Fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inançları ve pedagojik alan bilgilerine ilişkin görüşleri

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 145 - 164, 30.12.2023

Zeynep Çengel , Harika Özge Arslan

Öz

Bu çalışmanın amacı, fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimine yönelik öz-yeterlik inanç düzeylerini belirlemek ve farklı öz-yeterlik inanca sahip öğretmenlerin pedagojik alan bilgilerine ilişkin görüşlerini incelemektir. Araştırmada nitel ve nicel yöntemlerin birlikte kullanıldığı karma yöntem tasarımlarından açımlayıcı sıralı desen kullanılmıştır. Nicel veriler Fen Öğretimi Öz-Yeterlik Düzeyi Ölçeği (FENÖZ)’den, nitel veriler Fen Bilimleri Öğretmenlerinin Pedagojik Alan Bilgisiyle ilgili görüşleri görüşme formundan yararlanılarak toplanmıştır. FENÖZ 73 fen bilimleri öğretmenine uygulanmıştır. Nicel veriler analiz edilerek fen bilimleri öğretmenleri, fen öğretimi öz-yeterlik inancı ‘düşük’, ‘orta’ ve ‘yüksek’ olan öğretmenler olarak gruplandırılmıştır. Amaçlı örnekleme yöntemiyle her öz-yeterlik inanç düzeyinden iki olmak üzere (toplam altı öğretmen) görüşmeler için belirlenmiştir. Bulgulara göre erkek fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyi, kadın fen bilimleri öğretmenlerinden yüksektir. Fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inanç düzeyleri kıdem yılı, öğrenim durumu ve mezun olunan program değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Farklı öz-yeterlik inancına sahip fen bilimleri öğretmenlerinin görüşleri pedagoji bilgisi, alan bilgisi ve pedagojik alan bilgisi boyutlarında farklılaşmaktadır. Alan bilgisi öğretmenlerin görüşlerinin en çok farklılaştığı boyuttur. Görüşme yapılan fen bilimleri öğretmenlerinin çoğunluğu lisans eğitimlerinde pedagoji ve alan bilgisi eğitiminin yeterince harmanlanmadığını düşünmektedir. Öz-yeterlik inancı yüksek fen bilimleri öğretmenleri, derslerinde öğrenci merkezli uygulamalara ve alternatif ölçme ve değerlendirme tekniklerine daha çok yer verdiğini ifade etmiştir. Araştırma bulgularına dayanarak fen bilimleri öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inanç düzeylerinin arttırılmasına, alan ve pedagojik alan bilgilerinin geliştirilmesine yönelik hizmet içi eğitimler yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Fen Öğretimi, Öz-yeterlik İnancı, Pedagoji bilgisi, Alan bilgisi, Pedagojik alan bilgisi

Science teachers' self-efficacy beliefs in science teaching and views on their pedagogical content knowledge

Öz

This study aims to determine science teachers' self-efficacy beliefs in science teaching and to examine their views on their pedagogical content knowledge, taking into account differences in their self-efficacy beliefs. The study utilized an exploratory sequential design, which is a mixed methods design that combines qualitative and quantitative methods. Quantitative data was collected using the Science Teaching Self-Efficacy Level Scale (FENOZ), and qualitative data was obtained from interviews with science teachers regarding their pedagogical content knowledge. FENOZ was administered to 73 science teachers who were then grouped based on their self-efficacy beliefs into 'low', 'medium', and 'high' categories. Science teachers were grouped as teachers had 'low', 'medium', and 'high' levels of science teaching self-efficacy beliefs. A purposeful sampling method was used to select two teachers from each self-efficacy belief level, resulting in a total of six teachers. The study found that male science teachers have higher self-efficacy beliefs in science teaching than their female counterparts. Additionally, there was no significant difference in science teachers' self-efficacy beliefs based on seniority, education level, or graduated program. Furthermore, science teachers with different self-efficacy beliefs had varying levels of pedagogical knowledge, content knowledge, and pedagogical content knowledge. Science teachers' views differ mostly concerning their content knowledge. The majority of the science teachers interviewed believe that their undergraduate education does not adequately blend pedagogy and content knowledge education. Science teachers with high self-efficacy beliefs conduct more student-centered practices and use alternative measurement and evaluation techniques in their lessons. According to the findings, it is recommended to provide in-service training to enhance science teachers' self-efficacy beliefs in science teaching and to improve their content and pedagogical content knowledge.

Anahtar Kelimeler

Science Teaching, Self-Efficacy Beliefs, Pedagogical Knowledge, Content Knowledge, Pedagogical Content Knowledge

Kaynakça

• Akgün, Ş. (1998, Eylül 23-25). Okullarımızda fen bilimlerine olan ilginin azalma sebepleri. III. Fen Bilimleri Eğitimi Sempozyumu, Trabzon.
• Akpınar, E., Ünal, G., & Ergin, Ö. (2005). Farklı alanlardan mezun fen bilgisi öğretmenlerinin fen öğretimine yönelik tutumları. Milli Eğitim Dergisi, 168. http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/168/orta3-akpinar.htm
• Alamolhodaei, H. (1996). A study in higher education calculus and students’ learning styles [Doktora Tezi]. University of Glasgow, Scotland.
• Ataklı, A. (2000). Students expectation, wishes and preferences in the secondary education. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 26-34.
• Bal, M., & Karademir, N. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin teknolojik pedagojik alan bilgisi (TPAB) konusunda öz-değerlendirme seviyelerinin belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34, 15-32.
• Ball, D. L., & McDiarmid, G. W. (1989). The subject matter preparation of teachers. The National Center for Research on Teacher Education, Michigan State University, 9, 5-27.
• Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs, NJ: Prentice- Hall, Inc.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy in changing societies. Bandura, A. (Ed.). Exercise of personal and collective efficacy in changing societies içinde (s. 1-45). New York: Cambridge University Press.
• Bayraktar, Ş. (2009). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimine yönelik yeterlik inançlarının incelenmesi. Milli Eğitim, 182, 58- 71.
• Britner, S.L., & Pajares, F. (2006). Sources of science self efficacy beliefs of middle school students [Ortaokul öğrencilerinin fen öz yeterlik inançlarının kaynakları]. Journal of Research in Science Teaching, 43, 485–499.
• Büyükkaragöz, S. (1998, Nisan 10-12). Öğretmen adayı öğrencilerin öğretmenlik yeterlilik düzeyleri ve mesleki tutumları ile bunlar arasındaki ilişkiler. Eğitim Sempozyumu, D.E.Ü. Sabancı Kültür Sarayı, İzmir.
• Büyüköztürk, Ş., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., Demirel, F. & Kılıç, E. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri, Pegem Akademi.
• Cohen, J. (1988). Statistical power analysis for the behavioral sciences, 2nd ed.Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Creswell, J. W. (2003). Research design: qualitative, quantitative and mixed methods approaches. California: Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2017). Karma yöntem araştırmalarına giriş (M. Sözbilir, Çev.). Pegem Akademi.
• Çapa, Y., & Çil, N. (2000). Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 69–73.
• Çapri, B., & Çelikkaleli, Ö. (2008). Öğretmen adaylarının öğretmenliğe ilişkin tutum ve mesleki yeterlik inançlarının cinsiyet, program ve fakültelerine göre incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9, 33–53
• Çepni, S., Küçük, M., & Ayvacı, H. Ş. (2001b, Haziran 7-9). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumlarının ve temel fen kavramlarını anlama düzeylerinin yıllara göre değişimi. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Bolu.
• Çepni, S., Özsevgeç, T., & Bacanak, A., (2001a, Haziran 7-9). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen branşlarına karşı tutumları ile fen branşlarındaki başarılarının ilişkisi. X. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Bolu.
• Çetin-Dindar, A. (2022). Examining in-service and pre-service science teachers’ learning environment perceptions and their sense of efficacy beliefs, Educational Studies. https://doi.org/10.1080/03055698.2022.2121603
• Demir, S. & Bozkurt, A. (2011). İlköğretim matematik öğretmenlerinin teknoloji entegrasyonundaki öğretmen yeterliklerine ilişkin görüşleri. İlköğretim Online Dergisi, 10, 850-860.
• Demirtaş, H., Cömert, M. & Özer, N. (2011). Öğretmen adaylarının öz yeterlik inançları ve öğretmenlik mesleğine karşı tutumları. Eğitim ve Bilim, 36, 96-111.
• Denizoğlu, P. (2008). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen bilgisi öğretimi öz yeterlik inanç düzeyleri, öğrenme stilleri ve fen bilgisi öğretimine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Ekici, G. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları üzerine bir araştırma. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6, 87-96.
• Germann,P.J. (1998). Development of attitude toward science in school assessment and Its use to ınvestigate the relationship between science achivement and attitude toward science in school. Journal of Research in Science Teaching, 25(8), 689-703.
• Gess-Newsome, J. (1999). PCK: An introduction and orientation. In J. Gess-Newsome & N. Lederman (Eds.) Examining PCK: The construct and its implications for science education, 3-20.
• Gürel, İ. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz- yeterlik inançları ile bilimsel sorgulamaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi [Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi.
• Gürol, A., Altunbaş, S. & Karaaslan, N., (2010, Mayıs 20-22). Öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançları ve epistemolojik inançları üzerine bir çalışma. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu, Elâzığ.
• Joensuu, F. (2002). Physics student teachers’ ıdeas about the objectives of practical work. Science and Education,11, 305–316,
• Kahyaoğlu, M. & Yangın, S. (2007). İlköğretim öğretmen adaylarının mesleki öz yeterliklerine ilişkin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(1), 73-84.
• Kaya, S. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının fen öğretimi dersine bağlı olarak değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, 21, 55-69.
• Kaya, Z. & Yılayaz, Ö. (2013). Öğretmen eğitimine teknoloji, entegrasyonu modelleri ve teknolojik pedagojik alan bilgisi. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 57-83.
• Kiremit, H.Ö. (2006). Fen bilgisi öğretmenliği öğrencilerinin biyoloji ile ilgili öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması [Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Koehler, M. J. & Mishra, P. (2009). What is technological pedagogical content knowledge. Contemporary Issues in Technology and Teacher Education, 9(1), 60-70.
• Kula, A. (2015). Öğretmen adaylarının teknolojik pedagojik alan bilgisi (TPAB) yeterliliklerinin incelenmesi: Bartın üniversitesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 395-412.
• Küçükyılmaz, A. & Nil, D. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-Yeterlik inançlarının artırılabilmesi için alınacak önlemlere ilişkin görüşleri. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (2), 1-23.
• Magnusson, S., Krajcik, J., & Borko, H. (1999). Nature, sources and development of pedagogical content knowledge for science teaching. Gess Newsome, J. and Lederman, N.G. (Eds.), Examining pedagogical content knowledge (pp. 95–132). London: Kluwer Academics Publishers
• Morgil, İ., Seçken, N. & Yücel, A.S. (2004). Kimya öğretmen adaylarının öz-yeterlik inançlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6, 62-71.
• Özdemir, S. M. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının öğretim sürecine ilişkin öz-yeterlik inançlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 54, 277-306.
• Özkan, Ö., Tekkaya, C. & Çakıroğlu, J. (2002, Eylül 16-18). Fen bilgisi aday öğretmenlerin fen kavramlarını anlama düzeyleri, fen öğretimine yönelik tutum ve öz yeterlik inançları. V. Fen ve Matematik Kongresi. ODTÜ Ankara.
• Öztürk, İ. H. (2012). Öğretimin planlanmasında öğretmenin rolü ve özerkliği: Ortaöğretim tarih öğretmenlerinin yıllık plan hazırlama ve uygulama örneği. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(1), 271-299.
• Rovegno, I.C. (1992). Learning to teach in a field- based methods course: The development of pedagogical content knowledge. Teaching and Teacher Education, 8(1), 69-82.
• Saracaloğlu, A.S. & Yenice, N. (2009). Investigating the self-efficacy beliefs of science and elementary teachers with respect to some variables. Journal of Theory and Practice in Education, 5(2), 244-260.
• Say, M. (2005). Fen bilgisi öğretmenlerinin öz-yeterlik inanışları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Schriver, M. & Czerniak, C.M. (1999). A comparison of middle and junior high science teachers' levels of efficacy and knowledge of developmentally appropriate curriculum and instruction. Journal of Science Teacher Education, 10(1), 21-42.
• Shulman, L.S. (1986). Those who understand: Knowledge growth in teaching, educational researcher, 4-14
• Strauss, A. L. & Corbin, J. (1990). Basics of Qualitative Research: Grounded theory procedures and techniques. Sage.
• Şahin, M., & Altıncelep, S. (2022). Fen bilimleri öğretmen adaylarına yönelik fen öğretimi öz yeterlik inancı ölçeği geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 1290-1313.
• Şenler, B. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının fen öğretimine yönelik öz- yeterlik inançları ile bilimsel sorgulamaya ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 2(3), 50-59.
• Şişman, M. (2003). Öğretmenliğe giriş (6. baskı). Pegem A.
• Şişman, M. (2005). Eğitim bilimlerine giriş. Pegem A.
• Tashakkori, A., & Teddlie, C. (1998). Mixed methodology: Combining qualitative and quantitative approaches. Sage
• Uğurlu, R. (2009). Teknolojik pedagojik alan bilgisi çerçevesinde önerilen eğitim programı sürecinde öğretmen adaylarının şekillendirici ölçme ve değerlendirme bilgi ve becerilerinin gelişiminin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Üredi, I. & Üredi, L. (2006). Sınıf öğretmeni adaylarının cinsiyetlerine, bulundukları sınıflara ve başarı düzeylerine göre fen öğretimine ilişkin öz-yeterlik inançlarının karşılaştırılması. Yedi Tepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,1(2), 1-8.
• Yaman, S., Cansüngü Koray Ö. & Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının özyeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-364.
• Yeşil, E. Ö. (2018). Fen bilgisi öğretmen adaylarında uygulamaya dayalı fen eğitiminin öz-yeterlik inançlarına etkisi [Yüksek Lisans Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi.