COMPARATIVE ANALYSIS OF DEMOCRACY AND ISLAMIC INDEX DATA WITH MULTI-CRITERIA DECISION-MAKING METHODS

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 1, 63 - 92, 20.03.2024

Hüseyin Avcı

Öz

Günümüzde demokrasi, en yaygın kullanılan bir yönetim biçimi olarak kabul edilir. Ancak, demokrasi hakkında farklı görüşler vardır ve bu tartışmalar devam etmektedir. Bunlar arasında, demokrasinin İslam'a uygun bir yönetim biçimi olup olmadığı ve İslam'ın demokrasi ile uyumlu olup olmadığı da tartışma konuları arasındadır. Bu çalışmada, demokrasi endeksi en yüksek 10 ülke ile Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) üyesi ülkelerin 2019-2022 dönemi performansının Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemleri ile ölçülmesi amaçlanmıştır. Demokrasi endeksi ve İslami endeks verilerinden elde edilen dokuz kriterin yer aldığı çalışmada, kriterlerin önem derecelerinin tespitinde CRITIC yönteminden, alternatiflerin performans sıralamalarında ise EDAS ve ARAS yöntemlerinden faydalanılmıştır. Çalışma kapsamında TDT ülkeleri, gelişmiş demokratik ülkelerle karşılaştırılarak TDT ülkelerinde gelişmesi gereken ve iş birliği alanlarına işaret edilmiştir. Küresel İnovasyon Endeksi, İnsani Gelişme Endeksi ve Kişi Başına Gayrisafi Yurt İçi Hasıla Endeksi değerlerinin İslamilik Göstergesi Genel ve Ekonomi Endeksi üzerinde anlamlı ve pozitif yönlü etkisi olduğu tespit edilmiştir. CRITIC-ARAS ve CRITIC-EDAS yöntemleriyle elde edilen performans sıralamaları arasında pozitif yönlü yüksek bir ilişki tespit edilmiştir. Çalışma bulguları Demokrasi endeksi ve İslami endeks sıralamalarının mutlak sonuçlar sunmadığına yönelik kanıtlar ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslami ve Demokrasi Endeksi, Türk Devletleri Teşkilatı, EDAS, ARAS, CRITIC

Kaynakça

• Abdeldayem, M. M. (2018). The Economic Islamicity Index, between Islamicity and Universality: Critical Review and Discussion. https://www.researchgate.net/publication/323604408, erişim: 28.08.2023
• Abdillah, M. (2004). Demokrasi di Persimpangan Makna Respons Intelektual Muslim Indonesia Terhadap Konsep Demokrasi (1966-1993). Yogyakarta: Tiara Wacana.
• Agbakwuru, J.A., Nwaoha, T.C., & Udosoh, N.E. (2023). Application of CRITIC–EDAS-Based Approach in Structural Health Monitoring and Maintenance of Offshore Wind Turbine Systems. Frontiers of Mechanical Engineering, 22(3), 545-555.
• Akcan, A. T., Adıgüzel, U., Gunduz, M. A., Hassan, M. K., & Kazak, H., (2023). Convergence in Islamic financial development: Evidence from Islamic countries using the Fourier panel KPSS stationarity test. Borsa Istanbul Review, 23(6), 1289–1302. https://doi.org/10.1016/j.bir.2023.09.006
• Akcan, A. T., İyibildiren, M., Kazak, H. & Uluyol, B. (2023). The impacts of conventional and Islamic banking sectors on real sector growth: Evidence from time-varying causality analysis for Turkiye. Borsa Istanbul Review, 23, S15–S29. https://doi.org/10.1016/j.bir.2023.09.004
• Akçakanat, Ö., Aksoy, E. & Teker, T. (2018). Crıtıc Ve Mdl Temelli Edas Yöntemi İle Tr-61 Bölgesi Bankalarının Performans Değerlendirmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(32), 1-24.
• Akram, M., Ramzan, N., & Deveci, M. (2023). Linguistic Pythagorean fuzzy CRITIC-EDAS method for multiple-attribute group decision analysis. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 119, 105777.
• Albayrak, Ö., & Erkayman, B. (2018). Bulanık DEMATEL ve EDAS yöntemleri kullanılarak sporcular için akıllı bileklik seçimi. Ergonomi, 1(2), 92-102.
• Ali-Fauzi, I. (2013). Perdebatan Sekularisme, Demokrasi, dan Islam: Ke Arah Pencarian Titik-titik Temu, Pusat Studi Agama dan Demokrasi (PUSAD) Yayasan Paramadina, Jakarta. Jurnal Dialog, 1-6.
• Arslan, R. (2021). Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki havalimanlarının CIRITIC Temelli WASPAS yöntemi ile sıralanması. International Journal of Economic and Administrative Academic Research, 1(1), 27-38.
• Arslan, R., & Bircan, H. (2018). Alternatif sayısının çok kriterli karar verme yöntemlerinin sonuçlarına etkisi. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 239-264.
• Arslan, R., & Bircan, H. (2020). Çok kriterli karar verme teknikleriyle elde edilen sonuçların Copeland yöntemiyle birleştirilmesi ve karşılaştırılması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 27(1), 109-127.
• Arslan, R., Bircan, H., & Eleroğlu, H. (2018). ARAS ve COPRAS yöntemleriyle Yozgat ilinde kurulabilecek biyogaz, kompost, vermikompost tesislerinin optimalik sıralaması. Türk Tarım – Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 6(12), 1844-1852.
• Askari, H. (2019). Islamicity Indices: A Moral Compass for Reform and Effective Institutions. International Journal of Intelligent Entreprise, 1(1), 1-29.
• Ayan, B. & Abacıoğlu, S. (2022). An MCDM approach to Evaluating Companies’ Social Media Metrics Based On User-Generated Content. Business Economics and Management Research Journal, 5(3), 266-285.
• Aytekin, A., Okoth, B. O., Korucuk, S., Mishra, A. R., Memiş, S., Karamaşa, Ç., & Tirkolaee, E. B. (2023). Critical success factors of lean six sigma to select the most ideal critical business process using q-ROF CRITIC-ARAS technique: Case study of food business. Expert Systems with Applications, 224, 120057.
• Ayyıldız, A. B. & Sayılgan G. (2021). İslamilik Endeksleri ile Küresel Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Endeksleri Arasındaki İlişkinin Analizi: 2015-2018. Maliye Dergisi, Ocak-Haziran; 180, 165-190 .
• Bağcı, H., & Baki, R. (2022). Borsalarda finansal türev ürün endeksi geliştirilmesi: EDAS yöntemi uygulaması, İşletme Araştırmaları Dergisi, 14(3), 2079-2094.
• Bektaş, S. & Baykuş, B. (2023). Critic ve Mairca Yöntemleriyle Türk Dünyası Ülkeleri, Türkiye ve Rusya’nın 2010-2020 Dönemi İçin Makro Ekonomik Performanslarının Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 39, 107-122.
• Bulğurcu, B. (2019). Çok Nitelikli Fayda Teorisi ile CRITIC Yöntem Entegrasyonu: Akıllı Teknoloji Tercih Örneği. OPUS International Journal of Society Researches, 13(19), 1930-1957.
• Bülbül, S., & Köse, A. (2012). Türk Gıda Şirketlerinin Finansal Performansının Çok Amaçlı Karar Verme Yöntemleriyle Değerlendirilmesi. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı, 71-97.
• Contreras-Pinochet, L. H., Dos-Santos, M., Itacaramby-Pardim, V., & Simões-Gomes, C. F. (2023). Temporal multicriteria evaluation of the categories proposed by the 'Democracy Index' of the countries: A perspective based on the DARIATOPSIS method. Revista de Gestao e Secretariado, 14(9), 16146-16167.
• Çalışkan, E. & Eren, T. (2016). Bankaların Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemiyle Değerlendirilmesi. Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., 6(2), 85-107.
• Demir, G., & Arslan, R. (2022). Sensitivity analysis in multi-criteria decision-making problems. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 1025-1056.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., & Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The CRITIC method. Computers Ops Res, 22(7), 763-770.
• Ecer, F. (2016). ARAS yöntemi kullanılarak kurumsal kaynak planlaması yazılımı seçimi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 8(1), 89-98.
• Eickelman, D. F. & Piscatori, J. (1996). Muslim Politcs. Princeton University Press, New Jersey.
• Ergun, H., Gülal, M. & Kılıçarslan, A. (2022). Lisanslı Depoculuk Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin İşlem Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Ölçülmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (94), 105-132.
• Ezer, F. (2022). Performance Evaluation of Different Types of Banks in Turkey Using Fuzzy EDAS Method. Journal of Optimization and Decision Making, 1(1), 42-62.
• Gellner, E. (1983). Muslim Society. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gellner, E. (1992). Postmodernism, Reason and Religion. New York: Routledge.
• Ghorabaee, M. K., Zavadskas, E. K., Olfat, L. & Turskis, Z. (2015). Multi-Criteria inventory classification using a new method of Evaluation Based on Distance from Average Solution (EDAS), Informatica, 26(3), 435-451.
• Hasyim, S. (2013). State and Religion: Considering indonesian islam as model of democratisation for the muslim World. Occasional Paper 122. Berlin: Liberal Institute Friedrich-Naumann. Hoveyda, F. (2004). Democracy and İslam. American Foreign Policy Interests, 26(3), 229-233.
• https://www.google.com/search?q=The+Economist+Intelligence+Unitverlz=1C1CAFC_enTR853TR860veoq=The+Economist+Intelligence+Unitveaqs=chrome.69i57j0i22i30l4j46i22i30i199i465j0i22i30l4.2935j0j4vesourceid=chromeveie=UTF-8, erişim:18.08.2023.
• Huntington, S. P. (1996). The Clash of Civilization and the Remaking of World Order. New York: Simong ve Schuster. Islamicity, http://hossein-askari.com/islamicity/, Erişim: 06.06.2023
• İslami endeks web http://islamicity-index.org/wp/links-downloads/index-elements/, erişim: 11.08.2023. İslami indeks: https://islamicity-index.org/wp/annual-report-2019/, erişim: 11.07.2023
• Kalyvas, S. N. (1996). The Rise of Christian Democracy in Europe. Ithaca, NY: Cornell Univ. Press.
• Karatnycky, A. (2002). Muslim Countries and the Democracy Gap. Journal of Democracy, 13(1), 99-112.
• Kazak, H. (2023). Türkiye Perakende Sektörü ve Sektörün Önde Gelen Bazı Firma Finansal Performanslarının DEMATEL ve MOORA Bütünleşik Yaklaşımı ile Değerlendirilmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 48–74. https://doi.org/10.29106/fesa.1186716
• Khaled, A. E. F. (2015). Islam and the Challenge of Democracy. In: Cohen J and Chasman D (ed). Princeton: Princeton University Press.
• Kılıçarslan, A. (2023). Yenilenebilir Enerji Sektörü Şirketlerinin Finansal Performans Analizi: Borsa İstanbul’da Bir Uygulama. Kastamonu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 232-253.
• Kılıçarslan, A., & Uçar, M. (2023). 1. Dönemsel finansal oranlar üzerinden Borsa İstanbul şirketlerinin performans analizi: Performance analysis of Borsa Istanbul companies based on periodic financial ratios. International Journal of Economic and Administrative Academic Research, 3(2), 1-23.
• Kuru, A. T. (2009). A Research Note on Islam, Democracy, and Secularism. Insight Turkey, 11(4), 29-40.
• Lendvai, L., Singh, T., Rigotti, D., & Pegoretti, A. (2023). Thermally conductive and electrically resistive acrylonitrile butadiene styrene (ABS)/boron nitride composites: Optimal design using a multi-criteria decision-making approach. Journal of Materials Research and Technology, 26, 8776-8788.
• Mallick, R., Pramanik, S., & Giri, B.C. (2023). Neutrosophic MAGDM based on CRITIC-EDAS strategy using geometric aggregation operator. Yugoslav Journal of Operations Research, 33(4), 683-698.
• Menekşe, A., Ertemel, A.V., Akdag, H.C., & Gorener, A. (2023). Additive manufacturing process selection for the automotive industry using Pythagorean fuzzy CRITIC EDAS. PLOS ONE, 18, e0282676.
• Mishra, A.R., Rani, P., & Pandey, K. (2022). Fermatean fuzzy CRITIC-EDAS approach for the selection of sustainable third-party reverse logistics providers using improved generalized score function. Journal of Ambient Intelligence and Humanized Computing, 13(1), 295-311.
• Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms, and Islam in Political Life, https://www.pewresearch.org/global/2012/07/10/most-muslims-want-democracy-personal-freedoms-and-islam-in-political-life/, erişim: 13.06.2023
• Mulia, M. (2001). Negara Islam: Pemikiran Politik Muhammad Husai Haikal. Jakarta: Paramadina.
• Nuruddin, A., Syahbudi, M. & Barus, E. E. (2021). Economic Islamicity: Analysis from Islamicity Index 2019. Jurnal Ilmiah Metadata, 3(1), 321-330.
• Orhan, M. (2019). Türkiye ile Avrupa Birliği Ülkelerinin Lojistik Performanslarının Entropi Ağırlıklı Edas Yöntemiyle Karşılaştırılması. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (17), 1222-1238.
• Öndeş, T. & Özkan, T. (2021). Bütünleşik CRITIC-EDAS Yaklaşımıyla Covid-19 Pandemisinin Bilişim Sektörü Üzerindeki Finansal Performans Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 506-522.
• Pew Research Center, (2012). Most Muslims Want Democracy, Personal Freedoms and Islam in Political Life. https://www.pewresearch.org/global/2012/07/10/most-muslims-want-democracy-personal-freedoms-and-islam-in-political-life/, Erişim: 10.09.2023.
• Rehman, S. S. & Askari, H. (2010). How Islamic are Islamic Countries? Global Economy Journal, 10(2), 1-40.
• Sahoo, S.K., & Choudhury, B.B. (2023). Evaluating Material Alternatives for low-cost Robotic Wheelchair Chassis: A Combined CRITIC, EDAS, and COPRAS Framework. Jordan Journal of Mechanical and Industrial Engineering, 17(4), 653-669.
• Sakarya, Ş. & İlkdoğan, S. (2022). BIST Bilişim Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performanslarının Nakit Akış Oranları Kapsamında CRITIC Temelli TOPSIS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Pamukkale Üniversitesi İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(2), 421-445.
• Simic, V., Milovanovic, B., Pantelic, S., Pamucar, D. & Tirkolaee, E. B. (2023). Sustainable route selection of petroleum transportation using a type-2 neutrosophic number based ITARA-EDAS model. Information Sciences, 622, 732-754.
• Stepan, A. (2011) The Multiple Secularisms of Modern Democratic and Non-democratic Regimes. In Craig Calhoun, Mark Juergensmeyer and Jonathan Van Antwerpen (eds) Rethinking Secularism. New York: Oxford University Press, 114-144.
• Sultana, M. N., & Ranjan Dhar, N. (2023). RSM design-based hybrid approach to multi-response optimization in milling Ti-6Al-4 V alloy: A comparative study. Materials Today: Proceedings, 1-8.
• Szymczyk, K., Bağcı, H., Kaygın, C. Y., & Şahin, D. (2023). A Comparison of the Entrepreneurial Performance of Asian-Oceanian Countries via the Multi-Criteria Decision-Making Techniques of Critic, Aras, Waspas, Mairca and Borda Count Methods. Acta Polytechnica Hungarica, 20(3), 65-81.
• Ural, A., & Kılıç, İ. (2013). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ünal, A. E. (2019). Bütünleşik Entropi ve Edas Yöntemleri Kullanılarak BİST Sigorta Şirketlerinin Performansının Ölçülmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4 (4) , 555-566.
• Yalçın, N. & Karakaş, E. (2019). Kurumsal Sürdürülebilirlik Performans Analizinde CRITIC-EDAS Yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 34(4), 147-162.
• Yazgan, A. E. (2022). Bütünleşik CRITIC ve EDAS yöntemleri ile Türkiye’deki büyükşehirlerin ihracat performanslarının incelenmesi. Fiscaoeconomia, 6(2), 909-929.
• Yüksel, M. A. (2022). İslam, demokrasi, laiklik. Genç Mütefekkirler Dergisi, 3(2), 412-439.
• Zavadskas, E. K., & Turskis, Z. (2010). A new additive ratio assessment (ARAS) method in multicriteria decision-making. Ukio Technologinis ir Ekonominis Vystymas, 16(2), 159-172.
• Zulfadli, Z. (2022). Variations of Islam and democracy in Muslim countries: From Islamic countries to secular Muslim countries and its relevance to the discourse of Islam and democracy. Masyarakat, Kebudayaan dan Politik, 193-206.