GRAFİK TASARIMDA DOKUNMA DUYUSU VE ERİŞİLEBİLİR TASARIM ANLAYIŞI

Yıl 2017, Sayı: 3, 0 - 0, 31.12.2017

Pelin Hayta

Öz

Genel anlamda görme duyusu üzerine kurgulanmış olan grafik tasarımın amacı, verilmek istenen
mesajın iki boyutlu veya üç boyutlu olarak algılanmasını sağlamaktır. Tarihsel süreç içerisinde
grafik tasarımın amacı mesajı iletmenin yanı sıra özgün, estetik, sürdürülebilir ve evrensel tasarım
anlayışıyla iletişim sağlayan bir dil olarak gelişmek olmuştur. Tasarımın dil olma niteliği ile daha
geniş kitlelere hitap edecek şekilde oluşturulması grafik tasarımın hayatın içerisinde daha fazla varlık
gösterebilmesini sağlamaktadır. Böylelikle görme duyusunu belirli oranda yitirmiş veya görme
duyusu olmayan bireylerin mesajı algılaması ve tasarımı okuyabilmesi sağlanarak tasarım geniş
kitlelerce erişilebilir hale gelmektedir. Bu bağlamda; görme duyusu dışında dokunma duyusunun
aktif edilmesi ve tasarımda dokunma duyusunu tetikleyen tasarım öğelerine yer verilmesi mesajın
akılda kalıcılığı ve hedef kitlesinin genişletilmesinde önemli bir etken olmaktadır.
Tasarımda dokunma duyusunun aktif edilmesi Braille alfabesinin, dokunsal diyagramların ve
dokunma duyusunu tetikleyen kabartma şekil, logo gibi ifadelerin kullanılmasıyla gerçekleşmektedir.
Bu anlayışa hâkim tasarımlar, görebilen bireylerin dokunma duyusuyla birlikte tasarımı okumasıyla
zihinlerinde mesajın kalıcılığını sağlarken, görme engelli bireyler için tasarımı okuyabilme ve mesajı
algılayabilmeyi sağlamaktadır.
Bu çalışmanın temel amacı; grafik tasarımda dokunma duyusunun aktif edilmesini sağlayan
tasarım öğelerini erişilebilir tasarım anlayışı kapsamında anlatmak, yapılan dokunsal grafik tasarım
örneklerini incelemek ve çözümlemek ve de grafik tasarım alanında erişilebilir tasarım anlayışını
irdelemektir. Çalışma kapsamında grafik tasarımcıların görüşleri ve tasarım kuramları da dikkate
alınarak tasarım örnekleri çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Grafik tasarım, Dokunma duyusu, Braille alfabesi, Kabartma diyagramlar, Erişilebilir tasarım

Kaynakça

• Davidson, M. (2014). Louis Braille Görmezlerin Okumasını Sağlayan Çocuk. (T. Sadıkoğlu,Çev.). İstanbul: Can Sanat Yayınları. Ergenoğlu, S. A. (2013). Mimarlıkta Kapsayıcılık: “Herkes İçin Tasarım”. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayını, s.26-27. Hacıhasanoğlu, I. (2003). Evrensel Tasarım, Tasarım+Kuram Dergisi, Cilt 2, Sayı 3, ISSN: 13022636. Hayta P. (2015). Bir Grafik Tasarım Sorunu Olarak Görme Engellilere Yönelik Karton Ambalaj Tasarımında Estetik ve İşlevsellik Algısı Üzerine Uygulamalar. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kara, C. (2011). Gören, Az Gören ve Görme Engelli Çocuklar İçin (Bakılabilen ve Dokunulabilen İllüstrasyonlu) Kitap Önerisi. Sanatta Yeterlilik Eser Metni. İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. McLuhan, H. M. (2014). Gutenberg Galaksisi Tipografik İnsanın Oluşumu. İstanbul: YKY Yayınları. s.107, 118. Ponty, M. M. (2005). Algılanan Dünya Sohbetler. (Ö. Aygün, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları. s.53. Poynor, R. (2002). First Things First, Grafikerler Meslek Kuruluşu Dedi Ki Dergisi, Sayı 2, gmk.org.tr/uploads/news/file-14466674451023275305.pdf, (31 Ekim 2017). Rızvanoğlu, E. (2006). Wittgenstein ve Bakhtin’de Tekdillilik ve Çokdillilik Sorunu. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı:1, s.124, 125. Twemlow, A. (2011). Grafik Tasarım Ne İçindir?, YEM Yayınları. s.64, 73. Art Beyond Sight Bringing Art & Culture to All, http://www.artbeyondsight.org/ , (03 Ekim 2017). Braille diagram, Deutsche Blindenstudienanstalt e.V. Braille-Druckerei, Braille-Dimensions, www.blista.ws/download/druckerei/braille-dimensions.pdf , (01 Kasım 2017). İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, www.unicankara.org.tr/ doc_pdf/h_rigths_turkce.pdf, (01 Kasım 2017). Vrvis, Zentrum Für Virtual Reality und Visualisierung Forschungs-gmbh, https://www.vrvis.at/research/projects/tactile-paintings/, (11 Ekim 2017).