The Effect of Personality Types and Personality Traits on Chefs’ Job Satisfaction and Psychological Well-Being

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 1 - 12, 30.06.2024

Yılmaz Akgündüz Gülçin Elçelik Elif Zehra Avcı Beyza Bayır Sultan Seyrek

https://doi.org/10.30625/ijctr.1448553

Öz

The aims of this research is to determine the effect of chefs’ personality types and personality traits on their job satisfaction and psychological well-being. In this context, data was collected from chefs working in restaurants operating in İzmir through a questionnaire form between November 2023 and January 2024. The questionnaire includes personality types (A type and B type), personality traits (extraversion, agreeableness, neuroticism, openness and conscientiousness), job satisfaction and psychological well-being scales. In addition, categorical questions were asked to determine the marital status, age, gender, education level and Professional experience of the chefs. In the study, the structural validity of scales was determined based on exploratory factory analysis values, and their reliability was determined based on Cronbach’s alpha values. The hypotheses of the research were tested with multiple regression analyses. According to the analysis Results, job satisfaction of chefs is positively affected by A type and B type personality, and personality traits of extraversion and conscientiousness. The psychological well-being of chefs is positively affected by A type and B type personality, job satisfaction, and openness personality traits, and negatively affected by neuroticism and agreeableness personality traits.

Anahtar Kelimeler

chef, job satisfaction, psychological well-being, personality types, personality traits

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK 2209-A Üniversite Öğrencileri Araştırma Projeleri Destekleme Programı

Proje Numarası

1919B012300658

Teşekkür

TÜBİTAK'a araştırmamıza verdiği destek dolayısıyla teşekkür ederiz.

Şeflerin Kişilik Tipleri ve Kişilik Özelliklerinin İş Tatminlerine ve Psikolojik İyi Oluşlarına Etkisi

Öz

Bu araştırmanın amacı şeflerin kişilik tiplerinin ve kişilik özelliklerinin iş tatminleri ve psikolojik iyi oluşları üzerindeki etkisini belirlemektir. Bu kapsamda İzmir’de faaliyet gösteren restoranlarda görev yapan şeflerden Kasım 2023 – Ocak 2024 döneminde anket formu aracılığıyla veri toplanmıştır. Anket formunda kişilik tipleri (A tipi ve B tipi), kişilik özellikleri (dışa dönüklük, duygusal denge, yumuşakbaşlılık, nevrotiklik, özdenetimlik), iş tatmini ve psikolojik iyi oluş ölçekleri yer almaktadır. Ayrıca şeflerin medeni durum, yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi ve mesleki deneyim bilgilerini belirlemek amacıyla kategorik sorulara ver verilmiştir. Araştırmada ölçeklerin yapısal geçerlilikleri keşfedici faktör analizi değerleri, güvenirlikleri ise Cronbach alfa değerleri esas alınarak belirlenmiştir. Araştırmanın hipotezleri çoklu regresyon analizleri test edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre şeflerin iş tatmini A tipi ve B tipi kişilik tiplerinden, dışadönüklük ve özdenetimlik kişilik özelliklerinden olumlu olarak etkilenmektedir. Şeflerin psikolojik iyi oluşları A ve B tipi kişilik tipinden, iş tatmininden ve deneyime açıklık kişilik özelliğinden olumlu olarak, nevrotiklik ve yumuşakbaşlılık kişilik özelliğinden ise olumsuz olarak etkilenmektedir. Ayrıca araştırma bulguları şeflerin iş tatminleri ve psikolojik iyi oluşlarının medeni durum, cinsiyet, yaş, mesleki deneyim ve eğitim düzeyine göre anlamlı farklılık göstermediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

şef, iş tatmini, psikolojik iyi oluş, kişilik tipleri, kişilik özellikleri

Proje Numarası

1919B012300658

Kaynakça

• Abdullahi, A. M., Orji, R., Rabiu, A. M., ve Kawu, A.B. (2020), Personality and subjective well-being: Towards personalized persuasive interventions for health and well-being. Online Journal of Public Health Information, 12(1), 1-24. https://doi.org/10.5210%2Fojphi.v12i1.10335
• Akgündüz, Y. (2020). Örgütsel Davranış. Nobel Akademi.
• Aktaş, A. M. (2001). Bir kamu kuruluşunun üst düzey yöneticilerinin iş stresi ve kişilik özellikleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56(4), 25-42.
• Alderotti, G., Rapallini, C., ve Traverso, S. (2023). The big five personality traits and earnings: A meta-analyis. Journal of Economic Psychology, 94. https://doi.org/10.1016/j.joep.2022.102570
• Aslan H. (2019). Mediating role of person-organization fit in person-job fit’s effect on job satisfaction. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(2), 275-284.
• Atılmış, T., ve İnci Bolat, O. (2023). İşyerinde kişi uyumu ve iş tatmini ilişkisi: Kişi-örgüt uyumu açısından bir değerlendirme. Balıkesir Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(1), 1-20.
• Barrick, M. R., Mount, M. K., ve Judge, T. A. (2001). Personality and performance at the beginning of the new millennium: What do we know and where do wego next?. Personality and Performance, 9, 9–30.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal Psikolojide Yöntem ve Pratik Çalışmalar. Sistem Yayıncılık.
• Brayfield, A. H., ve Rothe, H. F. (1951). An index of job satisfaction. Journal of Applied Psychology, 35(5), 307–311. https://doi.org/10.1037/h0055617
• Bui, H. T. M. (2017). Big five personality tratis and job satisfaction: Evidence from a national sample. Journal of General Management, 42(3), 21-30. https://doi.org/10.1177/0306307016687990
• Costa, P. T., ve McCrae, R. R. (1992). Domains and facets: Hierarchical personality assessment using the revised NEO personality inventory. Journal of Personality Assessment, 64(1), 21-50.
• Çetin, S. A., ve Şahin, B. (2019). Aşçıların beş faktör kişilik özellikleri, bireysel inovasyon algıları ve bireysel İnovasyon davranışları arasındaki ilişkiler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 11(1), 706-719.
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D., Oishi, S., ve Biswas-Diener, R. (2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Soc Indic Res, 97, 143-156. 10.1007/s11205-009-9493-y
• Edwards, J. R. (1991). Person-job fit: A conceptual integration, literature review, and methodological critique. John Wiley & Sons.
• Eroğlu, F. (2017). Davranış Bilimleri. Beta Basım.
• Fornell, C., ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.2307/3151312
• Furnham, A., Petrides, K.v., Jackson, C.J., ve Cotter, T. (2002). Do personality factors predict job satisfaction?. Personality and Individual Differences, 33(8), 1325-1342. http://dx.doi.org/10.1016/S0191-8869(02)00016-8
• Glazer, S., ve Beehr, T. (2002). Similarities and differences in human values between nurses in four countries. International Joumal of Cross-Cultural Management, 2, 185-202.
• Gül, T. (2023). Duygusal emek, iş yükü, psikolojik iyi oluş ve iş tatmini arasındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modelleri ile incelenmesi: Çağrı merkezi çalışanları üzerine bir uygulama. Turkish Studies-Economics, Finance, Politics, 18(3), 865-884. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.72431
• Hair, J.F., Ringle, C. M., ve Sarstedt, M. (2011). PLS-SEM: Indeed a silver bullet. Journal of Marketing Theory and Practice, 19(2), 139–151. https://doi.org/10.2753/MTP1069-6679190202
• Hasan, T., Jawaad, M., ve Butt, I. (2021). The influnce of person-fit, work-lif balance, and work conditions on organizational commitment: Investigating the mediation of job satisfaction in the private sector of the emerging market. Sustainability, 13, 6622. https://doi.org/10.3390/su13126622
• Hicks, R. E., ve Mehta, Y. P. (2018). The big five, type A personality, and psychological well being. International Journal of Psychological Studies, 10(1), 49-58. http://doi.org/10.5539/ijps.v10n1p49
• Horzum, M.B., Aysa, T., ve Padır, M.A. (2017). Adaptation of big five personality traits scale to Turkish culture. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 398-408. https://doi.org/10.19126/suje.298430
• Huang, W., Yuan, C., ve Li, M. (2019). Person-job fit and innovation behaivor: Roles of job involvement and career commitment. Frontiers in Psychology, 10:1134. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01134
• İzmir İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2023). https://izmir.ktb.gov.tr/TR-77217/tesis-verileri.html Erişim Tarihi: 10 Ocak 2023
• Judge, T., Heller, D., ve Mount, M.K. (2002). Five-factor model of personality and job satisfaction: A meta analysis. Journal of Applied Psychology, 87(3), 530-541. http://dx.doi.org/10.1037//0021-9010.87.3.530
• Kahneman, D., Diener, E., ve Schwarz, N. (1999). Well-Being: Foundations Of Hedonic Psychology. Russell Sage Foundation.
• Kang, W., ve Malvaso, A. (2023). Associations between personality traits and areas of job satisfaction: Pay, work itself, security, and hours worked. Behavioral Sciences, 13(6), 445, https://doi.org/10.3390/bs13060445
• Khizar, U., Mustafa, J., ve Orcullo, D. J. (2018). Occupational stress, personality traits and job satisfaction. The case of Pakistani police officers. International Journal of Engineering & Technology, 7(4.29), 72-74.
• Kholiq, D.A., ve Miftahuddin, M. (2017). Effect of job embeddedness, job satisfaction, and organizational commitment on employee turnover intention. Tazkiya Journal of Psychology, 5(1), 27-39. http://dx.doi.org/10.15408/tazkiya.v22i1.8154
• Kokko, K., Tolvanen, A., ve Pulkkinen, L. (2013). Associations between personality traits and psychological well-being across time in middle adulthood. Journal of Research in Personality, 47(6), 748-756.
• Kundi, Y. M., Aboramadan, M., Elhamalawi, E.M.I., ve Shahid, S. (2021). Employee psychological well-being and job performance: Exploring Mediating and moderating mechanism. International Journal of Organizational Analysis, 29(3), 736-754. http://dx.doi.org/10.1108/IJOA-05-2020-2204
• Kuo, T.S., Chu, L.C., Kao, P.L., ve Shih, C.L. (2023). The effect of job satisfaction on psychological well-being for Taiwanese home-care workers, mediated by emotional labor. Healthcare (Basel), 11(18), 2514. https://doi.org/10.3390%2Fhealthcare11182514
• Lam, L. W. (2012). Impact of competitiveness on salespeople's commitment and performance. Journal of Business Research, 65(9), 1328-1334.
• Lauver, K. J., ve Kristof-Brown, A. (2001). Distinguishing between employees’ perceptions of person-job and personorganization fit. Journal of Vocational Behaviour, 59(3), 454-470.
• Leng, G. E., ve Chin, M. L. C. (2016). Person-job fit, personality, organizational commitment and intention tos tay among employees in marketing departments. Jurnal Psikologi Malaysia, 30(1), 80-89.
• Li, W. W., ve Xie, G. (2020). Personality and job satisfaction among Chinese health practitioners: The Mediating role of Professional quality of life. Health Psychology, 1-15. https://doi.org/10.1177/2055102920965053
• Locke, E. A. (1976). The nature and causes of job satisfaction. In: Dunnette, M. D. (Ed.), Handbook of Industrial and Organizational Psychology, Vol. 1, (ss. 1297-1343).
• Lu, M., Zhang, F., Tang, X., Wang, L., Zan, J., Zhu, Y., ve Feng, D. (2022). Do type A personality and neuroticism moderate the relationships of occupational stressors, job satisfaction and burnout among Chinese older nurses? A cross-sectional survey. BMC Nursing, 21(88), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12912-022-00865-7
• Oravecz, Z., Dirsmith, J., Heshmati, S., Vandekerckhove, J., ve Brick, T.R. (2020). Psychological well-being and personality traits are associated with experiencing love in everday life. Personality and Individual Differences, 153(109620). https://doi.org/10.1016/j.paid.2019.109620
• Özalp, M., ve Ümmet, D. (2022). Türk gemi adamlarında psikolojik iyi oluşun kişilik özellikleri ve belirsizliğe tahammülsüzlük değişkenlerine göre incelenmesi. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 1395-1413.
• Özsoy, E. (2013). A Tipi ve B Tipi Kişilik ile İş tatmini arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi.
• Poelmans, S., Stepanova, O., ve Masuad, A. (2008). Positive spillover between personal and Professional life: Definitions, antecedents, consequences, and strategies. Handbook of Work-Family Integration Research, Theory, and Bast Practices. Academic Press
• Polatcı, S., Sobacı, F., ve Kaban, İ. (2020). Kişilik özellikleri ve kişi-iş uyumunun iş tatmini üzerine etkileri: Taşeron çalışanlar üzerine bir araştırma. Journal of Organizational Behavior Review, 2(1), 12-30.
• Pradhan, P., ve Kaur, T. (2016). Personality (Type A and Type B) in relation to organizational citizenship behaviour (OCB) among female nursing professionals. The International Jorunal of Indian Psychology, 4(1), 15-31.
• Rammstedt, B., ve John, O. P. (2007). Measuring personality in one minute or less: A 10-item short version of the Big Five Inventory in English and German. Journal of research in Personality, 41(1), 203-212.
• Reza, A.B. (2012). Relation between behavior pattern, job satisfaction, BMI and WHR in Shiraz Pshyscial Education Office Personnel’s. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 47, 1859-1863.
• Robbins, S.P., ve Judge, T.A. (2013). Organisational Behavior. 15th edition, Pearson,
• Ryan, R. M., ve Deci, E. L. (2001). On happiness and human potentials: A review of research on hedonic and eudaimonic well-being. Annual Review of Psychology, 52(1), 141-166.
• Ryff, C. D., ve Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.
• Sakallı, A. E. (2019). A tipi ve B tipi kişilik özelliğine sahip bireylerde iş doyumu ve kazalanma arasındaki ilişkinin incelenmesi. OHS Academy, 2(1), 11-31.
• Şeker Kayar, M., ve Aslan, M. (2023). Duygusal emek ile iş tatmini ilişkisinde psikolojik iyi oluşun düzenleyicilik rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(2), 1258-1275.
• Tatlıcıoğlu, O., Kılıç, A., Apak, H., ve Koçak, O. (2023). How job satisfaction is associated with psychological well-being among social workers in Turkey: The Mediating role of meaning in life. Journal of Social Service Research, 50(1), 92-106. https://doi.org/10.1080/01488376.2023.2276134
• Tatlıoğlu, O., Kılıç, A., Apak, H., ve Koçak, O. (2024). How job satisfaction is associated with psychological well-being among social workers in Turkey: The mediating role of meaning in life. Journal of Social Service Research, 50(1), 92-106.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOO): türkçeye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-384
• Tokar, D. M., ve Subich, L. M. (1997). Relative contributions of congruence and personality dimensions to job satisfaction. Journal of Vocational Behaviour, 50, 482-491.
• Tortumlu, M., Barutcu, A. S., Akcakanat, T., ve Uzunbacak, H. H. (2020). Temel benlik değerlendirmesinin iş tatminine etkisinde psikolojik iyi oluşun aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 11(4), 1147-1162.
• Turhan, Ö. (2019). Beş faktör kişilik özelliklerinin iş tatmini üzerindeki etkisinde depresyonun aracılık rolü. IBAD, 5, 9-21.
• Ulutaş, M. (2019). A ve B tipi kişilik özellikleri ile iş stresi ve iş doyumu arasındaki İlişki: Bişkek Örneği. Journal of Academic Value Studies, 5(4), 666-683.
• Ünsever, M. O., ve Çetinkaya, F. F. (2021). Kişilik özellikleri ile iş tatmini arasındaki ilişkide psikolojik sermayenin aracılık etkisi: Kırşehir ilindeki kamu çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2653-2677.
• Wang, C., Xu, J., Zhang, T. C., ve Li, Q. M. (2020). Effects of professional identity on turnover intention in China’s hotel employees: The mediating role of employee engagement and job satisfaction. Journal of Hospitality and Tourism Management, 45, 10-22. https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2020.07.002
• Wong C. M., ve Tetrick L. E. (2017). Job crafting: older workers’ mechanism for maintaining person-job fit. Front. Psychol. 8:1548. 10.3389/fpsyg.2017.01548
• Wright, T. A., ve Bonett, D. G. (2007). Job satisfaction and psychological Well-Being as Nodadditive Predictors of Workplace Turnover. Journal of Management, 33(2), 141-160. DOI: 10.1177/0149206306297582
• Yaşin, T. (2016). Kişilik özellikleri ve psikolojik sermayenin psikolojik iyi oluş, akış deneyimi, iş tatmini ve çalışan performansına etkileri (yayınlanmamış doktora tezi). Başkent Üniversitesi.
• Yazıcı, H. ve Altun, F. (2013). Type/A behavior, gender, and job Satisfaction: A research on instructors. Educational Sciences: Theory & Practice, 13(3), 1455-1459.
• Yeh, Y. P. (2014). Exploring the impacts of employee advocacy on job satisfaction and organizational commitment: Case of Taiwanese airlines. Journal of Air Transport Management, 36, 94-100. https://doi.org/10.1016/j.jairtraman.2014.01.002
• Yılmaz, A., ve Tanrıverdi, H. (2017). Aşçıların meslek uyumu ve meslek algısı düzeyleri üzerine bir araştırma. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 621-639.
• Yildirim, B. I., Gulmez, M., ve Yildirim, F. (2016). The relationship between the five-factor personality traits of workers and their job satisfaction: S study on five star hotels in Alanya. Procedia Economics and Finance, 39, 284-291.
• Zhai, Q., Willis, M., O’Shea, B., Zhai, Y., ve Yang, Y. (2013). Big five personality traits, job satisfaction and subjective wellbeing in China. International Journal of Psychology, 48(6), 1099-1108. http://dx.doi.org/10.1080/00207594.2012.732700
• Zhou, M., Shi, S., ve Jiang, J. (2011). Person-job, fit and work attitudes: Selfefficacy as a mediator. Industrial Engineering and Management, 16, 123–129.
• Zopiatis, A., Constanti, P., ve Theocharous, A.L. (2014). Job involvement, commitment, satisfaction and turnover: Evidence from hotel employees in Cyprus. Tourism Management, 41, 129-140.