AHMED ADNAN SAYGUN’UN Op.31 ‘VİYOLONSEL İÇİN SOLO PARTİTA’SI VE ESERİN 1955 TÜRKİYE’Sİ SANAT HAYATINDAKİ YERİ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 1, 61 - 69, 26.05.2015

Deniz Doğangün

Öz

Türkiye’de Cumhuriyet dönemi çoksesli müzik tarihinin gelişiminde öncü olan birinci kuşak Türk bestecileri arasında, eserleri ve akademik çalışmalarıyla çağdaşları arasından en çok analiz edilme şansı bulmuş olan bestecinin Ahmed Adnan Saygun olduğu görülmektedir. Saygun’un 1955 yılında tamamladığı ve bestecilik çizgisinin ikinci dönemine yerleşen ‘Solo Viyolonsel için Partita’ adlı yapıtı, bir birinci dönem yapıtı olan ‘Viyolonsel sonatı’ ve son dönemi içindeki ‘Viyolonsel konçertosu’ arasından, en çok icra edileni olmakla birlikte, günümüze kadar hakkında yazılı bir analitik çalışmanın yapılmadığı belirlenmiştir.

1955 yılı tüm dünyada filozof, şair ve dram yazarı F.Schiller, ölümünün 150. yıldönümü sebebiyle bir dizi etkinlikle anılmış ve Türkiye’de, başta İstanbul ve Ankara’daki Fen Edebiyat fakültelerinde gerçekleşen konferans ve bildirilerle akademik dünyadaki yansımalarını bulmuştur. Sanat hayatında ise, İstanbul Şehir Tiyatroları başyönetmeni Max Meinecke, Schiller’in ‘Hile ve Sevgi’ adlı oyununu programa almış, Saygun’dan oyunun başında çalınacak, eşliksiz viyolonsel için bir müzik istemiş ve Schiller’e ithaf edilen bu müzik yazılmasından kısa bir süre sonra ‘Partita’ adını alarak literatürdeki yerine almıştır.

İlk çalınışın, Ankara Konservatuvarı viyolonsel hocası Martin Bochmann tarafından gerçekleştirildiği bu eser, hem icracısını, hem de bestecisini ‘Schiller Hatıra Madalyası’na taşımış, ayrıca iki ülke arasındaki diplomatik bağların üzerinde bir çıkarım sağlamıştır. ‘Hile ve Sevgi’ yazıldığı 1783 görselinde bir dramaturji ile oynanırken, Saygun yazı dilinde Schiller’in dönemi bir klasizm üslubunun yansımalarını partitasına aktarmadığı görüşmüş, kritikler bu zıtlığın üzerinde durmuşlardır. Saygun’un çocukluğundan gelen mistizm ile ilişkisi onu ileriki yaşlarda tasavvuf felsefesine yaklaştırmış, taşıdığı insan sevgisi, yüksek manevi değerlerle örtüşerek, Schiller’le de bu bağlam üzerinen yakınlık duyarak, partitadaki müzikal oluşumun bu çerçeveden işlediği belirlenmiştir.

Eser, günümüzde konservatuvar ve lisans/lisansüstü düzeyinde eğitim veren akademik müzik kurumlarında viyolonsel sınıf müfredatına girebilmiş sayılı Türk bestecisi eserlerinden biri olarak yerini korumuş, bunun yanında 20. yy. solo viyolonsel yapıtları arasında uluslararası tanınırlığa ulaşmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Saygun, Viyolonsel, Partita, Şehir Tiyatrosu, F. Schiller

Kaynakça

• ‘’Schiller Hakkında Konferans’’. Cumhuriyet Gazetesi. 17 Mart 1955, s.3.
• ‘’Schiller Hatıra Madalyaları’’. Cumhuriyet Gazetesi. 4 Mayıs 1955.
• ‘’Schiller Yardım Fonu Tesis Ediliyor’’. Milliyet Gazetesi. 4 Mayıs 1955.
• Akad, Burhan. ‘’Meinecke Olayı’’. Cumhuriyet Gazetesi. 28 Ocak 1986, s.2.
• Ali, Filiz. Cumhuriyet Gazetesi. 9 Ocak 1990.
• Andak, Selmi. ‘’ Sanat Aleminde’’ Cumhuriyet Gazetesi. 19 Nisan 1955.
• Andak, Selmi. ‘’Sanat Aleminde - Dram’da Olağanüstü Gece’’. Cumhuriyet Gazetesi. 6 Mayıs 1955.
• Aracı, Emre. Ahmed Adnan Saygun Doğu-Batı Arası Müzik Köprüsü. 1. bs. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001
• Aracı, Emre.‘’The Life and Works of Ahmed Adnan Saygun’’ (Doktora Tezi, 1999) University of Edinburgh, s. 76.
• Batıman, Burhanettin. ‘’ Schiller’in Sanat Üzerine Bazı Düşünceleri’’ Ankara Üniversitesi Alman Dili ve Edebiyatı Filoloji Kürsüsü, 1955.
• Ece, Ahmet Serkan. ‘’Çoksesli Türk Müziği Bestecileri ile ilgili Lisansüstü Tez ve Yayınları Antolojisi’’. -Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007
• Ergün, Özgür. ‘’Ahmed Adnan Saygun’s Sonata for Cello and Piano: A Recording and An Analytical Review’’. Doktora Tezi. Arizona State University, 2002
• Güvençer, Rahşan. ‘’Ahmed Adnan Saygun’un Op.12 Viyolonsel-Piyano Sonatı’nı Teknik Açıdan ve Yoruma Yönelik İnceleyen Çalışma Kılavuzu’’. Yüksek Lisans Tezi. MSÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006
• Kütahyalı, Önder. ‘’ Ulusal ve Evrensel Yönleriyle Saygun’’ Ahmed Adnan Saygun Semineri Bildirileri, 7-8 Ocak 1987. İzmir Filarmoni Derneği Yayınları, 1987: 12-14
• Musiki, Akis Dergisi, Ankara: Rüzgarlı Matbaa, 1957/1961
• Özgü, Melahat. ‘’Türkçede Schiller’’. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni. Ankara, 1955.
• Saygun ve Schiller Akis Dergisi, Ankara: Rüzgarlı Matbaa, 1955.
• Ulunay, Refii Cemal. ‘’Şehir Tiyatrosunda Schiller’’ Milliyet Gazetesi. 21 Nisan 1955.
• Yediğ, Serhan. ‘’Cenaze Törenimde Saygun’un Partitasını Çal’’. http://www.hurriyet.com.tr/dunya/17179536.asp (Erişim tarihi: 20 Eylül 2014)