ETİK TÜKETİCİ ÖLÇEĞİNİN TÜRKÇE UYARLAMASI; GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİĞİNE İLİŞKİN BİR ÇALIŞMA: HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ ÖRNEKLEMİ

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 4, 258 - 283, 30.12.2017

Mehveş Tuğçe Saray , Oya Hazer

Öz

Uluslararası pazarlama literatüründe etik kavramının
tüketici davranışları yönündeki eksikliğinin saptanmasından itibaren geçen
süreçte birçok araştırma yapılamaya devam etmiş ve tüketici davranışlarında
etik algıları adına farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Farklılıkların
birçok demografik özellik göz önünde bulundurularak saptanmıştır. Bu
araştırmada, katılımcıların etik tüketim davranışlarını belirlemek ve Muncy ve
Vitell (1992) tarafından geliştirilen, 2005 yılında tekrar düzenlenen, dört
boyut ve on sekiz maddeden oluşan Tüketici etik ölçeği nin Türkçe uyarlaması
yapılarak, geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarına katkıda bulunmak amaçlanmaktadır.
Araştırmanın örneklemini,2017 bahar döneminde, Hacettepe Üniversitesi Sıhhiye
Kampüsü’nde ve Beytepe Kampüsü’nde tesadüfi örnekleme yöntemi ile belirlenen
400 kız ve erkek öğrenci oluşturmaktadır. Araştırma verileri IBM SPSS Statistic
23 ve AMOS istatistik paket programları kullanılarak analiz edilmiştir. Araştırma
kapsamına alınan katılımcıların %52,3 i kadın, % 47,3 ü erkek olup yaş
ortalaması 22,14 (SD± 2,280) dür. Likert tipi cümlelere verilen yanıtlar
puanlanarak ölçeğin geçerliliğinin kontrolü için açımlayıcı faktör analizi ve
faktör çıkarma yöntemi olarak “Temel Bileşenler Yöntemi” uygulanmıştır. Faktör
sayısına ilişkin bir sınırlandırma getirilmiş ve iki alt boyutta toplanmıştır. Anket
formunun güvenilirliği için iç tutarlılık katsayısı “Cronbach Alfa
”hesaplanmıştır. İki faktör toplam varyansın %
66,673 oranında açıklamaktadır. İki faktör
altında yer alan 8 maddelik ölçeğin tümü için iç tutarlılık anlamında Cronbach Alpha 78,9 olarak
hesaplanmıştır. Günümüz gelişmeleri gereği ölçeğin iki boyutlu bir
ölçek olarak kullanılabileceği sonucuna varılmıştır. Çalışmadan elde edilen
veriler ölçme aracının geçerli ve güvenilir olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik tüketici ölçeği

Kaynakça

• . Al-Khatib, J. A., Vitell, S. J., & Rawwas, M. Y. (1996). Consumer Ethics: A Cross-Cultural Investigation. Europan Journal of Marketing, 750-767.
• Altay, Ş. (2016). Tüketicilerin Etik Algılamaları Üzerinde Demografik Faktörlerin Etkisinin Araştırılmasına Yönelik Bir Araştırma. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 201-215.
• Al-Wugayan, A. A., & Rao, C. P. (2004). An Emprical Investigation of Consumer Ethics in a Collectivist Arab Culture:Customer-Retailer Relationship (CRR) Approach. Journal of International Consumer Marketing, 25-52.
• Aydın, A. E., Marangoz , M., & Fırat, A. (2015). Tüketim Kültürü Çalışmaları Üzerine Bir Literatür Taraması. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 23-40.
• Bagozzi, R. P. (1995). Reflection on Relationship Marketing in Consumer Markets. Journal of The Academy of Marketing Science, 23(4), 272-277.
• Belk , R. W., Devinney, T., & Eckhard, G. (2005). Consumer Ethics Across Cultures. Consumption, Markets and Culture, 275-289.
• Bıçakçı, İ. (2008). Sanayi toplumundan bilgi toplumuna tüketimin evrimi ve Türkiye'deki Yansımaları. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1-25.
• Bockock, R. (2009 ). Tüketim (Çeviren:İrem Kutluk). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Demirgüneş, B. K. (2015). Satış Elemanının Etik Davranışı: Tüketici Algısının Güven, Memnuniyet ve Tekrar Satın Alma Davranışı Üzerindeki Etkisi. İş Ahlakı Dergisi, 5-46.
• DePaulo, P. J. (1988). Research on Deception in Marketing Communications: Its Relevance to The Study of Nonverbal Behavıour. Journal of Nonverbal Behavior, 253-273.
• Devinney, T. M., Auger, P., & Eckhardt, G. M. (2010). The Myth of the Ethical Consumer. UK: Cambridge University Press.
• Eğilmez, M. (2010). Makro Ekonomi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eğilmez, M. (2011). Küresel Finansal Kriz. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hunt, S. D., & Vitell, S. J. (2006). The General Theory of Marketing Ethics:A Revision and Three Questions. Journal of Macromarketing, 1-11.
• Harrison, R., Newholm, T., & Shaw, D. (2005). The Ethical Consumer. London: SAGE Publications Ltd.
• Hazer, O. (2012). Tüketicilerin Etik İnançlarının İncelenmesi. I.Uluslararası Aile ve Tüketici Bilimleri Kongresi. Bildiri Kitabı. Antalya: Ankara: Hacettepe Üniversitesi,2014.
• Hoek, J., Roling , N., & Holdsworth, D. (2013). Ethical Claims and Labelling: An Analysis of Consumers' Beliefs and Choice Behaviours. Journal of Marketing Management, 772-792.
• Holbrook, M. B. (1987). What is Consumer Research? The Journal of Consumer Research, 128-132.
• Hu, L. T., ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structural analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling, DOI: 10.1080/10705519909540118
• İnal H. C., ve Günay S. (2002). Olasılık ve Matematiksel İstatistik. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları
• http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24648. 15 Kasım 2017 tarihinde http://www.tuik.gov.tr: http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=24648 adresinden alındı
• Lu, L.-C., Huang, Y.-W., & Chang, H.-H. (2014). Confucian Dynamism, the Role of Money and Consumer Ethical Beliefs: An Exploratory Study in Taiwan. Ethics & Behavior, 34-52.
• Lu, L.-C., Chang, H.-H., & Yu, S.-T. (2013). Online shoppers’ perceptions of e-retailers’ ethics, cultural orientation, and loyalty An exploratory study in Taiwan. Internet Research, 47-68.
• Meydan, C. H., ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık
• Muncy, J. A., & Eastman, J. K. (1998). Materialism and Consumer Ethics: An Exploratory Study. Journal of Business Ethics, 137-145.
• Muncy, J. A., & Vitell, S. J. (1992). Consumer Ethics: An Investigation of The Ethical Beliefs of The Final Consumer. Journal of Business Research, 297-311.
• Muncy, J., & Vitell, S. J. (2005). The Muncy-Vitell Consumer Ethics Scale: A Modification and Application. Journal of Business Ethics, 267-275.
• Nicolas , H., Harcar, T., & Benhari, Y. (2013). Ethical Consumerism: A View From the Food Industry in Morocco. Journal of Food Products Marketing, 343-362.
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric Theory (2nd Ed.) New York: McGrawHill
• Odabaşı , Y., & Barış, G. (2016). Tüketici Davranışı (Cilt 16). Kapital Medya Hizmetleri A.Ş.
• Oyman, M. (2004). Tüketici Etiği: Ülkelerarası Araştırmalara ve Demografik Faktörlere Dayalı Bir Araştırma. Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 78-90.
• Oyman, M., Rawwas, M. Y., & Swaidan, Z. (2005). Consumer Ethics: A Cross-Cultural Study of the Ethical Beliefs of Turkish and American Consumers. Journal of Business Ethics , 183-195.
• Özbek, V., Akkılıç, M. E., & İlban, M. O. (2011, Nisan). Tüketicilerin Seyahat Acentalarına İlişkin Etik Algıları ve Niyetlerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Ege Akademik Bakış, 11(2), 325-338.
• Papaoikonomou, E., Ryan, G., & Valverde, M. (2011). Mapping Ethical Consumer Behavior:Integrating the Empirical Research and Identifying Future Directions. ETHICS & BEHAVIOR, 197–221.
• Rallapalli, K. C., Vitell, S. J., & Barnes, J. H. (1998). The Influence of Norms on Ethical Judgments and Intentions: An Empirical Study of Marketing Professionals. Journal of Business Research, 157–168 .
• Rallapalli, K., Vitell, S., & Barners, J. (1994). Consumer Ethical Views an Personality Traits: An Exploratory Analysis. Journal of Business Ethics, 487-495.
• Rawwas , M. Y., Patzer, G. L., & Klassen, M. L. (1995). Consumer Ethics in Cross-cultural Settings. European Journal of Marketing, 62-78.
• Rawwas, M. Y., Vitell, S. J., & Al-Khatib, J. (1994). Consumer Ethics: The Possible Effects of Terrorism and Civil Unrest on The Ethical Values of Consumers. Journal of Business Ethics, 223-231.
• Shaw, D., Grehan, E., Shiu, E., Hassan, L., & Thomson, J. (2005). An Exploration of Values in Ethical Consumer Decision Making. Journal of Consumer Behaviour, 185-200.
• Solomon, M., Bamossy, G., Askegaard, S., & Hogg , M. K. (2006). Consumer Behaviour (3 b.). Pearson Education Limited.
• Thøgersen, J. (1999). The Ethical Consumer. Moral Norms and Packaging Choice. Journal of Consumer Policy, 439-460.
• Tiltay, M. A. (2016). Tüketim: Bireysel eylemin Toplumsal Dönüşümü. Sosyoloji Konferansları, 361-364.
• Tiltay, M. A., & Torlak, Ö. (2011). Materyalistik eğilim, Dini Değerler, Marka Bağlılığı ve Tüketici Ahlakı Arasındaki İlişkiler. İş Ahlakı Dergisi, 93-130.
• Tükel, İ. (2014). Tüketimin Yeni Aktörleri: " Y Kuşağı". Hacettepe Üniversitesi Sosyolojik Araştırmalar E-Dergisi.
• Tabachnick B. G. ve Fidel, L. S. (2001). Using Multivariate Statistics. (Fourth Edition). MA: Allyn & Bacon, Inc.
• Usta, A. (2011). Kuramdan Uygulamaya Kamu Yönetiminde Etik ve Ahlak. Dergipark.Ulakbim.gov.tr, 39-49.
• Vitell, S. J., Rallapalli, K. C., & Singhapakdi, A. (1993). Marketing Norms: The Influence of Personal Moral Philosophies and Organizational Ethical Culture. Journal of the Academy of Marketing Science, 331-337.
• Vitell, S. J. (2003). Consumer Ethics Research: Review, Synthesis and Suggestions for the Future. Journal of Business Ethics, 33-47.
• Vitell, S. J., Lumpkin , J. R., & Rawwas, M. Y. (1991). Consumer Ethics: An Investigation of the Ethical Beliefs of Elderly Consumers. Journal of Business Ethics, 365-375. Vitell, S. J., Lumpkin, J. R., & Rawwas, M. R. (1991). Consumer Ethics: An Investigation of the. Journal of Business Ethics Ethical Beliefs of Elderly Consumers, 365-375. Vitell, S., Wiebe, F. A., & Barners, J. H. (tarih yok). Consumer Ethical Beliefs and Personality Traits: An Eploraty Analyses.
• Wheale, P., & Hinton, D. (2005). Ethical Consumers in Search of Market. Business Strategy and the Environment, 302-315.
• Wilkes, R. E. (1978). Fraudulent Behavior by Consumers. Journal of Marketing, 67-75.
• Yeow, P., Dean, A., & Tucker, D. (2014). Bags for Life:The Embedding of Ethical Consumerism. Journal of Business Ethics, 87-99.
• Yılmaz, E. (2010). Teleolojik Etik ve Deontolojik Etik' in Karşılaştırması (J. S. MİLL VE I. KANT İLE SINIRLANDIRILMIŞ OLARAK). Yüksek Lisans Tezi. Erzurum, Türkiye: T.C. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe Anabilim Dalı.
• Yılmaz, E. (2010). TELEOLOJİK ETİK VE DEONTOLOJİK ETİK’İN KARŞILAŞTIRILMASI (J. S. MİLL VE I. KANT İLE SINIRLANDIRILMIŞ OLARAK) YÜKSEK LİSANS TEZİ . YÜKSEK LİSANS TEZİ . Erzurum.
• Yurtsever, G. (1998). The Ethical Beliefs of Turkish Consumers. D.E.Ü.İ.İ.B.F. Dergisi, 135-146.