Mardin İli Merkez İlçesinde Yer Alan Şehidiye Medresesi’nin Cephelerinde Görülen Taş Bozunmalarının Analizi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2 - ARALIK 2023 SAYISI, 248 - 271, 25.12.2023

Ayşe Biçen Çelik , Şefika Ergin , Murat Dal , İlhami Ay

https://doi.org/10.47898/ijeased.1342472

Cited By: 2

Öz

Geleneksel yapılarda taş malzemesi en çok tercih edilen yapı malzemelerinden biridir. Taş malzemesinin sıkça tercih edilmesinde taşın delme, kırma, şekil verme özelliklerine sahip olması ve bağlayıcı başka malzemeye ihtiyaç duymaması önemli bir etkendir. Taş yapıların günümüze kadar ulaşmasında taşın dayanıklılığı önemlidir. Ancak taş malzeme çevresel ve iklimsel etkenlere maruz kaldığında taşın yüzeylerinde bozunmalar meydana gelir. Taş yüzeylerde meydana gelen bu bozunmaların tespiti, sınıflandırılması ve bozunmalara karşı önlemlerin alınması yapının daha uzun süre ayakta kalması açısından önemlidir. Çalışmada taş bozunmaları tespit edilmiş; fiziksel, kimyasal, biyolojik ve antropojenik bozunmalar olarak sınıflandırılmıştır. Bu çalışmada Mardin’de yer alan Şehidiye Medresesi’nin cephelerinde meydana gelen bozunmalar ele alınmıştır. Yapıda oluşan bozunmalar sınıflandırılmış ve analiz edilmiştir. Analiz yöntemi olarak görsel, haritalama ve X-Işınları Floresan Spektroskopisi (XRF kimyasal analiz yöntemi) yöntemi kullanılmıştır. Çalışmanın amacı; yapıda meydana gelen bozunma türlerini ve nedenlerini tespit etmek, çözüm önerileri sunmak ve yapının uzun yıllar boyunca özgünlüğünü kaybetmeden gelecek nesillere aktarılmasını sağlamaktır. Çalışma sonucunda elde edilen verilerle ilerleyen yıllarda gerçekleştirelecek koruma projelerine altlık oluşturması hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Şehidiye Medresesi, Taş Bozunmaları, XRF Kimyasal Analiz Yöntemi, Mardin.

Etik Beyan

This article is derived from the Master's thesis titled "Mardin İlindeki Medrese Yapılarının Cephelerinde Oluşan Taş Bozunmalarının İncelenmesi ve XRF Spektrometresi İle Analizi" completed at Dicle University, Institute of Science and Technology, Department of Architecture. The article complies with national and international research and publication ethics. Ethics committee permission was not required for the study. The study complied with research and publication ethics.

Analyzes of Stone Deterioration on the Facades of the Şehidiye Madrasah in the Central District of Mardin Province

Öz

Stone material is one of the most preferred construction materials in traditional buildings. The fact that stone has drilling, crushing and shaping properties and does not need any other binding material is an important factor in the frequent preference of stone material. The durability of stone is important for stone structures to survive until today. However, when the stone material is exposed to environmental and climatic factors, deterioration occurs on the surfaces of the stone. It is important to detect and classify these deteriorations on stone surfaces and to take measures against deterioration in order for the structure to survive for a longer period of time. In this study, stone deterioration was identified and classified as physical, chemical, biological and anthropogenic deterioration and the deterioration of the facades of the Şehidiye Madrasah in Mardin is discussed. The deterioration of the building was classified and analyzed. Visual, mapping and X-Ray Fluorescence Spectroscopy (XRF chemical analyzes method) were used as analyzes methods. The aim of the study are to determine the types and causes of deterioration in the building, to offer solutions and to ensure that the building is transferred to future generations without losing its originality for many years. With the data obtained as a result of the study, it is aimed to form the basis for the conservation projects to be realized in the following years.

Anahtar Kelimeler

Şehidiye Madrasah, Stone Deterioration, XRF Chemical Analysis Method, Mardin.

Kaynakça

• Bulduk, A. F. (1999). Mardin Tarihi (Burhan Zengin, trans.), Ankara: GAP Publications.
• Alioğlu, F. E. (1989). Mardin Şehir Dokusu ve Evler Üzerine Bir Deneme. (PhD thesis). Istanbul Technical University Institute of Science and Technology, İstanbul.
• Alioğlu, F. E. (2000). Mardin Şehir Dokusu ve Evler. İstanbul: Tarih Vakfı Publications.
• Aliveya, M.A. (2007). Makalelerle Mardin I. Tarih-Coğrafya: Mardin ve Çevresini İçine Alan Türk Devletleri Tarihi. İstanbul: Mardin Governorship.
• Altun, A. (1971). Mardin'de Türk Devri Mimarisi. İstanbul: Gün Press.
• Aslanapa, O. (2007). Anadolu'da İlk Türk Mimarisi Başlangıç ve Gelişmesi. Ankara: Atatürk Culture Center.
• Aydın, S., Emiroğlu, K., Özel, O. & Ünsal, S. (2000). Mardin Aşiret-Cemaat-Devlet. İstanbul: Tarih Vakfı Publications.
• Bekleyen, A., Dalkılıç, N. & Özen, N. (2014). Geleneksel Mardin Evi’nin Mekânsal ve Isısal Konfor Özellikleri. Türk Bilim ve Araştırma Vakfı, 7(4): 28-44.
• Biçen Çelik, A. (2021). Mardin İlindeki Medrese Yapılarının Cephelerinde Oluşan Taş Bozunmalarının İncelenmesi ve XRF Spektrometresi İle Analizi (Master’s thesis), Dicle University Institute of Science and Technology, Diyarbakır.
• Biçen Çelik, A., Ergin, Ş. , Dal, M. & Ay, İ. (2023). Analysis of Stone Deterioration on the Facades of Hatuniye Madrasah. Journal of Architectural Sciences and Applications, 8 (1), 355-369.
• Çağlayan, M. (2017). Mardin Anıtsal Yapılarında Değişmişlik ve Özgünlük Sorunları. (PhD thesis). Istanbul Technical University Institute of Science and Technology, İstanbul.
• Çağlayan, M. (2018). Bir Mimari Karşılaştırma: Mardin Zinciriye ve Kasımiye Medreseleri. Karacoşkun, M. D. & Köse, O. (Ed.). İlk Çağlardan Modern Döneme Tarihten İzler II. (s.147-165).. Ankara: Berikan Publications.
• Dal, M. & Öcal, A. D. (2013a). Limestone Used in Islamic Religious Architecture From Istanbul and Turkish Thrace. METU Journal of the Faculty of Architecture. 30 (1): 29-44.
• Dal, M. & Öcal, A. D. (2013b). Investigations on Stone Weathering of Ottoman Architecture: A Kirklareli Hizirbey Kulliye Case Study, PARIPEX – Indian Journal of Research, 2 (11): 1-7.
• Dal, M. (2016, December). Decays Occurring in The Structure of Adobe Materials. Proceedings for the 5. International Conference Kerpiç’16 (p. 71-80). İstanbul: Istanbul Aydın Universty.
• Dal, M. & Öcal, A. D. (2017). Mardin Şehrindeki Taştan Yapılmış Eserlerde Görülen Bozunmalar, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(1): 60-74.
• Dal, M. & Yardımlı, S. (2019, 23-25.08). Karadeniz Bölgesindeki Yağışların Yapılara Etkisi, UBAK Uluslararası Bilimler Akademisi Karadeniz 2. Uluslararası Uygulamalı Bilimler Kongresi (s. 347-352). Rize: UBAK Publications.
• Dal, M. & Yardımlı, S. (2021). Taş Duvarlarda Yüzey Bozunmaları. Kent Akademisi, 14(2), 428-451.
• Dal, M., Zülfikar, H. C. & Dolar A. (2020). Mimari Taş Yapılarda Görülen Biyolojik Bozunmalar. Geleneksel ve Çağdaş Mimari Yapılar Üzerine Akademik Çalışmalar. Chapter 2 (s.29-62). Ankara: İksad Publishing House.
• Demir, H. (2019). Anadolu Selçuklu Dönemi Külliye Düzenlemesinde Cami ve Medrese’de Ortak Avlu Kullanımı. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), (30), 143-166.
• Dowrolowski, J. (2001). The Living Stones of Cairo. Cairo: American University in Cairo Press.
• Doehne, E. & Price, C. A. (2010). Stone Conservation an Overview of Current Research. Los Angeles: Getty Conservation Institute, Getty Publications.
• Dolar A. & Yardımlı S. (2017). Tarihi Yapı Taşlarındaki Alg ve Bakteri Alterasyonları. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu (s. 143-152), Trabzon: TMMOB Chamber of Civil Engineers.
• Ergin, Ş., Çelik, A.B. & Dal, M., (2020, January). Şeyh Çabuk Camiisinde Meydana Gelen Taş Bozunma Sorunlarının İrdelenmesi. 3. Uluslararası Mardin Artuklu Bilimsel Araştırmalar Kongresi (s. 113-114). Türkiye: Farabi Publications.
• Ergin, Ş., Gökdemir, B., Yardımlı, S. & Dal, M. (2022). Deterioration on the Stone Surfaces of the Diyarbakır Nebi Mosque. Uluslararası Hakemli Tasarım Ve Mimarlık Dergisi, 27(Autumn Term), 1-32.
• Ergin, Ş., Karahan, B. & Dal, M. (2020). Sultan Hamza-i Kebir Camii’nde Görülen Taş Bozunmaları. Kent Akademisi, 14(2), 414-427.
• General Directorate of Meteorology. (2023). Mardin Province Meteorological Statistics and Analyzes. Access Address (01.06.2023): https://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=MARDIN.
• Hattap, S. E. (2002). Doğal Taş Malzeme Koruyucuların Performans Ölçümünde Deneysel Metot Araştırması (PhD thesis). Mimar Sinan Fine Arts University Department of Building Physics and Materials, İstanbul.
• ICOMOS (2008). Illustrateed Glossary on Stone Deterioration Patterns. Page:86. ISBN: 978-2-918086-00-0. France.
• Karakök, T. (2013). Yükseköğretim Kurumu Olarak Osmanlı’da Medreseler: Bir Değerlendirme. Bartın University Journal of Faculty of Education 2(2), 208-234.
• Karkaş, Z. S. & Acun Özgünler, S. (2022). Koruma Kararlarını Etkileyen Parametrelerin Belirlenmesine Yönelik Bir Anket Çalışması. Journal of Architectural Sciences and Applications, 7 (1) , 364-382.
• Karataş, L. (2018). Mardin Kenti İbadet Yapılarında Malzeme Kullanımı ve Sorunları Üzerine Bir Araştırma. (Master's Thesis). Uludağ University Institute of Science and Technology, Bursa.
• Karataş, L., Alptekin, A. & Yakar, M. (2022). Detection of Materials and Material Deterioration in Historical Buildings by Spectroscopic And Petrographic Methods: The Example Of Mardin Tamir Evi. Engineering Applications, 1(2), 170-187.
• Karataş, L., Alptekin, A., & Yakar, M. (2023). Material Analysis for Restoration Application: A Case Study of the World’s First University Mor Yakup Church İn Nusaybin, Mardin. Heritage Science, 11(1), 1-17.
• Karataş, L., Ateş, T., Alptekin, A. & Yakar, M. (2023b). Stone Materials Decay Patterns of Historical Buildings in The Southeastern Anatolia Climate: A Case Study of Mardin History İzzetpaşa Old Prison. Advanced Engineering Science, 3: 37-45.
• Karataş, L. & Perker, Z.S. (2023). An Observational Research for the Determination of Stone Material Problems in Mardin Kasımiye Madrasa. Architectural Sciences and Theory, Practice and New Approaches-I. 2023, Chapter:8, 199-228. Iksad Publications.
• Kuran, A. (1969). Anadolu Medreseleri. Ankara: METU Publications.
• Noyan, S. (2008). Bir Şehir Bir Malikâne Sıra Dışı Evler Mardin. Ankara: Bizim Büro Publications.
• Semerci, F. (2017). Mardin Kireçtaşının Yapı Malzemesi Olarak Kullanımına Yönelik Analizlerinin Yapılması: Şehidiye Medresesi Örneği. Journal Architectural Sciences and Applications, (2)2, 60-79.
• Öcal, A.D. (2010). Kayaçtan Yapılmış Eski Eser Koruma Çalışmalarına Arkeometrik Bir Yaklaşım: Ayrışma Durumu Haritası. Türkiye Ve Kolombiya’daki Anıt Eserlerin Bozunma Analizi. (Master’s thesis), Çukurova University, Institute of Science and Technology, Department of Archaeometry, Adana.
• Öcal, A. D. & Dal, M. (2012). Doğal Taşlardaki Bozunmalar. Istanbul: Architecture Foundation Economic Enterprise.
• Tayla, H. (2007). Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları. İstanbul: Taç Vakfı Publications.
• Umaroğulları, G. & Kartal, S. (2021). A Model Proposal on Results of Physical And Mechanical Properties of Trakia Region Küfeki Stone Used at Early Period Ottoman Buildings. Journal of Architectural Sciences and Applications, 6 (2), 384-395
• Uyar, S. (2019). Mardin’in Kutsal Mekân ve Ritüelleri (Undergraduate Graduation Thesis). Artuklu University Faculty of Literature, Mardin.
• Yardımlı, S. (2018). Madrasas As Educational Buildings in Van. Cultural Landscape of Van-Turkey. Chapter 6. (76-92). Istanbul: Aydın University Publications.
• Yardımlı S., Hattap S. O., Khooshroo S. & Javadi N. (2017, December). İstanbul Süleymaniye Camii Taş Yüzeylerinde Tespit Edilen Bozunmalar. Türkiye 9. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi. Antalya: Önka Publications.
• Yıldız, S. (2007). Makalelerle Mardin II Ekonomi-Nüfus-Kentsel Yapı: Mardin Şehir Dokusu ve Mimari Yapı. İstanbul: Mardin Goverment.
• Yousif, E. İ. (2011). Mezopotamya'nın Yıldız Şehirleri Mezopotamya’nın Yıldız Şehirleri Urfa, Nusaybin, Diyarbekir, Mardin, Erbil, Kerkük, Süleymaniye, Duhok. İstanbul: Avesta Publications.
• Zeka, S. (2020). Mardin’i Romandan Tanımak: Abbara/Bir Umudun Masalı. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 11-24.
• URL-1: https://www.aydinlik.com.tr/fotogaleri/mardin-birbirinden-guzel-goruntulere-sahne-oldu-mardin-drone-goruntusu-guneydogu-anadolu-bolgesi-olmeden-once-gorulecek-10-sehir-351091 (Date of access: 05-10-2023).