DIŞ BORÇLARIN SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ: TÜRKİYE İÇİN EKONOMETRİK BİR ANALİZ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 92 - 109

Ayşenur Kaya , Bünyamin Demirgil , Fatih Yeter

Öz

Borçlanma, ülkelerin başlıca finansman kaynaklarından biri olarak kabul edilmektedir. Özellikle sermaye birikimi yetersiz olan gelişmekte olan ülkeler için borçlanma, önemli bir kamu gelir kaynağıdır. Son yıllarda, siyasette ve ekonomide yaşanan belirsizlikler, enflasyondaki artış, düşen GSYİH, büyüme oranları ve yükselen kamu açıkları, borçlanmayı tekrar gündeme taşımış ve borçların sürdürülebilirliği konusunu ön plana çıkarmıştır. Bu kapsamda çalışmada, Türkiye’nin dış borçlarının sürdürülebilirliği 1991-2023 dönemi için ADF birim kök ve Zivot-Andrews yapısal kırılmalı birim kök testleri kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonuçları, Türkiye’nin dış borçlarının sürdürülebilir olmadığını göstermektedir. Bu kapsamda Türkiye’de dış borçların sürdürülebilir hale getirilebilmesi için tasarrufları, ihracatı artırmaya ve cari işlemler açığını azaltma yönelik tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Dış Borçlar, Dış Borçların Sürdürülebilirliği, Rasyolar, Birim Kök Testleri

SUSTAINABILITY OF EXTERNAL DEBT: AN ECONOMITRIC ANALYSIS FOR TÜRKİYE

Öz

Borrowing is considered one of the main sources of financing for countries. Especially for developing countries with insufficient capital accumulation, borrowing is an important source of public income. In recent years, uncertainties in politics and the economy, increases in inflation, falling GDP growth rates and rising public deficits have brought borrowing back to the agenda and brought the issue of debt sustainability to the forefront. In this context, the sustainability of Turkey's external debts was analyzed in the study using ADF unit root and Zivot-Andrews structural break unit root tests for the period 1991-2023. The analysis results show that Turkey's external debts are not sustainable. In this context, in order to make external debts sustainable in Turkey, it is important to take measures to increase savings and exports and reduce the current account deficit.

Anahtar Kelimeler

External Debt, Debt Sustainability, Ratios, Unit Root Test

Kaynakça

• Akın, T., & Güneş, S. (2022). Dış borçların sürdürülebilirliği: Kırılgan beşli ülkeleri panel eşbütünleşme analizi. Mehmet Akif Ersoy İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 1605-1629.
• Azgün, S. (2005). Dış borç sürdürülebilirliği ve Türkiye uygulaması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Çukurçayır, S. (2014). Türkiye ekonomisinde dış borçların sürdürülebilirliği: Eşbütünleşme analizi. Sosyo Ekonomi Dergisi, 22(22), 9-31.
• Dallı, T. (2022). Dış borçların sürdürülebilirliği: Türkiye üzerine ampirik bir analiz. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-11.
• Dağ, M., & Kızılkaya, F. (2018). Türkiye’de dış borçların sürdürülebilirliği: Fourier yaklaşımı ile bir uygulama. 1. Uluslararası GAP Sosyal Bilimler Kongresi, Şanlıurfa.
• Dayıoğlu, T., Gürbüz, M. B., & Aydın, Y. (2020). Türkiye’de dış borcun sürdürülebilirliği. Anadolu Üniversitesi İktisat Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-15.
• Gümüş, N. (2022). Türkiye’nin dış borçlarının rasyolara göre sürdürülebilirliği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD, 9(4), 228-245.
• Göktaş, Ö., & Hepsağ, A. (2015). The analysis of external debt sustainability by periodic unit root test with structural break: The case of Turkey. Research in Applied Economics, 7(4), 1-15.
• Kaya, A. (2022). Türkiye’de kamu borçlarının ekonomik kalkınma üzerine etkileri. (Yüksek lisans tezi). Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, Sivas.
• Kıran, B. (2012). The sustainability of Turkish external debt: Evidence from fractionally integrated approach under structural breaks. Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, 25(1), 18-29.
• Konat, G. (2021). Türki Cumhuriyetlerinde dış borç sürdürülebilirlik analizi: Doğrusal olmayan panel birim kök testi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(3), 1725-1734.
• Llorca, M. (2017). External debt sustainability and vulnerabilities: Evidence from a panel of 24 Asian countries and prospective analysis. ADBI Working Paper Series, No. 692.
• Maastricht Treaty. (1992). Treaty on European Union. Official Journal of the European Communities, No C191/1. https://eurlex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:11992M/TXT&from=EN
• Muhanji, S., & Ojah, K. (2011). Management and sustainability of external debt: A focus on the emerging economies of Africa. Review of Development Finance, 1(3), 184-206. Özbek, S., & Türkmen, S. (2021). Türkiye ekonomisinde dış borçlar sürdürülebilir mi? Geleneksel ve yapısal kırılmalı birim kök testlerinden yeni kanıtlar (1980-2019). Finans.
• Önel, G., & Utkulu, U. (2006). Modeling the long-run sustainability of Turkish external debt with structural changes. Economic Modelling, 23(4), 669–682. https://doi.org/10.1016/j.econmod.2006.03.006
• Öztürk, N. (2020). Kamu Maliyesi, Ekin Kitabevi, Güncelleştirilmiş 5. Baskı, Bursa.
• Öztürk, S., & Çınar, U. (2018). Kamu dış borçlanması ve ekonomik büyüme ilişkisi: Türkiye üzerine ampirik bir uygulama (1975-2016). Sosyal Bilimler Metinleri, 2018(01).
• Sawada, Y. (1994). Are the heavily indebted countries solvent? Tests of intertemporal borrowing constraints. Journal of Development Economics, 45(2), 325-337.
• Sellavtzı, A. (2017). Türkiye'de dış borç sürdürülebilirliğinin yapısal kırılmalı birim kök testi ile analizi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı. (2024). Ekonomik göstergeler. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/2024/11/ekonomikgosterge25112024_yeniversiyon.pdf
• Trehan, B., & Walsh, C. E. (1991). Testing intertemporal budget constraints: Theory and applications to US federal budget and current account deficits. Journal of Money, Credit, and Banking, 23(2), 206-223.
• TÜİK. (2024). Dış ticaret istatistikleri. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dis-Ticaret-Istatistikleri-Ekim-2024-53533
• Uslu, H. (2019). Türkiye’de dış borçların sürdürülebilirliği: Yapısal kırılmalı bir analiz. Sakarya İktisat Dergisi, 8(4), 351–374.
• World Bank. (2024). https://data.worldbank.org/country/TR
• Yavuz, N. Ç. (2006). Türkiye’de turizm gelirlerinin ekonomik büyümeye etkisinin testi: Yapısal kırılma ve nedensellik analizi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 7(2), 166-167.
• Yıldırım Tıraşoğlu, B. (2014). Yapısal kırılmalı birim kök testleri ile OECD ülkelerinde satın alma gücü paritesinin geçerliliğinin testi. Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 20, 68-87.
• Yıldız, S. (2021). Türkiye’de dış borçların sürdürülebilirliği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). T.C. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Finansal Ekonomi Anabilim Dalı, İzmir.
• Yurdadoğ, V., Akça, H., & Albayrak, M. (2021). 2000 sonrası dönemde Türkiye’nin iç ve dış borç yapısının analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30(3), 88-101.
• Zivot, E., & Andrews, D. W. K. (1992). Büyük çöküş, petrol fiyatı şoku ve birim-kök hipotezi hakkında daha fazla kanıt. İşletme ve Ekonomik İstatistikler Dergisi, 10(3), 251–270. https://doi.org/10.1080/07350015.1992.10509904