ÂŞIK ŞEVKİ HALICI’DAN DERLENEN HİKÂYELERDE TOY

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 2, 213 - 230, 30.06.2021

Hülya Taş

Öz

Doğu Anadolu bölgesi halk hikâyesi anlatma geleneği bakımından önem taşımakla birlikte bu bölgede yer alan Kars ili ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bu bölgenin uzun süre Rus işgalinde kalması ve sınır komşuları İran, Gürcistan, Azerbaycan’dan etkilenmesi hikâyecilik geleneğinin bu bölgede etkili olmasını sağlamıştır. Bu çalışmada Fikret Türkmen ve Mustafa Cemiloğlu tarafından derlenmiş ve yayınlanmış olan Âşık Şevki Halıcı’dan Derlenen Halk Hikâyeleri adlı eserde yer alan toylar ele alınacaktır. Kars’ın Çıldır/ Akçale köyünde 1930 yılında doğan Âşık Şevki Halıcı Çıldırlı Âşık Şenlik’ten çok etkilenmiştir. Hikâyelerinde Kars yöresinin ve Azerbaycan Türkçesinin ağız özellikleri görülmektedir. Âşık Şevki Halıcı’nın anlattığı on beş hikâyeden ikisi dışında hikâyeler mutlu son ile bitmektedir. Birçok mücadelelerden sonra birbirine kavuşan hikâye kahramanlarının düğünü yapıldıktan sonra hikâyeci âşık neşeli bir türkü (muhammes) söyler. Buna da duvaggapma, düğün döşemesi ya da toy denir. Bu söylenen toylar da âşık kendi yazdığı şiiri ya da ustalarının şiirlerini makamla okumaktadır. Âşık Şevki Halıcı’nın hikâyelerindeki toylar Çıldırlı Âşık Şenlik, Âşık Elesger, Şair Nebi, Göyçeli Âşık Musa ve kendisinin yazdığı türküler çoğunlukla muhammes makamında söylenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Âşık Şevki Halıcı, Halk Hikâyesi, toy (düğün)., Âşık Şevki Halıcı, Halk Hikâyesi, toy (düğün).

Toy in the Stories Collected from Âşık Şevki Halıcı

Öz

The region of Eastern Anatolia has a significance regarding the tradition of folk tales, among its province, Kars is especially important in that sense. Due to the long term Russian occupation and sharing borders with Iran, Georgia and Azerbaijan, the tradition of folk story telling has been flourished in this province. In this work, “toy” (wedding) in the folk stories collected from Âşık Şevki Halıcı by Fikret Türkmen is to be studied. Âşık Şevki Halıcı was born in Akçale village in Çıldır county in Kars province in 1930. He was heavily influenced from Çıldırlı Âşık Şenlik. In his stories, phonetic influences from Azerbaijani Turkish can be seen. In his fifteen stories, all except two have happy endings. After many struggles, the hero and heroine achieve their goal, during their wedding the âşık who is also the storyteller sing a happy folk song (muhannes). This is called “duvaggapma” or “toy”. These songs could be authored by the âşık or belong to his previous master. In the stories of Âşık Şevki Halıcı, there are toys authored by the poet himself, Çıldırlı Âşık Şenlik, Âşık Elesger, Şair Nebi and Göyçeli Âşık Musa.

Anahtar Kelimeler

Âşık Şevki Halıcı, Folk tale, toy (wedding)., Âşık Şevki Halıcı, Folk tale, toy (wedding).

Kaynakça

• Ahundov, E, Ferzeliyev, T, Abbasov, İ. (1985). Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri I, Haz. Sakaoğlu, S., Alptekin, A.B., Şimşek, E. İstanbul: Halk Kültürü Yayınları.
• Ahundov, E, Ferzeliyev, T, Abbasov, İ. (1986). Azerbaycan Âşıkları ve El Şairleri II, Haz. Sakaoğlu, S., Alptekin, A.B., Şimşek, E. İstanbul: Halk Kültürü Yayınları.
• Aliyeva Çınar, M. (2000). Âşık Şevki Halıcı'dan Derlenen Halk Hikâyelerinin Dil Özellikleri, Uluslararası İnsan ve Sanat Araştırmaları Dergisi, Prof. Dr. Şeref kara Özel Sayısı, 4(3): 84-93.
• Alptekin, A. B. (1996). Halk Hikâyeleri’nin Motif Yapısı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aslan, E. (1975). Çıldırlı Âşık Şenlik, Ankara: Sevinç Matbaası.
• Aslan, E. (2001). Doğu Anadolu ve Azeri Sahasında Halk Hikâyesi Anlatma Geleneği. Erdem Dergisi, C.13, S.37: 53-71.
• Aslan, E.(1980). Doğu Anadolu’da Söylenen Âşık Makamları Üzerinde Bir Araştırma, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Boratav, P. N. (1988). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği, İstanbul: Adam Yayınları.
• Cemiloğlu, M. (1999). Çıldırlı Âşık Şevki Halıcı. Millî Folklor, 44: 35-45.
• Cemiloğlu, M. (2000). Âşık Şevki Halıcı (Hayatı, Sanatı, Şiirleri), Bursa: VİPAŞ Yayınları.
• Cemiloğlu, M., Atalay A. (2001). Âşık Şevki Halıcı’da Âşık Makamları, Erdem, C.3, S. 37: 73-116.
• Günay, U. (1993). Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karadağ, M. (1999). Türk Halk Edebiyatı Anlatı Türleri, Ankara: Ürün Yayınları.
• Kaya, D. (2010). Ansiklopedik Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Oğuz, M. Ö. (2001). Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Özbek, M. A. (2014). Türk Halk Müziği Terim Kitabı I Terim Sözlüğü, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Türkmen, F., Cemiloğlu, M. (2009). Âşık Şevki Halıcı’dan Derlenen Halk Hikâyeleri, Ankara: TDK. Yayınları.