Türk Deniz Tarihinin Turgut Reis ve Uluç Reis Adlı Romanlara Yansıması

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: E.Ş. Özel Sayısı, 102 - 114, 20.08.2023

Erol Ogur

Öz

Türk deniz tarihinde 16. Yüzyıl çok önemli bir dönemdir. Türk deniz tarihinden konusunu alan romanlarda genellikle bu döneme ait olaylar ve şahsiyetler anlatılmaktadır. Cevat Şakir’in, romanlarında ve hikâyelerinde mekân Akdeniz ve Ege kıyılarıdır. Ege ve Akdeniz kıyılarını çok iyi tanıyan yazar, bu mekânları tarih ve kültürüyle birlikte ele alır ve anlatır. Türk romanının başlangıcından itibaren Türk tarihinin de romana konu olduğu görülür. Konusunu Türk tarihinin çeşitli devirlerinden alan romanların önemli bir kısmında olaylar genellikle karada geçer. Bunun başlıca sebebi, Türklerde deniz kültürünün gelişmesinin diğer milletlere göre daha geç olmasıdır. Türklerin donanmanın önemini kavrayıp denizde de üstünlük kurma teşebbüslerinin ilk önemli hamlesi İstanbul’un fethi dönemindedir. Türk deniz tarihinin de en parlak devri ise 16. yüzyıldır. Bu yüzyılda artık imparatorluk devrine ulaşan Osmanlı Devleti, karada olduğu kadar denizde de gücünü ve hâkimiyetini güçlü biçimde göstermiştir. Oruç, Hızır, İlyas, Turgut, Uluç Ali Reisler, Türklerin Ege ve Akdeniz’de hâkimiyetini ilan etmişlerdir. Halikarnas Balıkçısı, bu şahsiyetlerden Turgut Reis ve Uluç Reis adlı romanlarında, tarihî roman bağlamında Türk denizcilik tarihinin bir boyutunu romana taşımıştır. Tarihî gerçeklikle büyük ölçüde örtüşen romanlarda yazarın yaratıcı muhayyilesinin etkisini gözden uzak tutmamak gerekir. Bu sebeple bu çalışmada, Cevat Şakir’in romanlarında olay kurgusunu oluştururken tarihî gerçeklere ne ölçüde bağlı kaldığı, ondan ne şekilde ayrıldığı belirlenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Halikarnas Balıkçısı, tarihi roman, Turgut Reis, Uluç Reis

Reflection of Turkish Naval History on the Novels Turgut Reis and Uluç Reis

Öz

The 16th century is a very important period in Turkish naval history. In the novels that take the subject of Turkish naval history, the events and personalities of this period are usually told. In Cevat Şakir's novels and stories, the setting is the Mediterranean and Aegean coasts. The author, who knows the Aegean and Mediterranean coasts very well, deals with and describes these places together with their history and culture. It is seen that Turkish history has been the subject of the novel since the beginning of the Turkish novel. In a significant part of the novels, which take their subjects from various periods of Turkish history, the events usually take place on land. The main reason for this is that the development of sea culture in Turks is later than other nations. The first important move of the Turks' attempts to grasp the importance of the navy and to establish superiority in the sea was during the conquest of Istanbul. The brightest period in Turkish naval history is the 16th century. The Ottoman Empire, which reached the imperial era in this century, strongly demonstrated its power and dominance in the sea as well as on land. Oruç, Hızır, İlyas, Turgut, Uluç Ali Reisler declared the dominance of the Turks in the Aegean and Mediterranean. Halikarnas Balıkçısı, in his novels Turgut Reis and Uluç Reis, one of these figures, carried a dimension of Turkish maritime history to the novel in the context of historical novel. The influence of the author's creative imagination should not be overlooked in novels that largely overlap with historical reality. For this reason, in this study, it will be tried to determine to what extent Cevat Şakir adheres to historical facts while creating the plot of events in his novels and how he differs from them.

Anahtar Kelimeler

Halikarnas Balıkçısı, historical novel, Uluç Reis, Turgut Reis

Kaynakça

• Argunşah, H E (1990). “Türk Edebiyatında Tarihi Roman (Türk tarihi ile ilgili)”, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yeni Türk Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Argunşah, H (2007). “Tarihî Roman”. (Ed. Talât Sait Halman). Türk Edebiyatı Tarihi 4. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. s. 410-418.
• Arı, B (2007). “Akdenizde Korsanlık ve Osmanlı Deniz Hukuku”. Türkler ve Deniz, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Cıkla, S (2002). “Romanda Kurmaca ve Gerçeklik”. Hece, 6 (65-66-67):111-129.
• Çelik, Y (2010). “Ova’dan Okyanusa Turgut Reis”. TÜBAR-XXVIII-Güz.
• Halikarnas Balıkçısı (1983). Turgut Reis. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Halikarnas Balıkçısı (1988), Uluç Reis. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karataş, E (2014). “Halikarnas Balıkçısı'nın Turgut Reis Adlı Eserinin Tarihî Roman Kavramı Çerçevesinde Değerlendirilmesi”. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(26): 11-26.
• Kâtip Çelebi (1973). Tuhfetü’l-Kibâr Fî Esfâri’l Bihâr. Orhan Şaik Gökyay (Yay. Haz.). Kültür Bakanlığı 1000 Temel Eser. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• “Kılıç Ali Paşa” (1984). A'dan Z'ye Tarih Ansiklopedisi. İstanbul: Serhat Yayınevi.
• Ogur, E (2011). “Ömer Seyfettin’in Tarih Konulu Hikâyelerinde Değerler”. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(20):91-109.
• Önalp, E (2001). “1560 Cerbe Deniz Zaferi ve Cerbe Kalesinin Fethi”. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 12(12):173-218.
• Öztuna, Y (1989). Kanuni Sultan Süleyman. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları: 1049.
• Öztuna, Y (2011). Osmanlı Devleti Tarihi Siyasi Tarih 1. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Samarcic, R (1997). Dünyayı Avuçlarında Tutan Adam Sokollu Mehmed Paşa. Meral Gaspıralı (Çev.), İstanbul: Sabah Kitapları.
• Şimşek, A (2006). “Tarihsel Romanın Eğitimsel İşlevi.” Bilig, 37, 65-80.
• Topdemir, R (2012). “Tarihî Romanda Zaman Meselesi”. The Journal of Academic Social Science Studies, International Journal of Social Science, 5 (2):291-303.
• Von Hammer, J (1966). Osmanlı Tarihi. Mehmet Ata (Çev.), C. 1, İstanbul: Milliyet Matbaası.
• Von Hammer, J (1966). Osmanlı Tarihi. Mehmet Ata (Çev.), C. 2, İstanbul: Milliyet Matbaası.
• Yıldırım A, Şimşek H (2000). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.