Ortaokul Öğrencilerinin Evrensel Ahlâki Değerlere Uyma Düzeylerinin Sınıf ve Cinsiyet Değişkinleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 69 - 83, 30.03.2021

Hakki Şimşek , Tolga Kara

Öz

Ahlak ve ahlaki değer kavramları insanlık tarihi boyunca sorgulanan ve üzerinde tartışmaların devam ettiği dinamik bir konu olmuştur. Bu kavramlar özellikle toplumsal değişimin hızlandığı son yüzyılda Felsefe, Din Bilimleri, Sosyoloji, Psikoloji, Eğitim Bilimleri gibi Sosyal Bilimlerin tartıştığı ve üzerinde çok çeşitli araştırmaların yapıldığı bir alandır. Ahlaki değerlerin oluşmaya başlaması aile ile başlayan ve sonrasında kişinin toplumla kaynaşmasıyla oluşan informal bir süreçle başlar. Bu süreç daha sonra kişinin okula başlamasıyla birlikte formal bir boyut da eklenerek devam eder. Ahlaki değerlerin çocuğa kazandırılmaya çalışılması tercih değil insani bir zorunluluktur. Eğitimin sistematik hale gelmesiyle birlikte bireyin toplum içerisinde üstlendiği roller ve nitelikleri daha fazla sorgulanmaya başlanmıştır. Teknolojinin ve iletişim araçlarının hayatımızın her alanına girmesiyle birlikte bilgiye ulaşmak kolaylaşmış bunun yanı sıra beceri ve değer eğitimi daha fazla önem kazanmıştır. İdeal bir eğitimin insanı ahlakileştirme ve medenileştirme sürecinde önemli olduğu görüşü bilim çevrelerince sıklıkla kabul edilmektedir. Özünde “iyi insan” yetiştirme amacında olan eğitim kurumları bireye “İyi-Kötü” ya da “Doğru-Yanlış” gibi çıkarımları nasıl ayırt edebileceklerini kazandırmaya çalışmaktadır. Ahlaki ölçütlerin zaman içerisinde toplum yapısında meydana gelen değişimle birlikte çeşitlenmeye başladığı ve bunun sonucunda ahlak eğitimine bakış açılarının değiştiği görülmektedir. Bu durum ahlak eğitiminde kuramsal bir çerçeve çizilmesini zorlaştırmıştır. Ahlaki davranışların kültürden kültüre ya da toplumdan topluma farklılık gösterse bile değer açısından ortak içeriklerde buluşabileceği görüşü evrensel ahlaki değerler açısından ağır basmaktadır. Geçmişten günümüze ahlak eğitimi konusunda birçok bilim insanı tarafından evrensel ahlak ilkelerinin çerçevesi çizilmeye çalışılmıştır. Özellikle son yıllarda evrensel ahlaki değerlerin neler olduğu ve bireye nasıl kazandırılması gerektiği konusu yüksek sesle tartışılmaya başlanmıştır.
Toplumsal ve küresel bazda yaşanan ahlaki yozlaşmanın gözle görülür şekilde artması ülkelerin çeşitli ahlaki sorunların yaşanmasına sebep olmuştur. Bu da insanları sorunun temel kaynağı olan bireyin çocukluktan itibaren ahlaki değer eğitiminin sorgulanmasına yöneltmiştir. Bireyin ahlaki gelişiminde önce ailenin sonra yaşadığı yakın çevrenin ve içinde yaşanılan toplumun çok önemli olduğu bilinen bir gerçektir. Ahlaki anlamda iyi yetiştirilemeyen birey, yakın çevresinde başlayarak önce içinde yaşadığı toplumu sonrasında tüm insanlığa zarar verebilecek potansiyel bir tehlike olarak karşımıza çıkabilir. Özellikle kişilik gelişiminde, ahlaki değerlerin benimsenmesi ve bunun kalıcı olarak davranışa dönüşmesi açısından okul-aile işbirliği büyük önem arz etmektedir.
Yapılan bu çalışmanın amacı ortaokul öğrencilerinin evrensel ahlaki değerlere ne ölçüde sahip olduğu, bilişsel, duyuşsal ve davranışsal açıdan cinsiyet ve sınıf değişkenleri dikkate alınarak mevcut durumları belirlenmeye çalışılmıştır. Bu doğrultuda araştırmada nicel araştırma yönteminden betimsel model kullanılmıştır. Betimsel tarama niteliğinde olan bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin sahip olduğu evrensel ahlaki değer ve evrensel ahlaki değerlerin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alt boyutlarındaki düzeyler arasındaki ilişkilerin cinsiyet ve sınıf seviyeleri açısından puanlara göre düzeyleri saptanmıştır. Çalışma, Kocaeli ili Gölcük ilçesinde MEB’e bağlı beş devlet ortaokulunda toplamda 562 öğrenciye “10-13 Yaş Çocukları için Evrensel Ahlaki Değerler Ölçeği” kullanılarak uygulanmıştır. Uygulanan bu ölçek aracılığıyla çalışmanın sonucuna baktığımızda kız öğrencilerin erkek öğrencilere kıyasla “Bilişsel, Duyuşsal ve Davranışsal” düzeylerde ahlaki değerler puanlarının daha yüksek olduğu ve sınıf seviyesi yükseldikçe öğrencilerin evrensel ahlaki değer puanlarının bilişsel, duyuşsal ve davranışsal alanlara göre düştüğü saptanmıştır. Cinsiyet düzeyinde sadece davranışsal ahlaki değerde istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmezken; sınıf düzeyinde bilişsel ahlaki değerde istatistiksel olarak anlamlı bir fark görülmemiştir. Kız öğrenciler ile 5. Sınıflar lehine evrensel ahlaki değer puanları toplamında anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ahlak, Ahlak Eğitimi, Evrensel Ahlaki Değerler

Investigation of Secondary School Students 'Level of Compliance With Universal Moral Values in Terms of Class and Gender Variables

Öz

The concept of moral values has been a dynamic issue that has been questioned throughout human history and on which discussions continue. The moral values that are desired to be brought to people through formal or non-formal education are often questioned due to the moral problems experienced in social life. It is seen that moral criteria have started to diversify with the change in the social structure over time, and as a result, their perspectives on moral education have changed. This situation made difficult to draw a theoretical framework in moral education.

Especially in recent years, the issue of what universal moral values are and how they should be brought to the individual has been one of the issues that educational institutions have worked on. The aim of this study is to determine to what extent secondary school students have universal moral values, by considering gender and class variables in terms of cognitive, affective and behavioral aspects and define their present situation. Thus, descriptive model which is one of the quantitive research method is used. The study was applied to a total of 562 students in five public secondary schools affiliated to the Ministry of National Education in Gölcük, Kocaeli, using the Universal Moral Values Scale. As a result of the study, it was determined that there was a significant difference in the sum of universal moral value scores in favor of female students and 5th grades. Within the scope of the study, it was determined that as the grade level of middle school students increased in terms of cognitive, affective and behavioral level at the grades of 5, 6, 7 and 8, moral value scores decreased.

Anahtar Kelimeler

Morality,, Education,, Moral Education,, Universal Moral Values

Kaynakça

• Kaynakça Acuner, H.Y. (2004). 14-18 Yaş Arası Gençlerde Ahlaki Yargı Gelimi ve Ahlak Eğitimi, On dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi),Samsun.
• Akbaş, O. (2004). Türk Milli Eğitim Sisteminin Duyuşsal Amaçlarının İlköğretim II. Kademedeki Gerçekleşme Derecesinin Değerlendirilmesi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara.
• Aydın, M. Z. (2003). “Ailede Ahlak Eğitimi”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Aralık 2003,Vll/2, ss.125-158.
• Aktan, C. C. (1994). Temiz Toplum Ve Temiz Siyaset, T Yayınları, İstanbul.
• Aristotales (1985). Metafizik (Çev. Ahmet ARSLAN), C.I, İzmir.
• Cebeci, A. (2005). İlköğretim Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Ahlaki Değerlerin Eğitimi ve Öğretimi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bursa.
• Çağdaş, A., S. Seçer (2002). Çocuk ve Ergende Sosyal ve Ahlak Gelişimi (Edt. Ramazan Arı), Nobel Yayınevi, Ankara.
• Çapan, A. S.( 2005). 3-11 Yaş Çocuklarının Ahlak Gelişimlerinin Piaget’nin Ahlaki Gelişim Kuramına Göre İncelenmesi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.
• Çelikkaya, T., O. Seyhan, (2017). “Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin ve Öğretmen Adaylarının Evrensel Değerlere İlişkin Metafor Algıları”, e-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8 (3), ss.65-87.
• Çepni, O., A. Kılınç, T. Palaz, (2019). “Ortaokul Öğrencilerinin Evrensel Değerlere Yönelik Tutum Düzeylerinin Bir Yordayıcısı Olarak Okul İklimi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 8 (1), ss.608-623.
• Çiftçi, N. (2003). “Kohlberg’in Bilişsel Ahlâk Gelişimi Teorisi: Ahlâk ve Demokrasi Eğitimi”, Değerler Eğitimi Dergisi, S.1, ss. 43-76.
• Doğan, R.,C. Tosun, (2002). İlköğretim 4. ve 5. Sınıflar İçin Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi Öğretimi, Pegem A Yayıncılık, Ankara.
• Erden, M., Y. Akman, (2012). Eğitim Psikolojisi, Arkadaş Yayınları, Ankara.
• Evin, İ., O. Kafadar, (2004). “İlköğretim Sosyal Bilgiler Programının ve Ders Kitaplarının Ulusal ve Evrensel Değerler Yönünden İçerik Çözümlemesi”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (3), ss. 293–304.
• Gander, J., W. Mary, H. Gardıner, (2004). Çocuk ve Ergen Gelişimi, (çev.Bekir Onur) İmge Kitabevi, İstanbul.
• Gazâlî, (1992). İhyâu Ulumi’d-Din, (Çev. A. Gerdanoğlu) Bedir Yayınları, İstanbul.
• Gıllıgan, C. (1977). In a differentvoice: Women'sConceptions of Self and of Morality. Harvard EducationalReview, 47, 481-517.
• Gündüz, T. (2003). İslam, Gençlik ve Din Eğitimi, Düşünce Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Hökelekli, H. (1998). Çocukta Ahlak Gelişimi ve Eğitimi, Çocuk Gelişimi ve Eğitimi (Ed: Halis Ayhan), Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Kant, I. (1992). Kant on Education (Trans. A. Churton). England: Key Texts.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Kaya, M. (1977). “Kişilik Özelliklerin Ahlâki Yargı Üzerindeki Etkileri”, Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, İstanbul, S.4,s.185.
• Kesgin, S. (2019). “Ailede, Okulda veya Birlikte Ahlâk Eğitimi-Ahlak Eğitiminde İş Birliğini Geliştirmenin Yolları”, Turkish Studies, 14(2), 581-598.
• Keskin, Y., Y. Öksüz, İ. Gelen, H. Yılmaz, (2012). “İlköğretim 5. Sınıf Öğrencilerinin Bazı Evrensel Değerleri Kazanım Düzeylerinin Karşılaştırılması (Samsun İli Örneği)”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31 (2), ss.351-374.
• Küng, H. (1997). Küresel Politika ve Küresel Ekonomi İçin Küresel Bir Ahlâk (A Global Ethic for Global Politics and Economics).
• Oğuzkan, F. (1981). Eğitim Terimleri Sözlüğü, TDK Yayınları, Ankara.
• Oral G. (2002). “İlköğretimde Öğrencilerin Sosyal Katılımını Özendirmeye Yönelik Bir Program”, Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, Cilt 19 (2), ss. 30-44.
• Oral T. Dilmaç B. (2015). “Ortaokul Öğrencilerinde İnsani Değerlerin Özyeterlik Algılarını ve Bilişsel Strateji Kullanımını Yordama Gücü”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), ss. 582-592.
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar İle İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi, Eskişehir.
• Öztürk, G., S. (2004). John Stuart Mill’in Ahlâk Anlayışı, İlya Yayınları, İzmir.
• Özeri, N. (2004). Okul Öncesi Din ve Ahlâk Eğitimi, DEM, İstanbul.
• Pieper, A. (1999). Etiğe Giriş, (çev. Veysel Atayman, Gönül Sezer), Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Poyraz, H. (1995). Dil ve Ahlâk, Vadi Yayınları, Ankara.
• Topçu, N. (1995). İsyan Ahlâkı, (Terc. M. Kök-M. Doğan) Dergah Yayınları, İstanbul.
• Topçu, N. (1997). Türkiye’nin Maarif Davası, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Topçu, N. (2005). Ahlâk, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Turgay, G. (2002). İslam Gençlik ve Din Eğitimi, Düşünce Kitapevi, Bursa.
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim Öğrenme ve Öğretim Kuramdan Uygulamaya, Yargı Yayınları, Ankara.
• Umar, Ç., F. Kanger, (2018). “10-13 Yaş Çocukları İçin Evrensel Ahlaki Değerler Ölçeğinin Geliştirilmesi Çalışması” , Turkish Studies, 13/15, ss. 401-418.
• Umar, Ç. (2018). “Özel Yetenekli Çocukların Evrensel Ahlaki Değer Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi”, İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi S.3, ss. 344-361.
• Yayla, A.(2005). “Kant’ın Ahlak Eğitimi Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, Cilt.38, S.1, ss.73-86.
• Url1 https://www.academia.edu, “Küresel_Ahlak_Nedir”, Peter SCHİER, Erişim Tarihi 25 Şubat 2020