TÜRK MÜZİĞİNDE BUSELİK MAKAMININ KULLANIMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 2, 157 - 174, 30.12.2024

Yüksel Tunç

https://doi.org/10.22252/ijca.1574388

Öz

Türk müziği ses sisteminde küçük ses birimleri olarak adlandırdığımız komaların olması, çeşitli şekillerde dörtlü ve beşlilerin olması, bu müzik türünü makamsal anlamda zenginleştirebilmektedir. Çok sayıda makama sahip olmasına rağmen dönemsel olarak bazı makamların daha az sıklıkla kullanıldığını görmekteyiz. Tarih boyunca kullanılan bu makamların bir kısmı günümüzde neredeyse kullanılmamaktadır. Bunun birçok nedeni olacağı gibi, bazı makamların yapıları incelendiğinde oluşan özel dörtlü ve beşli itibari ile kullanıma çok elverişli olmadıklarını söyleyebiliriz. Bu bağlamda ilk akla gelen çargâh makamı olup bu makamı takiben buselik makamını sayabiliriz. Bu araştırmada buselik makamının bazı musikişinaslarımız tarafından tanımlarının karşılaştırılması yapılarak diğer makamlara nazaran neden daha az bir kullanım alanına sahip olabileceği açıklanmaya çalışılmıştır. Buselik makamının kullanımı ile ilgili olarak; şed çeşitleri, yerinde buselik ile karar eden makamlar, buselik perdesinde karar eden makamlar hakkında bilgilere yer verilmiş ve bu makamda iki eser analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Buselik, makam, makamsal analizi, Türk müziği

AN EXAMİNATİON OF THE USE OF THE BUSELİK MAQAM İN TURKİSH MUSİC

Öz

The presence of microtonal units, known as "komas," in Turkish music systems, along with the various configurations of tetrachords and pentachords, enriches this musical genre in a modal sense. Despite having numerous modes, we observe that certain modes are used less frequently over time. Throughout history, some of these modes are now almost unused. While there are several reasons for this, an analysis of the structures of certain modes indicates that their specific tetrachord and pentachord formations may render them less practical for use. The first mode that comes to mind is the Çargah mode, followed by the Buselik mode. This study aims to compare definitions of the Buselik mode provided by various musicians and to explain why it may have a more limited application compared to other modes. The research includes information on the types of "şed," modes that resolve in Buselik, and modes that resolve on the Buselik note, along with an analysis of two works composed in this mode.

Anahtar Kelimeler

Buselik, maqam, maqam analysis, Turkish music.

Kaynakça

• Akdoğu, Onur (1993), Hüseyin Sadettin Arel Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Aydemir, Murat (2010), Türk Müziği Makam Rehberi, Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Cevher, M. Hakan (1992), Tanbûrî Cemil Bey ve Rehber-i Musikî, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel Bilimler Anabilim Dalı, Yüksek lisans tezi, İzmir.
• Kutluğ, Yakup Fikret (2000), Türk Musikisinde Makamlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Özgür, Ülkü, Aydoğan, Salih (2005), Gelenekten Geleceğe Makamsal Türk Müziği, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• Özkan, İsmail Hakkı (2006), Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri Kudüm Velveleleri, Ötüken Neşriyat 8. Baskı, İstanbul.
• Tırışkan, A. Gürsel (2000), Haşim Bey’in Edvarı, İstanbul Teknik Üniversitesi, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul.