Sebzelerin Baharat Olarak Kullanım Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2 - ARALIK 2023 SAYISI, 272 - 288, 25.12.2023

Songül Yıldız , Ahmet Midilli

https://doi.org/10.47898/ijeased.1382382

Öz

Günümüzde öğrencilerin özellikle hazır gıda temelli beslenmesi sebebiyle pek çok sağlık problemleri ortaya çıkmaktadır. Bunun önüne geçebilmek için özellikle faydalı bitkisel ürünleri tanımaları ve tüketim alışkanlıklarını kazanmaları gerekmektedir. Araştırmada, rezene, nane, maydanoz, dereotu, kırmızıbiber, soğan, sarımsak ve fesleğen sebzelerinin baharat olarak kullanım oranları belirlenmiştir. Buna ek olarak, kullanım alışkanlığı, kullanım alanları, satın alma davranışları ve pandemi sürecinin tüketime etkisi hakkında genel bir anket çalışması yapılmıştır. Araştırma üniversite öğrencilerinin katılımlarıyla gerçekleştirilmiştir. Ankete 263 kişi katılmıştır. Anket sonuçlarına göre genel olarak; baharat kullanım alışkanlığı %93.5, paketli baharat tercih oranı %73, pandemi sürecinde baharat kullanımındaki artışın %14.4 oranında olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda, öğrencilerin baharat olarak tüketilen sebzeler konusunda yetersiz oldukları, satın alma davranışlarının olumlu olduğu, en fazla bilinen sebzelerin kırmızıbiber, nane ve maydanoz olduğu ve en az bilinenlerin ise rezene, mor reyhan ve fesleğen olduğu tespit edilmiştir.
Bu çalışmada, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi öğrencilerinin baharat olarak kullanılan bazı sebzelerin kullanım oranları ve baharat ile ilgili genel bilgilerin öğrenciler açısından ölçülmesi amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Baharatlar, Sebzeler, Tüketim Alışkanlığı.

Evaluation of The Habits of Using Vegetables as Spices

Öz

Today, many health problems are emerging among students due to their diet based on ready-made foods. In order to prevent this, it is necessary for them to recognize and develop consumption habits of especially beneficial plant products. Therefore, in this study, it was aimed to measure the usage rates of some vegetables used as spices and general knowledge about spices from the perspective of students. In the research, the usage rates of fennel, mint, parsley, dill, red pepper, onion, garlic, purple basil and basil vegetables as spices were determined. In addition, a general survey was conducted on usage habits, usage areas, purchasing behaviors and the impact of the pandemic process on consumption. The research was conducted with the participation of students of Recep Tayyip Erdoğan University. 263 people participated in the survey. According to the survey results, in general; spice usage habit %93.5, packaged spice preference rate %73, increase in spice consumption during the pandemic process was determined at 14.4%. As a result of the study, it was determined that students were insufficient in terms of vegetables consumed as spices, their purchasing behaviors were positive, the most known vegetables were red pepper, mint and parsley, and the least known ones were fennel, purple basil and basil.

Anahtar Kelimeler

Spice, Vegetables, Consumption Habit.

Kaynakça

• Ağca, A.C., (2017). Geleneksel ve tamamlayıcı tıp ürünlerinin ruhsatlandırılması sempozyumu raporu. Türkiye Bilimler Akademisi, Ankara, Türkiye, Bildiriler Kitabı, 25- 28p.
• Akan, S. (2014). Sarımsak (Allium sativum L.) Tüketiminin İnsan Sağlığına Yararları. Akademik Gıda, 12(2), 95-100
• Akgül, A. (1993). Baharat Bilimi & Teknolojisi (Birinci baskı). Ankara, Türkiye: Gıda Teknolojisi Derneği Yayınları.
• Aslan, M., ve Orhan, N., (2010). Obezite Tedavisinde Yardımcı Olarak Kullanılan Doğal Ürünler. Mised, 23, 91-105.
• Ayaz, E., ve Alpsoy, H. C., (2007). Sarımsak (Allium sativum) ve Geleneksel Tedavide Kullanımı. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 31(2), 145-149.
• Başer, K. H. C. (2012). Zerdeçal (Curcuma longa L.). Bağbahçe Dergisi. (Sayı. 44, s. 26-27). İstanbul.
• Başoğlu, F. (1982). Gıdalarda kullanılan bazı baharatların mikroorganizmalar üzerine etkileri ve kontaminasyondaki rolleri. Gıda Dergisi, 7(1), 19-24.
• Bayraktar, K. (1981). Sebze Yetiştirme Ders Kitabı (Cilt:2). İzmir, Türkiye: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Bayraktaroğlu Özhan, Y., Saatçı Mordoğan, N., ve Bayız, O., (2018). Demirli Gübrelerin Maydanoz Bitkisinin Demir İçeriği Üzerine Etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 55 (4):463-470.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de Bitkilerle Tedavi. İstanbul, Türkiye: Nobel Tıp Kitabevi.
• Belge, M. (2001). Tarih Boyunca Yemek Kültürü. İstanbul, Türkiye: İletişim Yayınları.
• Bezli, Ş. (2020). Dereotu (Anethum graveolens L.) Ekim Yöntemlerini İyileştirme Olanakları. Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Cerit, L. S. (2008). Bazı Baharat Uçucu Yağlarının Antimikrobiyal Özellikleri. Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Ceylan, A. (1997). Tıbbi Bitkiler-II (Uçucu Yağ Bitkileri). İzmir, Türkiye: Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Davis, P. H. (1978). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Vol:4). Edinburg, İskoçya: Edinburg Univ. Press.
• Davis, P. H. (1982). Flora of Turkey and the East Aegean Islands (Vol:2). Edinburg, İskoçya: Edinburg Univ. Press.
• Dinçoğlu, A. (2010). Soğanın Farmakolojik ve Toksikolojik Etkileri. e-Journal of New World Sciences Academy, 5/1, 3B0011
• Dorsch, W. (1996). Allium cepa L. (onion) part 2: Chemistry, analysis and pharmacology. PhytoMed, 3:391-7.
• Duman, A. D., Zorlugenç, B., Evliya, B., (2002). Kahramanmaraş'ta Kırmızı Biberin Önemi ve Sorunları. KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5 (1), 111-117.
• Dumanoğlu, Z., ve Mokhtarzadeh S., (2021). Farklı fesleğen (Ocimum basilicum L.) populasyonlarına ait tohumların bazı karakteristik özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Akademik Ziraat Dergisi, 10(1): 97-104.
• Ece, S. (2008). Organik Tarım İşletmelerinde Pazarlama Sorunlarına Yönelik Şanlıurfa İlinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa
• Fırat, Y. Y., Tunçil, E., Çelebi, N., Çevik, S., ve Öner, N., (2018). Kadınların Baharat Kullanımına Yönelik Alışkanlıkları, İnanışları ve Bilgi Düzeyleri. ERÜ Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(1-2), 24-35.
• Fırat, Y., ve İnanç, N., (2019). Kırmızı Biberin Besin Alımı ve Enerji Metabolizması Üzerine Etkileri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi; 8(4): 451 – 459.
• Fırattekin, Y., Uner, K., Bayram, E., Özsoy, U., (2000). Menemen Ovası koşullarında maydanozun azotlu ve fosforlu gübre gereksinimi. Başbakanlık Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü Menemen Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü.
• Göktaş, Ö., ve Gıdık, B. (2019). Tıbbi ve aromatik bitkilerin kullanım alanları. Bayburt Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1), 145-151.
• Gruenwald, J., Brendler, T., Jaenicke, C., (2004). PDR for Herbal Medicines (3rd edition). Medical Economics Company. New Jersey, 316-317.
• Güler, H. D. (2019). Biberiye, Fesleğen, Kekik, Nane ve Stevyanın Toplam Fenolik Madde ve Antioksidan Aktivitesi Üzerine Kurutma Yöntemlerinin Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Gürsoy, D. (2012). Baharat ve Güç. İstanbul, Türkiye: Oğlak Yayınları.
• Hancı, F., ve Cebeci, E., (2015). Tuzluluk ve Kuraklığın Soğan Yetiştiriciliğine Etkileri. BAHÇE. 44 (1): 23 – 29,
• Karagöz, D. (2020). Pamuk-Fesleğen Birlikte Ekim Yönteminin Pamuk Zararlıları ve Doğal Düşmanlarının Popülasyon Değişimleri Üzerine Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Aydın.
• Karatepe, F., Küçükgençay, N., ve Peker, B., (2020). Öğretmen adayları senkron uzaktan eğitime nasıl bakıyor? Journal of social and humanities sciences research, 7(53), 1262-1274.
• Kılıçhan, R., ve Çalhan, H., (2015). Mutfakların sihri baharat: Kayseri ilinde baharat tüketim alışkanlıklarının belirlenmesine yönelik bir çalışma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(2), 40-47.
• Kızılaslan, N., ve Tokatlı, K., (2021). Sarımsağın İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri. TOGÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 1/2.
• Kocabıyık, H., ve Demirtürk B.S., (2008). Nane Yapraklarının İnfrared Radyasyonla Kurutulması. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 5(3): 239-246.
• Koch, H. P., ve Lawson, L. D., (1996). Garlic: The science and therapeutic application of Allium sativum L. and related species. (2nd ed.) Williams & Wilkins: Baltimore, Maryland.
• Kütevin, Z., ve Türkeş, T., (1987). Sebzecilik ve Genel Sebze Tarımı Prensipleri ve Pratik Sebzecilik Yöntemleri. İnkılap Kitabevi, İstanbul.
• Labra, M., Miele, M., Ledda, B., Grassi, F., Mazzei, M., ve Sala, F., (2004). Morphological Characteization Essential Oil Composition and DNA Genotyping of Ocimum basillicum L. Cultivars. Plant Science. 167: 725-731.
• Marki, O., ve Kinitzios, S., (2008). Ocimum sp. (Basil): Botany, Cultivation, Pharmaceutical Properties and Biotechnology. Journal of Herbs Spices Medical Plants. 13: 123–150.
• Naghibi, F., Mosaddegh, M., Motamed, S. M., Ghorbani, A., (2005). Labiatae Family in Folk Medicine in Iran:From Ethnobotany to Pharmacology. Iran Journal of Pharmaceutical Research 2: 63-79.
• Oğan, Y., Sarper, F., Özer, E. Z., ve Çekiç, İ., (2019). Kadınların Baharat Tüketimi Üzerine Bir Araştırma. Researcher: Social Science Studies, 7(2), 226-244.
• Okçu, M., (2016). Gümüşhane Florasında Yabani Olarak Yetişen Rezene (Foeniculum spp.)’lerin Bazı Özeliklerinin Belirlenmesi, Gümüşhane Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 6 (1): 1-12.
• Pareek, S., Sagar, A. N., Sharma, S., ve Kumar, V., (2017). Soğan (Allium cepa L.). Fruit and Vegetable Phytochemicals: Chemistry and Human Health (Vol. 2), (Edited by Elhadi M. Yahia). ‎Wiley-Blackwell; 2nd edition.
• Robuchon, J. (2005). Larousse Gastronomique, (Çev. B. Uzma, H. Bucak, E. Canberk). Oğlak Yayınları. İstanbul
• Salathé, M., Althaus, C. L., Neher, R., Stringhini, S., Hodcroft, E., Fellay, J., Zwahlen, M., Senti, G., Battegay, M., Wilder-Smith, A., Eckerle, I., Egger, M., ve Low, N., (2020). COVID-19 epidemic in Switzerland: on the importance of testing, contact tracing and isolation. Swiss medical weekly, 150(1112), w20225-w20225.
• Seçmen, O., Gemici, Y., Leblebici, E., ve Bakat, L., (1986). Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitaplar Serisi, 1106, İzmir.
• Shigyo, M., ve Kik, C., (2008). Chapter 4 Onion, “Handbook of Plant Breeding, Vegetables II, Fabaceae, Liliaceae, Solanaceae, and Umbelliferae” Springer, pp 121-159 (English).
• Tarım ve Orman Bakanlığı Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü, (2022). Tıbbi Nane Fizibilite Raporu ve Yatırımcı Rehberi, Tarım ve Orman Bakanlığı Eğitim ve Yayın Dairesi Başkanlığı, Ankara.
• Taşkaya, G., ve Yılmaz, D., (2022). Nane (Mentha) Bitkisinin Mekanik Hasadı İçin Fiziko-Mekanik Özelliklerinin Belirlenmesi. Türk Bilim ve Mühendislik Dergisi, 4(1): 1-6.
• Tattelman, E. (2005). Health effects of garlic. American family physician. 72(1):103-106.
• Telci, İ., Bayram, E., Yılmaz, G., Avcı, B., (2006). Variability in Essential Oil composition of Turkish Basils (Ocimum basilicum L.). Biochemical Systems And Ecology 34: 489- 497.
• Telci, İ., Bayram, E., Yılmaz, G., ve Avcı, A. B., (2005). Türkiye’de Kültürü Yapılan Yerel Fesleğen (Ocimum spp.) Genotiplerinin Morfolojik, Agronomik ve Teknolojik Özelliklerinin Karakterizasyonu ve Üstün Bitkilerin Seleksiyonu (Sonuç Raporu), TOGTAG-3102 No’lu [TÜBİTAK] Projesi.
• Tunçil, E. (2018). Kırmızıbiber Tüketiminin Enerji Harcanması, Yağ Oksidasyonu ve İştah Üzerine Akut Etkilerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• URL-1: https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 20 Ekim 2023
• URL-2: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/04/20220419-4.htm Erişim Tarihi: 20 Ekim 2023
• URL-3 https://kocaelibitkileri.com/anethum-graveolens/ Erişim Tarihi: 26 Ekim 2023
• URL-4 https://kocaelibitkileri.com/ocimum-basilicum/ Erişim Tarihi: 26 Ekim 2023
• Üstüner, T. (2022). Maydanoz [Petroselinum crispum (Mill.) Fuss.] Yetiştiriciliğinde Tarla Küskütü (Cuscuta campestris Yunck.)’nün Verim ve Kaliteye Etkisi. Turkish Journal of Weed Science 25(2):122-133.
• Verit, A., Yeni, E., ve Ünal, D., (2001) Tarihten Günümüz Ürolojisine Kırmızı Acı Biber. Türk Üroloji Dergisi, 27(4):399-402.
• Yaldız, G., Çamlıca, M., Eratalar, S. A., ve Kulak, M., (2017). Farklı Dozda Kıbele Gübre Uygulamasının Fesleğen (Ocimum basilicum L.) Verimine Etkisi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitü Dergisi. 7(1): 363-370.
• Yaldız, G., ve Kılınç, E., (2010). “Rize İli Kentsel Alanda Tüketicilerin Baharat Tüketim Alışkanlıklarının Belirlenmesi”. Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi, 5 (2), 28-34.
• Yeşil, M., Karaca Öner, E., ve Özcan, M. M., (2018). Ordu Ekolojik Şartlarında Farklı Nane (Mentha sp.) Türlerinin Tarımsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Türk Tarım–Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(12): 1734-1740.
• Yıldırım, G. H., ve Bilgen, M., (2022). Düğmeli Yonca Hatlarında (Medicago Orbicularis L. Bart.) Bazı Fiziksel ve Kimyasal Yöntemlerin Tohum Dormansisi Üzerine Etkileri. Akademik Ziraat Dergisi, 11(2) S:253-262.
• Yıldırım, G. H., ve Yılmaz, N., (2022). Effects of Vermicompost on Some Germination Parameters in Paddy (Oryza sativa L.). International Journal of Eastern Anatolia, Science, Engineering and Design, 1(5) S:76-89.
• Yıldız, S., ve Midilli, A. (2022). Türkiye’de Organik Çay Üretimi ve Pazarlaması. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 3(2), 136-145.
• Zeybek, N. (1985). Farmasotik botanik. Ege Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
• Zhao, X. X., Lin, F. J., Li, H., Li, H. B., Wu, D. T., Geng, F., Ma, W., Wang, Y., Miao, B. H., ve Gan, R. Y., (2021). Recent advances in bioactive compounds, health functions, and safety concerns of onion (Allium cepa L.). Frontiers in Nutrition, 8, 669805.