OSMANLI DEVLETİ’NDE ALMANYA’YA ZABİTAN VE MÜHENDİS TALEBELER GÖNDERİLMESİ

Yıl 2016, Cilt: 1 Sayı: 1, 23 - 26, 20.06.2016

Derya Geçili

Öz

18. Yüzyılda Avrupa’da demir, çelik sanayii ve teknolojik alanda büyük bir gelişme yaşanmıştır. Teknolojide meydana gelen hızlı gelişim ve buna bağlı olarak yaşanan değişimler
pek çok alanda olduğu gibi eğitimde de etkilerini göstermiştir. Avrupa’da başlayan bu değişimin etkisiyle, Osmanlı Devleti’nde geleneksel eğitim düzeninin bozulduğu fark edilerek ıslahat hareketlerine başlanılmıştır. Bu ıslahat hareketlerinden en önemlilerinden biri de, modern teknik eğitimin verilebilmesi için mühendishanelerin açılmasıdır. Mühendishanelerde verilen eğitim sırasındadeğişimleri takip ederekkendilerini geliştirebilmeleri için Avrupa’ya talebeler gönderilmeye başlamıştır. 1903 yılında Osmanlı Devleti ile Almanya arasında eğitim antlaşması imzalanmış, bu antlaşma ile özellikle askeriyenin ihtiyaç duyduğu mühendislerin yetiştirilebilmesi içinAlmanya’ya zabitan ve talebeler gönderilmiştir.

Talebeler seçilirken eğitimlerinde iyi bir dereceye sahip olmalarına dikkat edilmiştir. Almanya’ya gitmek için talepte bulunanların sayısı ihtiyaçtan fazla olursa talebeler sınava tabi tutulmuş,başarılı olanlar kabul edilmişlerdir. Zabitan ve talebeleri yurtdışındaki eğitime hazırlamak için müfettiş ile muallimler görevlendirilmiştir. Müfettiş ve muallimler, talebeleri Almanya’daki eğitimleri sırasında kontrol

altında tutmaya da devam etmişlerdir. Zabitan ve talebeler, Almanya’ya gönderilmeden öncemuallimlerindenİstanbul’da hazırlık eğitimi alarak sınava tabi tutulmuşlardır.Almanya’ya giderken zabitan ve talebelerin yolculuk ve eğitim masrafları hükümet tarafından karşılanmıştır. Derslerine yeteri derecede kabiliyet gösteremeyenler veya hal ve hareketinden dolayı iade edilenler olursa devlet tarafından harcanan masraf kendilerinden ya da kefillerinden tahsil edilmiştir. Talebeler, eğitime başladıkları tarihten itibaren bazı kanunlara, askeri kurallara da tabi olmuşlardır. Almanya’da talebeler, önce

altı ay kadar süren hazırlık dönemine tabi tutulmuşlar,bu
süre zarfında tahsillerine zarar gelmeyecek şekilde askeri
talim de görmüşlerdir. Zabitan ve Talebelerin, Almanya da mühendislik mektepleri ile birlikte fabrikalarda da eğitim almaları sağlanarak teknolojik gelişmeleri doğrudan görüp öğrenmeleri amaçlanmıştır. Almanya’daki mühendislik eğitimini başarıyla tamamladıktan sonra talebeler askeriyede on yıl zorunlu hizmete tabi tutulmuşlardır. Almanya’da eğitim gören mühendislerin sayısının artmasıyla yurtdışından tedarik edilen mühendislerin sayısı azalmaya başlamış, Avrupa’daki gelişmeler daha rahat takip edilmeye başlanmıştır. Almanya’da tahsil gören mühendislerden bazıları ülkelerine dönüşlerinde önemli vazifelere getirilmişler ve kendi alanlarıyla ilgili başarılı çalışmalar yapmışlardır.Osmanlı Devleti’nde Almanya’da eğitim aldıktan sonra orduda önemli görevlere getirilen mühendisler devlete batı zihniyetinin nüfuz etmesini sağlamışlardır. Uzman mühendisler yetiştirilerek gelebilecek tehlikelere karşı ülkenin korunması ve muhafazası sağlanmaya çalışılmıştır. Aşağıda, Almanya’ya mühendislik eğitimi için gönderilecek zabitanla talebelerin seçilmesi ve mekteplere yerleştirilme süreçleri anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mühendislik, Yurtdışında Eğitim, Almanya

Sending Engineering Students And Officers To Germany For The Purpose Of Training In The Ottoman State

Öz

In 18th Century, there were great developments in Europe in terms of iron, steel industry and technology. The fast development in technology and the changes that depended on these changes showed their influences in the field of education as well as in many other fields. It was noticed with these changes in Europe that the traditional education system was disrupted and reform movements started. The most important movement among these was establishing engineering schools to provide modern technical education. The engineering schools started to send students to Europe in order to observe and follow the developments after they graduated or when they were still students. In 1903, an education agreement was signed between Germany and Ottoman State, and students were sent to Germany to be trained as engineers and officers for the military. When the students were being selected, the criterion was their status in educations being well. When the number of the students demanding to be sent to Germany was more than necessary, they were subjected to take an exam. Investigators and teachers were assigned for the duty of preparing them. They continued to keep the students under control during their educations in Germany. Before the students were sent to Germany, they received preparatory training in Istanbul. The travel and training expenses of the students were covered by the Government. When there were unsuccessful students, they had to repay the expenses made by the Government. The students were subject to some laws and military rules when they started training. They had a preparatory period for six months, and they received military training. They were given training in engineering schools and in factories to receive technological developments. After the training in Germany, the students had to serve in the military for ten years. With the increasing number of the engineers trained in Germany, the number of the engineers supplied from other countries decreased. Some of these students were assigned to important duties, and had successful works. The students who were assigned to important duties in the Army after they graduated from their schools in Germany ensured that the western mentality was imposed to the Ottoman State. The problem of the scarcity of engineers was overcome, and the engineers who were brought from Europe by paying excessive salaries were replaced by the Turkish engineers. The selection and placement processes of the students and officers sent to Germany for engineering training will be explained in the following sections.

Anahtar Kelimeler

Engineering, Education, Training, Germany

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri
• • Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• • Babıali Evrak Odası (BEO)
• • 744/55737-3.
• • Divan-ı Hümayun Mektubi Kalemi (A.DVN.MKL)
• • 53/16.
• • İrade Dosya Usulü (İ.DUİT)
• • 20/01, 20/02, 20/03.
• • Maliye Vekaleti (MV)
• • 217/94-1-1, 212/217-1-1.
• • Deniz Müzesi Arşivi (DMA).
• • Bahriye Nezareti (BN)
• • 65/1291-89, 65/1291-116, 85/1717-9, 85/1717-114, 85/1717-115, 85/1717-116, 85/1717-118, 85/1717-140, 85/1717-162, 85/1717-163, 85/1717-164, 85/1717-165, 85/1717-167, 85/1717-168, 85/1717-193, 85/1717-194, 85/1717-195, 85/1717-196, 85/1717-198, 99/2177-4.
• • Envanteri (ENV)
• • 1901/00058, Zâbitan-ı bahriyeden Bu kerrebâ-irâde-i seniyye Londra sefaret-i seniyyesininAteşemiliterinin hizmetine tayin buyrulan Kaim-makam izzetlüAhmedBeğin Daire-i Bahriyeye müteallik husûsatında suret-i hareketini mübeyyinTa’lîmâttır, 14 Rebi’ül-âhir 1289.
• • Mülga Bahriye (MB)
• • 517/248.
• • 2) Resmi Yayınlar
• • Düstûr, Üçüncü Tertip, C.10, Numara: 58, 2 Muharrem 1337, 1 Teşrîn-i sânî 1333, 1928 İstanbul Fenn-i zâbit ve mühendis yetiştirilmek üzere memâlik-i ecnebiyeye gönderilecek zâbitan ve talebe hakkında kanun (27 Rebî’ül-âhir 1336, 9 Şaban 1334)