Sinop Boyabat İlçesi’ ndeki Erken Cumhuriyet Dönemine Ait İlkokul Yapılarının Morfolojik Olarak İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 214 - 228, 20.09.2023

Tümay Güneş , Selim Kartal

Öz

Cumhuriyet’in kuruluşunun ilk yıllarından itibaren yoğun modernleşme hareketinin olduğu süreç (1920-1950) Erken Cumhuriyet Dönemi olarak bilinmektedir. Bu dönemde inşa edilen kamu yapıları arasında yeni rejim ideolojisinin yaygınlaştırılarak geliştirilmesi açısından eğitim yapıları önem kazanmıştır. İlkokulun zorunlu olduğu ve yeni bir eğitim sistemi modelinin gelişmesiyle beraber eğitim yapılarına duyulan ihtiyaç artmıştır. Maarif Vekaleti bünyesinde hazırlanan tip projeler diğer kamu yapıları gibi dönemin Neo-Osmanlı ya da Birinci Ulusal Mimarlık tarzı hâkim mimari çizgilerini ve karakterini yansıtmaktadır. Tip projeler yapının inşa edildiği yerin özelliğine ve ihtiyacına göre bazı farklılıklar içermektedir. Bu bağlamda çalışma alanı olarak Sinop ilinin önemli bir geleneksel sivil mimari dokusuna sahip Boyabat ilçesinde inşa edilen Erken Cumhuriyet Dönemine ait tescili durumda bulunan eğitim yapıları seçilmiştir. Bu yapılar İnönü İlköğretim Okulu, Dumlupınar İlköğretim Okulu ve Kız Meslek Lisesi’dir. Bu binalar vaziyet, plan ve cephe düzleminde ele alınmış, strüktür, malzeme, form kompozisyonu-kütle çözümlemeleri, mekânsal arası ilişkiler ve ilişki çözümlemeleri şeması ile morfolojik analizleri yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim Yapıları, İlköğretim yapıları, Boyabat

A Morphologıcal Investıgatıon Of Early Republıc Perıod Prımary School Buıldıngs In Sinop Boyabat Dıstrıct

Öz

The period in which there was an intense modernization movement from the first years of the foundation of the Republic (1920-1950) is known as the Early Republican Period. Among the public buildings built in this period, educational buildings gained importance in terms of spreading and developing the ideology of the new regime. With the development of a new education system model, where primary school is compulsory, the need for educational structures has increased. The type projects prepared within the body of the Ministry of Education reflect the dominant architectural lines and character of the Neo-Ottoman or First National Architecture style of the period, like other public buildings. Type projects contain some differences according to the characteristics and needs of the place where the building is built. In this context, the registered educational buildings belonging to the Early Republican Period, which were built in the Boyabat district of Sinop province, which has an important traditional civil architectural texture, were chosen as the study area. These structures are İnönü Primary School, Dumlupınar Primary School and Girls' Vocational High School. These buildings were handled on the plane of the situation, plan and facade, structure, material, form composition-mass analysis, spatial relations and relationship analysis scheme and morphological analyzes were made.

Anahtar Kelimeler

Early Republican Period, Educational Buildings, Primary Education Buildings, Boyabat

Kaynakça

• Alpagut, L (2005). Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Ankara’daki Eğitim Yapıları, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.
• Alsaç, Ü (1976). Türkiye'deki Mimarlık Düşüncesinin Cumhuriyet Dönemindeki Evrimi. Doktora Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Trabzon.
• Atıcı, A (2021). Sinop-Ayancık’ta Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binası: Kurtuluş İlkokulu (Mehmet Akif Ersoy Ortaokulu). Sanat Tarihi Dergisi, 30(1):435-455. Boyabat İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü arşivi, 2019.
• Bozdoğan, S (2012). Modernizm ve Ulusun İnşası Erken Cumhuriyet Türkiye’sinde Mimari Kültür. Metis Yayınları. İstanbul.
• Çalbay, Ö (2017). Kütahya-Simav çevresi Erken Cumhuriyet Dönemi eğitim yapıları ve Gökçeler Köyü İlkokulu koruma projesi. Yüksek Lisans Tezi, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Çelemoğlu Ş, A Atıcı (2021). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapılarına Bir Örnek: Malatya Gazi İlkokulu. ANASAY (15): 125-144.
• Gürsoy, E (2019). Uşak’ta Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Mimari Yapısı: Gazi Mustafa Kemal İlkokulu Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 18(69):32-40.
• Işık, G (2010). Kayseri’de Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitim Yapıları. Yüksek Lisans Tezi Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Kul, NF (2011). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Binaları. Mimarlık Dergisi, 360:66-71.
• Öner, GÖ (2019). Konya Merkez ve İlçelerinde Erken Cumhuriyet Dönemi Eğitim Yapıları. Social Sciences, 14(3):881-903.
• Özbek, Y (2013). Erken Cumhuriyet Döneminde (1923-1945) Kayseri’de Okul Yapıları. Belleten 77(278):275-276.
• Parlak Ö, Yaldız E (2017). Konya’da Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapıları. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırma Dergisi. 12(24):175-202.
• Parlak, Ö (2018). Birinci ulusal mimarlık dönemi yapı tipolojileri ve Konya'daki eğitim yapılarının analizi. Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Sahtiyancı E, Benli Yıldız N(2020). Erken Cumhuriyet Dönemi İlkokul Yapılarına Akçakoca’dan Bir Örnek: Orhan Gazi İlkokulu. Sanat Tarihi Dergisi, 29(2):589-603.
• Sarı FZ, Umar N (2023). Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları: Malatya Kenti Örneği. Art-Sanat Dergisi, (19): 415-445.
• Steadman, JP (1983). Architectural Morphology, An Introduction to the Geometry of Building Plans, London: Pion, U.K.
• Şahin, M (2019). “Atatürk Dönemi Okul Mimarisi”, 9. Uluslararası Atatürk Kongresi, Amasya, s. 1483-1514. T.C. Sinop Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2013). Sinop Tarihi ve Kültür Envanteri.
• Yıldız, M (2022). Denizli’deki Erken Cumhuriyet Dönemi Okul Yapılarının Mimari Özelliklerine Genel Bir Bakış. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(3):964-996.