TÜRK MÜZİK TARİHİNDE A. ADNAN SAYGUN’UN “KÖROĞLU” OPERASI VE ESERDE SSCB’NİN ÜNLÜ ŞEFİ NİYAZİ TAĞIZADE’NİN ROLÜ

Yıl 2017, Sayı: 3, 0 - 0, 31.12.2017

Derya Ağca

Öz

Köroğlu Destanı Türk Dünyasının ortak folklorik değerlerinden biridir. Köroğlu, ezilenleri koruyan ve haksızlıklara karşı çıkan bir halk kahramanıdır. Bu kahraman yalnızca destan ve hikâyelere değil, A. Adnan Saygun’un aynı adı taşıyan operasına da konu olmuştur. 23 Haziran 1973 tarihinde ilk kez I. Uluslararası İstanbul Festivalinde sahnelenen eseri Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nden Türkiye’ye gelen ünlü orkestra şefi Niyazi Tağızade yönetmiştir. Tağızade o dönemde SSCB’de yaşayan en önemli birkaç orkestra şef ve bestecilerindendir. Ünlü şef, “Köroğlu” operasını yönetmekle kalmamış, esere, sahneleştirme esnasındayken, önemli katkılarda bulunmuştur. Bu durum, dönemin süreli yayınlarında ve çeşitli hatıralarda yer alırken, müzik tarihimizde pek dillendirilmeyen bir husustur. Saygun bu katkıya Tağızade’ye yazdığı bir mektupta ve çeşitli röportajlarında minnet duygularıyla değinmiştir. 1977 yılında eserin tekrar sahnelenmesi gayesiyle orkestra şefi olarak Tağızade İstanbul’a yeniden davet edilmiş, ancak bu temsil son anda gerçekleştirilememiştir. Bu husus Saygun’un hatıralarında üzüntüyle dile getirilmiştir. Bu çalışmanın amacı, Türk müzik tarihinde Ahmed Adnan Saygun’un “Köroğlu” operasının önemi ve eserde SSCB’nin ünlü orkestra şefi Niyazi Tağızade’nin rolünü incelemektir. Ayrıca, bu güzel epik operanın Türk ve Azerbaycan milli müzik tarihindeki yerini almasının önemini hatırlatmaktır. Çalışmanın kapsamında, Tağızade’nin Saygun’un “Köroğlu” operasına katkıda bulunması sürecine kısaca değinilmiş ve aynı zamanda bu nedenle eserin hem Türk, hem Azerbaycan milli opera tarihlerinde edindiği özel yer ele alınmıştır. Bu amaçla Türk ve Azerbaycan kaynakları Saygun-Tağızade çalışması ve ikilinin ilişkilerine dair yazışma ve anıların yanı sıra süreli yayınlar taranmıştır. Sonuçta, Saygun’un bu eserinin Türk opera eserleri arasında özel bir yeri vardır. Türk-Azerbaycan kültürel işbirliğinin güzel bir sonucu olan bu eser öncelikle Türkiye ve sonra Azerbaycan ve nihayetinde Türk dünyası kültür ve müzik çevrelerinde hak ettiği yeri almalıdır.

Anahtar Kelimeler

A. Adnan Saygun’un “Köroğlu” operası, A. Adnan Saygun, Niyazi Tağızade, redaksiyon, prova

Kaynakça

• Aracı, E. (2007). Ahmed Adnan Saygun Doğu- Batı Arası Müzik Köprüsü, İstanbul: YKY. Azerbaycan Milli Elimler Akademisi, Azerbaycan Tarih Müzesi, (2002), Maestro Niyazi Kataloq,Mektup N0:201-25, Bakı: Elm. Cumhuriyet Gazetesi, (16 Haziran 1973). Erduran, L. (Temmuz 1973). Milliyet Magazin Dergisi, Sayı:71. Hacıbeyova, H. Hüseyinov, A. (1987) Maestro Niyazi, Hatıralar, Makaleler, Mektuplar, Bakı: Işıq neşriyatı . Karadavut, Z. (2002). Köroğlu’nun Ortaya Çıkışı, Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi yayınları:10 İlmi Eserler Dizisi:2. Kerimov, S. (1973). Olağanüstü Yetenekli Büyük Sanatçı, İstanbul: Sinan Yayınları. Oral, Z. (15 Haziran 1973). Milliyet Sanat Dergisi, Sayı:37. Yedik, S. (2012).“Anılardaki Adnan Saygun”, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• https://www.google.az/search q=Niyazi&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKEwjp1tLs7eXUAhXGxRQKHd5XBogQ_AUIBigB&biw=1366&bih=672&dpr=1#tbm=isch&q=Niyazi+ve+Adnan+Saygun&imgrc=qcYTobAm1LPf8M:) http:www.aydinlikgazete.com/adnan-saygunun-koroglu-operasinin-ilk-seslendirilisoykusu-ve-maestro-niyazi-tagızade-tamami makale,8472.html adresinden erişildi. (E.T:19.09.2016). Asılyazıcı H, (04.02.2012), “Adnan Saygun’un Köroğlu Operasının İlk Seslendiriliş Öyküsü ve Maestro Niyazi Tağızade”, Aydınlık Gazetesi