Çağdaş Seramik Sanatında Geleneksel Kırkyama Tekniğinin Kullanımı

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 248 - 260, 20.09.2023

Fulya Savaş , Seyfullah Büyükçapar

Öz

Tarihsel süreçte İnsanoğlunun hüner ve becerilerinin gelişimi ile oluşan el sanatları, geleneksel kültürel değerlerin tanıtımında önemli rol oynamaktadır. Geleneksel kültürel mirasımızı oluşturan el sanatlarımızın önemli bir parçasını kırkyama sanatı oluşturmaktadır. Kırkyama, atık kumaş parçalarını birleştirme tekniklerinin tümüne verilen isimdir. Kırkyama tekniğinde, kullanım ya da giyim eşyası olarak değerlendirmek amacıyla kare, üçgen gibi geometrik şekillerde kumaş parçaları kesilir. Kesilen çeşitli renk ve desenlerdeki kumaş parçaları, belirli bir düzen içerisinde yan yana getirilerek dikilmektedir. Dikilen parçalardan bohça, yatak örtüsü, seccade, yatak yüzü elbise gibi büyük boyutta ürünler elde edilmektedir. Kırkyama tekniğinde genellikle kesik kumaş parçaları, uygulama yapan kişinin beğenisi doğrultusunda renk ve desen dengesi gözetilerek bir araya getirilmektedir. Kırkyama sanatının kullanıldığı ürünler, görsel yönden estetik değer taşımasının yanında, bizlere döneminin moda olan kumaş renkleri ve desenleri hakkında bilgi veren belge niteliği taşımaktadır. Anadolu’da halk arasında ulama, yamalı bohça, kırk pare, hanım dilendi bey beğendi gibi isimlerle bilinen bu sanata her kültürde rastlanılmaktadır. Dünyada yaygın olarak, ‘’patchwork’’ ismiyle bilinmektedir. ‘’Patch’’ yama, ‘‘work’’ iş kelimelerinin birleşimi Türkçe karşılığı ‘yama işi’ anlamına gelmektedir. Türk sanatında bilinen ilk kırkyama örneği, M.Ö. 5. yy a ait Pazırık kurganında bulunan renkli keçe parçalarından oluşan yatak örtüsüdür. Tarihi çok eskiye dayanan kırkyama tekniği, 15. Ve 16. Yüzyıl başlarında ticari yollarla Orta Asya ve İpek yolu üzerinden Hindistan, Avrupa ülkelilerine geçmiştir. Kırkyama tekniği zaman içerisinde resim, heykel, minyatür gibi birçok sanat dalı ile disiplinler arası etkileşimin içerisinde yer almaya başlamıştır. Bu bağlamda günümüz seramik sanatçıları da eserlerinde kırkyama tekniğini ele almışlardır. Bu makalede, kırkyama tekniğini eserlerinde kullanan seramik sanatçıların çalışmaları teknik ve tasarım yönünden incelenmiştir. Sanatçılar, kırkyama tekniğini yenilikçi bakış açıları ile seramik yüzeylerde yorumlayarak, kaybolmaya yüz tutmuş kültürel değerlerimizi yaşatmaya devam etmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Kırkyama, Seramik, Geleneksel, Sanat, Kumaş

The Use of Traditional Patchwork Technique in Contemporary Ceramic Art

Öz

Handicrafts, which are formed by the development of human skills and skills in the historical process, play an important role in the promotion of traditional cultural values. An important part of our handicrafts that make up our traditional cultural heritage is the art of patchwork. Kırkyama is the name given to all the techniques of combining waste fabric pieces. In the patchwork technique, pieces of fabric are cut in geometric shapes such as squares and triangles in order to use them or use them as clothing. The cut pieces of fabric in various colors and patterns are stitched together in a certain order. Large-sized products such as bundles, bedspreads, prayer rugs, bedside dresses are obtained from the sewn pieces. In the patchwork technique, cut pieces of fabric are usually brought together in line with the liking of the person making the application, considering the color and pattern balance. The products, in which the patchwork art is used, not only have aesthetic value in terms of visuals, but also provide information about the fashionable fabric colors and patterns of the period. In Anatolia, this art, known as ulama, patchwork bundle, forty pare, lady dillendi bey liked, can be found in every culture. It is widely known in the world as "patchwork". The combination of the words "patch", "work" and "work" means "patch work" in Turkish. The first known patchwork example in Turkish art, BC. It is a bedspread consisting of colored felt pieces found in the Pazirik kurgan of the 5th century. The patchwork technique, whose history dates back to ancient times, was transferred to the European countries of India, via Central Asia and the Silk Road, through commercial means at the beginning of the 15th and 16th centuries. Patchwork technique has started to take place in interdisciplinary interaction with many art branches such as painting, sculpture, miniature over time. In this context, today's ceramic artists have also dealt with the patchwork technique in their works. In this article, the works of ceramic artists who use the patchwork technique in their works are examined in terms of technique and design. By interpreting the patchwork technique on ceramic surfaces with innovative perspectives, the artists continue to keep our cultural values that are about to disappear.

Anahtar Kelimeler

Patchwork, Ceramic, Traditional, Art, Fabric

Kaynakça

• Ağatekin, E (2012). Seramik Sanatında Alternatif Bir İfade Aracı Olarak Atık Seramik Kullanımı Sanatta Yeterlik Tezi: Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı.
• Bayramoğlu, M (2013). ‘20. Yüzyıl Türk Resim Sanatında Geleneksel Türk Sanat Örneklerinin Etkisi, Kalemişi Dergisi, 1(2): 1-40.
• Berber Ş, Arabalı T (2021). Türkiye’deki Akademisyen Sanatçıların Eserlerinde Mini Tekstil-Mini Textile in The Works of Academician Artists in Turkey, SSDjournal Social Science Development Journal, 6 (23):53-67.
• Dal, P (2021). Parçadan Bütüne Kırkyamanın Seramik Sanatında Çağdaş Yorumlanması, Yüksek Lisans Tezi: Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Dal P, Kahraman D (2021). Yehrim Lee Özelinde, Seramik Sanatında Kırkyama Tekniği, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(122):561-573.
• Kanışken E (2018). Kintsugi: Yara İzlerinin Güzelliği, Ulakbilge, 6(21), 161-178, DOI: 10.7816
• Karadeniz Z, Önder A (2021). Çanta Formu ve Çanta Formunu Kullanan Seramik Sanatçıları, 6 (13), 119 -137
• Karatay, S (2019). Kırkyama Geleneği ve Kullanım Alanları, Journal of Arts, 2(3):141-150.
• Kazaklı, Al (2012). Kolaj Tekniğinin Takı ve Mücevher Sanatına Uygulanması. Yüksek Lisans Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Tekstil ve Moda Tasarımı Anasanat Dalı.
• Küçükkurt, Ü (2021). Geleneksel Kırkyama Tekniği ile Üretilmiş Seccade Örnekleri ve Özellikleri, 5 (Özel Sayı 3) 253-270.
• Özpolat, F (1994).Geleneksel Kültürümüzde Kırkpare, Tekstil ve Mühendis Yayınları, 8, 45-46
• Odabaşı, E (Ed.) (2021). Kırkyama-Kırkpare Yapımı, Geleneksel Meslekler Ansiklopedisi (C. 2). Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı Yayını.
• Önbaş S, Mutlu S (2018). Geleneksel Atık Değerlendirme Kırkyama. Iksad Publishing House.
• Sönmez, E. (2019). 1950’den Günümüze Sanat ve Zanaat İlişkisi. Günümüz Sanatında Kırkyama Tekniğinin Kullanımı Ve Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Tan, Ö (2019). İşleme sanatının çağdaş bir malzemesi olarak seramik, Yüksek Lisans Tezi: Eskişehir, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Tezcan, H (2007). Topkapı Sarayı Müzesi. İstanbul: Döşemelikler, MAS Matbaacılık.