YENİLİKÇİ UZUN SAP BOZUK DÜZENDE TRANSPOZE İCRAYA YÖNELİK TESPİTLER

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 189 - 196, 05.08.2024

Doğukan Dursun

https://doi.org/10.22252/ijca.1511869

Öz

Bu çalışmada, yenilikçi bozuk düzen transpoze icrada karşılaşılan problemeler ve bu problemlere yönelik çözüm önerileri sunulmuştur. Ayrıca, Türk Halk Müziğinin en önemli ve en çok kullanılan çalgılarından biri olan bağlamanın Dede Korkut’tan günümüze gelene kadar tarihsel süreç içerisinde uğradığı değişimler irdelenmiştir. Kopuzdan bağlamaya kadar gelen süreçte bağlamanın uğradığı yapısal değişimle birlikte isminde olan değişiklik arasında bir bağlantı kurulmaya çalışılmıştır. Bağlama ismini almasında kesin bir yargıya varılmamasıyla birlikte farklı görüşlere ulaşılmaktadır. Farklı bölgelerde farklı boyutlarda kişisel istek ve deneyimlerine göre oluşan fiziksel yapısı ve icra boyutuyla kullanılan bağlamalar, bağlama ailesini oluşturmaktadır. Anadolu’nun farklı yörelerinde farklı düzenler icra edilmektedir. Tercih edilen akort düzenine göre pozisyon ve konumlandırmalar belirlenmektedir. Bununla birlikte birçok düzende farklı icra çeşitliliği geleneksel Türk Halk Müziğinin zenginliği ortaya çıkarmaktadır. Düzenlerde farklı konumlandırmanın bağlamada transpoze icra mantığıyla örtüştüğüne ve olumlu aktarım yapılmasına yardımcı olacağı görüşüne değinilmiştir. Transpoze gerçekleştirilirken belirlenen karar perdesi üzerinden düşünüldüğünde perde dizilimi müsaade ettiği sürece transpoze icra gerçekleştirilebilmektedir. Bu probleme yönelik olarak, perde diziliminin müsaade etmediği kararlarda, ilave perdeler eklenerek bu probleme yönelik çözüm önerisi sunulmuştur. Temelde transpoze icranın, bağlamanın farklı müzik türlerindeki icralarda kullanılmasıyla birlikte oluşan ihtiyaçtan kaynaklı ortaya çıktığı düşünülmektedir. Oluşan icranın geleneksel icradan farklı yenilikçi icra şeklinde sunulduğu ve bu tür icraların farklı çalım tekniğini geliştiren farklı repertuvarlar kazandıran geleneksel icranın dışında çalım tekniğini geliştirdiği söylenebilir. Birçok bağlama düzeninde icra yapılırken konumlandırma mantığının oluşmasıyla olumlu aktarım yaparak tek akortta bağlamanın perde dizilimlerini sağlayan ve ilave perdelerle dizilimi sağlamasına yardımcı olan öneriler sunularak bağlamanın icrasında pozisyon zenginliğiyle çalım tekniğinin geliştirilmesine katkı sunacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bağlama, Akort, Transpoze.

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş., Kılı Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. (2011). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Emnalar, A. (1998). “Tüm Yönleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı”, Ege Üniversitesi Basımı, İzmir.
• Haşhaş, S. (2013). Bağlama Öğretiminde Tezene Tutuş/Vuruş Yönlerinin Yeri ve Önemi, İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi cilt 1 no:2 11-24
• Haşhaş, S. (2017). Bağlama İcrasında Geleneksellik Ve ‘Yenilikçilik’ Konuları Üzerine Genel Bir Değerlendirme, İnönü Üniversitesi Kültür Ve Sanat Dergisi cilt 3 no:1 87-96
• Gâzmihâl, M. (1958), Baş Ozan Korkut Ata ve Onun Yelteme Kopuzu, Türk Folklor Araştırmaları, C.5, S.104 s.1655
• Göktaş, U. (a). (2020). Bağlama İcrasındaki Çeşitliliğe Yönelik Tespitler, Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Göktaş, U. (b). (2020). Bağlama Çalgısında Nota-İcra Farklılıklarına Sebep Olan Etkenler. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi. Volume/Cilt: 6 No/Sayı: 1 (2020) 77-91.
• Karagöz Dursun, B. (2023). Music Used in Teaching Turkish to Foreigners Investigation in
• Terms of Structural Features, International Journal of Education Technology and
• Scientific Researches, 8(21), 626-659.
• Karadeniz, M.E. (1965) Türk Musikisinin Nazariye ve Esasları, Ankara, Kültür Yayınları
• Karataş, K. O. (2024). Elektronik Orgun Müzik Derslerinde Kullanımına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 14, 1300-1318.
• Merriam, S. B. (1998). Qualitative research and case study applications in education. Jossey-Bass Publishers.
• Özdemir, U. (2019) Notanın otoritesi, otoritenin notası: Türkiye’de nota-merkezli resmî halk müziğinin yapı sökümü, Rast Müzikoloji Dergisi, 7(2), s.2122-2148
• Parlak, Erol, 2000, Türkiye’de El ile (Şelpe) Bağlama Çalma Geleneği ve Çalış Teknikleri
• Say, A. (2002). Müzik Sözlüğü, Müzik Ansiklopedisi Yayınları 5
• Saygun, A. A. (1937). Rize Artvin ve Kars havalisi türkü saz ve halk oyunları hakkında bazı malûmat. İstanbul: Nümune Matbaası.
• Yin, R. (1984). Case study research: design and methods. (3rd press). Sage Publications