms of its lyrics, prosody, aruz prosody, maqam transitions and rhythmic pattern. In this research, which is a qualitative study, descriptive research method was used and the analysis of the work was examined with a new form analysis method based on the lyrics developed by Serda Türkel Oter. The format chart of the work, which is divided into sections in the form of hanes, has been prepared by taking into account the number of verses and the use of terennüm. By comparing the oldest copies of the studied work, attention was drawn to the differences in lyrics and melodies, and again, remaining faithful to the oldest copy, after the necessary analysis, it was notated again and its formal analyzes were included.

Anahtar Kelimeler

Turkish Music, Hekimbaşı Azîz Efendi, yuruk semai, sketch analys

HEKİMBAŞI ABDÜLAZİZ EFENDİ'NİN BAYÂTÎ NAKIŞ YÜRÜK SEMÂİ'SİNİN İNCELEMESİ

Öz

Osmanlı döneminde hekimbaşılık görevinde bulunmuş olan bestekâr Hekimbaşı Azîz Efendi; gerek yaşamış olduğu dönem gerekse bulunduğu mevkî bakımından Türk Mûsıkîsi tarihinde önemli bir yere sahiptir. Hekimbaşı Azîz Efendi’nin günümüze ulaşan altı bestesi incelendiğinde Türk Mûsikîsi alanında üstün meziyetlere sahip olduğu açıkça görülmektedir. Bu araştırmada bestekârın şaheserlerinden biri olan Bayâtî Nakış Yürük Semâisi incelemeye tâbi tutulmuştur. Söz konusu eser hem nakış formunda olması hem de güftesi bakımından murabba niteliği taşıması sebebi ile orijinal bir nakış yürük semâi örneğidir. Bu çalışma dâhilinde eser, bu iki farklı biçim yönüyle de ele alınmıştır. Bilinen yürük semâi formundaki eserlere nispeten, bu eserin incelenmesi formun farklı bir yapısını ortaya koyması açısından önem arz etmektedir. Eser; form analizi ile birlikte, güfte, arûz, prozodi, makâm geçkileri ve usûl işleyişi yönleri ile de incelemeye tâbi tutulmuştur. Nitel bir inceleme olan bu araştırmada betimsel araştırma yöntemi kullanılmış ve eser analizi Serda Türkel Oter tarafından geliştirilen, güftenin temel alındığı yeni bir biçim analiz yöntemi ile incelenmiştir. Hâneler şeklinde bölümlere ayrılan eserin mısra sayıları ve terennümlerin kullanımları göz önünde bulundurularak biçim şeması hazırlanmıştır. İncelenen eserin en eski nüshaları karşılaştırılarak güfte ve ezgisel farklılıklarına dikkat çekilmiş ve yine en eski nüshaya bağlı kalınarak gerekli tahlillerin ardından yeniden notaya alınmış ve biçimsel analizlerine yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Mûsıkîsi, Hekimbaşı Azîz Efendi, yürük semâi, eser analizi

Kaynakça

• KAYNAKÇA Ak, A. Ş. (2009). Türk Mûsıkîsi Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aksoy, B. (1994). Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musıki, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Behar, C. (2010). Şeyhülislâmın Müziği, İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Behar, C. (2015). Osmanlı /Türk Mûsıkîsinin Kısa Tarihi, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berksan, E. (2010). Hekimbaşı Abdülazîz Efendi‟nin Güfte Mecmuası‟ndaki Şarkılar, İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kılıç, E. (2013). Mecmûa-yı Letâif fî Sandukati’l-Me’ârif, İstanbul: Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Oter, S. T. (2018). Klâsik Türk Mûsıkîsinde Sözlü Eserlere Yönelik Olarak Yeni Bir Form Analizi Yöntem Önerisi, Turan-Sam Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi, 10 (57), 292-298.
• Oter, S. T. Şenduran, M. (2019). Abdülkâdir Merâgî’ye Atfedilen Kârların Form Açısından Analizi ve Acem Kârın Restorasyonu, Dergi Park, Akademik Sanat Dergisi, Dördüncü Cilt: 152 – 176.
• Özalp, M.N. (1992). Türk Mûsıkîsi Beste Formları, Ankara: TRT Genel Sekreterlik Basım ve Yayım Müdürlüğü Yayınları.
• Özalp, M. N. (2000). Türk Mûsıkîsi Tarihi, Birinci Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, N. Erdemir, A.D (1988). Abdülazîz Efendi, Hekimbaşı, Birinci Cilt, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi.
• Öztuna, Y. (1990). Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, Birinci Cilt, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Devlet Kitapları Milli Eğitim Basımevi.
• Serin, S. (2020). Osmanlı Devleti’nde Hekimbaşılık Müessesesi, İstanbul: Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenduran, F. M. (2019). Türk Mûsıkîsinde Kâr Formunun Yapısı ve Değişimi Üzerine İnceleme, Ankara: Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Şensoy, H. (1992). Karşılaştırmalı olarak 17. ve 20. yy’lar arasında Türk Müziği ve Avrupa Kökenli Müzikte Kullanılan Formların Birbirlerine Benzerlikleri, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilmler Enstitüsü.
• Tanrıkorur, C. (1998). Müzik Kimliğimiz Üzerine Düşünceler, İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• Tanrıkorur, C. (2011). Osmanlı Dönemi Türk Mûsıkîsi, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Tekin, A. (2015). Türk Mûsikîsinde Nağmeler ve Makâmlar, İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• URL 1: Tokaç, M. S., Hekimbaşı Abdülazîz Efendi, Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi, https://www.sdplatform.com/Dergi/253/Hekimbasi-Abdulazîz-Efendi-1736-1783.aspx, Erişim Tarihi: 15.09.2021.
• Yılmaz, H. (2002) Hekimbaşı Abdülazîz Efendi, Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi, İkinci Cilt, Ankara: AYK Atatürk Kültür Merkezi, DN: 94/64.