AK Parti Döneminde Türkiye’nin Diaspora Politikası: Uzak Mesafe Milliyetçiliği

Yıl 2023, Sayı: Özel Sayı, 16 - 33, 10.08.2023

Gizem Kolbaşı Muyan

Öz

Diaspora oluşumu (diaspora making) literatürde sıklıkla diaspora grup ve bireylerini aktör olarak değerlendiren ulusöteci perspektifle çalışılmaktadır. Bu çalışmada diaspora oluşumunda devletlerin aktör rolüne dikkat çekilmekte ve konu uzak mesafe milliyetçilik (long-distance nationalism) perspektifinden ele alınmaktadır. Türkiye, 2010 yılından itibaren kurumsallaşan diaspora politikası ile yurtdışındaki vatandaşlar, kardeş topluluklar ile uluslararası öğrencileri hedef kitle olarak görmüştür. Türkiye’nin diaspora politikalarının bir siyasi proje olarak ele alındığı bu çalışmada, Türkiye’nin kimlik temelli diaspora perspektifiyle AK Parti dönemi milliyetçilik anlayışı arasındaki ilişki incelenmektedir. Bu yazıda Türkiye’nin diaspora tanımı ve politikaları yakın dönem strateji belgeleri çerçevesinde tartışılmaktadır. 2002 seçimlerinde iktidara gelen Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) yurtiçinde milliyetçilik algısında laik Atatürkçü anlayışın yerine Sünni İslami ve yeni Osmanlıcı bakış açısını benimsemiştir. Bu milliyetçilik algısının Türk diasporasının geniş şekilde tanımlanmasına ve Türk dış politikasının yumuşak gücü olarak değerlendirilmesine neden olduğu savunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Diaspora Politikası, Uzak Mesafe Milliyetçiliği, Ulusötecilik, Türkiye.

Kaynakça

• Adamson, F. (2019). Sending States and the Making of Intra-Diasporic Politics: Turkey and Its Diaspora(s), International Migration Review, 53 (1), ss. 210-236
• Adamson, F. ve Demetriou M. (2007). Remapping the Boundaries of ‘State’ and ‘National Identity, European Journal of International Relations, 13(4), ss. 489–526.
• Agnew, J. A. (1998). Geopolitics: Re-visioning World Politics. London: Routledge.
• Aksel, D. (2014). Kins, Distant Workers, Diasporas: Constructing Turkey’s National Members Abroad, Turkish Studies, 15(2), ss.195-219.
• Alonso, A. M. (1994). The Politics of Space, Time and Substance: State Formation, Nationalism and Ethnicity, Annual Review of Anthropology, 23, ss. 389–390.
• Anderson, B. (1992). “The New World Disorder”, New Left Review, 193, ss. 3–13.
• Anderson, B. (2001). “Western Nationalism and Eastern Nationalism. Is There a Difference That Matters?”, New Left Review, 9, ss. 31-42.
• Arkılıç, A. (2020). Explaining the Evolution of Turkey’s Diaspora Engagement Policy: A Holistic Approach, Diaspora Studies. DOI: 10.1080/09739572.2020.1839688
• Arkılıç, A. (2022). Long Distance Politics and Diaspora Youth: Analysing Turkey’s Diaspora Engagement Policies Aimed at Post-Migrant Generations. Kennedy, L. (der.) içinde Routledge International Handbook of Diaspora Diplomacy (ss. 214-229). Routledge: New York ve Oxon,
• Aydin, S. ve Ostergaard-Nielsen, E. (2020). Diaspora policies, consular services and social protection for Turkish citizens abroad, Lafleur, J. M. and Vintila, D. (der.) içinde Migration and Social Protection in Europe and Beyond (cilt 3): A Focus on Non-EU Sending States. Springer, (ss. 401-418). DOI:10.1007/978-3-030-51237- 8.
• Aydin, Y. (2014). The New Turkish Diaspora Policy: Its Aims, Their Limits and the Challenges for Associations of People of Turkish Origin and Decision-Makers in Germany. (SWP Research Paper, 10/2014). Berlin: Stiftung Wissenschaft und Politik. Erişim: 21.04.2023 https://www.swp-berlin.org/publications/products/ research_papers/2014_RP10_adn.pdf .
• Bauböck, R. (2010). Cold Constellations and Hot Identities: Political Theory Questions about Transnationalism and Diaspora. Bauböck, R. ve Faist, T. (der.) içinde Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories, and Methods (ss. 297-321). Amsterdam: Amsterdam University Press.
• Bayraktar Aksel, D. (2017). Köken Devlet ve Sınır-Aşan Sivil Toplum Politikaları: Türkiye Örneği, Uluslararası İlişkiler, 14 (56), ss. 55-71
• Bilgili Ö. ve Siegel M. (2013) From Economic to Political Engagement: Analysing the Changing Role of the Turkish Diaspora. Collyer M. (der.) içinde Emigration Nations (s. 277-301). London: Palgrave.
• Brubaker, R. (2009). Accidental Diasporas and External “Homelands” in Central and Eastern Europe: Past and Present. E. Ben-Rafael ve Y. Sternberg (der.) içinde Transnationalism: Diasporas and the Advent of a New (Dis)order (ss. 461-482). Brill. DOI: 10.1163/ej.9789004174702.i-788.155
• Brubaker, R. (2002). Ethnicity without Groups. European Journal of Sociology, 43 (2), ss. 163-189. DOI: 10.1017/ S0003975602001066
• Brubaker, R. (2005). The ‘diaspora’ Diaspora. Ethnic and Racial Studies, 28 (1), ss.1-19.
• Bruneau, M. (2010). Diasporas, Transnational Spaces and Communities. T. Faist ve R. Bauböck (der.) içinde Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories and Methods, Amsterdam: Amsterdam University Press. ss. 35-49.
• Cağaptay, S. (2006). Islam, Secularism, and Nationalism in Modern Turkey: Who is a Turk? London; New York: Routledge.
• Cohen R. (2008). Global Diasporas: An Introduction, London: Routledge.
• Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (2018) “Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi”. Erişim: 15.04.2023 https://www.mevzuat. gov.tr/mevzuatmetin/19.5.4.pdf
• Davutoğlu, A. (2001). Stratejik Derinlik: Türkiye’nin Uluslararası Konumu. İstanbul: Küre Yayınları.
• Ejder, A. (2019). Türk Kamu Diplomasisi Bağlamında Türkiye Bursları Örneği, Yalova Üniversitesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Feron, E. (2012). Diaspora Politics: From Long Distance Nationalism to Autonomization. Halm, D. ve Sezgin, Z. (der.) içinde Migration and Organized Civil Society: Rethinking National Policy, London: Routledge, ss. 63–78.
• Fitzgerald, D. (2009). A Nation of Emigrants: How Mexico Manages its Migration. Berkeley:University of California Press.
• Gamlen, A. (2008). The Emigration State and the Modern Geopolitical Imagination, Political Geography, 27 (8), ss. 840-856. DOI: 10.1016/j.polgeo.2008.10.004
• Gamlen, A., Cummings, M.E. ve Vaaler, P.M. 2019. Explaining the Rise of Diaspora Institutions, Journal of Ethnic and Migration Studies, 45 (4), ss. 492-516.
• Glick-Schiller, N. (2005). Long distance nationalism, Ember, M., Ember, C. and Skoggard, I. (der.) içinde Encyclopedia of Diasporas: Immigrant and Refugee Cultures Around the World. New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers, ss. 570–580.
• Glick-Schiller, N. ve Fouron, G. (2001). Georges Woke up Laughing: Long Distance Nationalism and the Search for Home. Duke University Press: Durham.
• Grossman, J. (2019). ‘Toward a Definition of Diaspora’, Ethnic and Racial Studies, 42(8), ss. 1263-1282. İçduygu, A., Erder, S. ve Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları, 1923-2023: Ulus-Devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere, Mirekoç Proje Raporları 1/2014, Koç Üniversitesi.
• Koinova, M. ve Tsourapas, G. (2018). How Do Countries of Origin Engage Migrants and Diasporas? Multiple Actors and Comparative Perspectives, International Political Science Review 39 (3), ss. 311–321.
• Kolbaşı-Muyan, G. (2023). Türkiye’s Diaspora Engagement Policy: Change in Perspective Since 2010, Bilig, 105, ss. 99-128.
• Levitt, P. ve De la Dehesa, R. (2003). Transnational Migration and the Redefinition of the State: Variations and Explanations, Ethnic and Racial Studies, 26 (4), ss. 587-611.
• Mügge, L. (2012). “Ideologies of Nationhood in Sending-state Transnationalism: Comparing Surinam and Turkey”, Ethnicities, 13, ss. 338-358.
• Okyay, A. S. (2015). Diaspora-making as a State-led Project Turkey's Expansive Diaspora Strategy and its Implications for Emigrant and Kin Populations, European University Institute, (Yayınlanmamış Doktora Tezi)
• Oran, B. (2016). ‘Türk’ Teriminin Öyküsü. Aktopkrak, E. ve Kaya, C. (der.) 21. Yüzyılda Milliyetçilik içinde, İstanbul: İletişim Yayınları. ss, 249-272.
• Öktem, K. (2014). New Diaspora Policy: The Challenge of Inclusivity, Outreach and Capacity. Istanbul Policy Center, 2014.
• Öztürk, S. (2014). Büyük Öğrenci Projesinden Türkiye Bursları Projesine Geçiş Süreci ve Türkiye’nin Öğrenci Politikasındaki Değişim. T.C. Başbakanlık Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (Uzmanlık Tezi). Ankara.
• Poulton, H. (1997). Turkey as Kin-state: Turkish Foreign Policy Towards Turkish and Muslim Communities in the Balkans. Poulton, H. ve Taji-Farouki, S. (der.) içinde Muslim Identity and the Balkan State. Washington Square, N.Y.: New York University Press in association with the Islamic Council, ss. 194-213.
• Reis, M. (2004). Theorizing Diaspora: Perspectives on “Classical” and “Contemporary” Diaspora, International Migration, 42 (2), ss. 41-60.
• Safran, W. (1991). Diasporas in Modern Societies: Myths of Homeland and Return’, Diaspora: A Journal of Transnational Studies, 1 (1), ss. 83-99.
• Saraçoğlu, C. ve Demirkol, Ö. (2015). Nationalism and Foreign Policy Discourse in Turkey Under the AKP Rule: Geography, History and National Identity, British Journal of Middle Eastern Studies, 42 (3), ss. 301-319, DOI: 10.1080/13530194.2014.947152
• Sobral, J. M. (2018). “Long-distance Nationalism, Boundaries and the Experience of Racism among Santomean migrants in Portugal. Aboim, S., Granjo, P. ve Ramos, A. (der.) Ambiguous inclusions: Inside out, outside in içinde (ss. 49–64), Lisbon: Imprensa de Ciências Sociais.
• Shain, Y. ve Aharon, B. (2003) Diasporas and International Relations Theory. International Organization, 57 (3), ss. 449–479.
• Sheffer, G. (2003). Diaspora Politics at Home Abroad, Cambridge University Press
• Şenay, B. (2013). Seeing for the State: Kemalist Long-distance Nationalism in Australia, Nations and Nationalism, 19, ss. 376-394. DOI: 10.1111/j.1469-8129.2012.00561.x
• Şenay, B. (2021). Turkey is Bigger than Turkey: Diaspora Building and Transnational Politics of Turkish State. Jorgerden, J. (der.) The Routledge Handbook on Contemporary Turkey içinde (ss. 456-468), Routledge: London.
• Uzer, U. (2016.) An Intellectual History of Turkish Nationalism: Between Turkish Ethnicity and Islamic Identity. Salt Lake City: The University of Utah.
• White, J. (2014). Muslim Nationalism and the New Turks. Princeton: Princeton University Press Yaldız, F. (2018). Türk Kamu Yönetiminde ‘Soydaş’ Sorunsalı: İç Politikadan Dış Politikaya. Amme İdaresi Dergisi, 51 (4), ss.1-20.
• Yavuz, M. H. (1998). Turkish Identity and Foreign Policy in Flux: The Rise of Neo-Ottomanism. Critique: Critical Middle Eastern Studies, 7 (12), ss. 19-41.
• Yılmaz, A. N. ve Kılıçoğlu, G. (2017). Balkanlar’da YTB ve TİKA’nın Türk Kamu Diplomasisi Kurumları Olarak Faaliyetleri ve Türkiye’nin Bölgedeki Yumuşak Gücüne Etkileri. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (2), ss. 115-131.
• YTB (2012). Artı 90, 1. Sayı
• YTB (2020). Memleketim, 1. Sayı
• YTB (2021). Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı 2019-2023 Stratejik Plan (Güncellenmiş Versiyon 2021). Erişim: 20.04.2023 https://www.ytb.gov.tr/kurumsal/planlar-ve-raporlar#
• YTB (2022). Yurtdışı Vatandaşlar – Genel Bilgi. Erişim: 10.10.2022 https://www.ytb.gov.tr/en/abroad-citizens/ general-information-2