MÜZİK FORMU ANALİZİNDE FELSEFİ BİR YAKLAŞIM: TELEOLOJİK OLUŞUM ve “SIBELIUS, SENFONİ Nr. 7” ÖRNEKLEMİNDE BİR TARTIŞMA

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 4, 0 - 0, 31.07.2018

Giray Koçaslan

Öz

Disiplinler arası çalışmalarda en çok etkileşimin görüldüğü alanlardan birisidir felsefe. Kökenlerini Yunanca’daki “telos” ile “logos” sözcüklerinden alan ve bir felsefe kavramı olan teleoloji de müzikal analizlere esin kaynağı olmuş, bir form analizi yaklaşımını doğurmuştur. Warren Darcy ve James Hepokoski müzikte rotasyonel formları açıklarken, belli tema ve formların teleolojik nitelikler gösterdiklerini dile getirirler. Bu sebeple çalışmada öncelikle rotasyonel formların ne olduğuna açıklık getirilmektedir. Rotasyonel form belli müzik öğelerinin oluşturduğu devirlerin tekrarına dayanan bir formdur. Bu basit açıklama başta rondo formunu akıllara getirse de aslında rotasyonel form çok daha geniş bir kavramdır. Zira devirlerin birbirlerinin aynısı olması gerekmemektedir ve aralarına farklı temaların girmesi gibi bir zorunluluk yoktur. Söz gelimi yedi kısımlı bir rondo rotasyonel yaklaşımda, AB - AC - AB' - A(Koda) şeklinde kendini gösteren dört rotasyonla açıklanabilmektedir. Bu yapıdan da anlaşılabileceği üzere her rotasyon, ortak olan bir "A" teması ile bunların yanına eklenen farklı bir bölümden oluşmaktadır. Rotasyonel yapılarda "teleolojik oluşum"dan söz edebilmek için ise rotasyonların, eserin sonunda hedeflenen bir amaca, bir "telos"a ulaşmaya yönelik işlevlerinin olması gerekir. Bu işlevlerden bahsederken yararlanılan güçlü kanıtlar, teleolojik oluşumun varlığına ilişkin kanaati arttırır. Gustav Mahler’in 6. ve Jean Sibelius’un 7. senfonileri teleolojik oluşumla da açıklanabilen iki eserdir. Çalışmada bu eserlere ilişkin literatürde yer alan analizlere yer verildikten sonra Sibelius’un eserinin analizi üzerinde bir tartışma gerçekleştirilmektedir. Böylelikle teleolojik oluşumun, felsefi temelleriyle birlikte, ne olduğunun açıklanabilmesi ve analiz sırasında hassas olunması gereken noktalara dikkat çekilmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Form Analizi, Rotasyonel Form, Müzikte Teleolojik Oluşum, Sibelius, Senfoni Nr. 7

Kaynakça

• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayıncılık Darcy, W. (2001). Rotational Form, Teleological Genesis, and Fantasy Projection in the Slow Movement of Mahler’s Six Symphony. 19th Century Music, 25(1), 49-74 Frolov, İ. (1991). Felsefe Sözlüğü (A. Çalışlar, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi Hepokoski, J. ve Darcy, W. (2006). Elements of Sonata Theory: Norms, Types and Deformations in the Late-Eighteenth-Century Sonata. New York: Oxford Uiversity Press Hepokoski, J. (2004). Structure, Implication, and the End of Suor Angelica. Studi Pucciniani 3 (s. 241-264). Lucca: Centro studi Giacomo Puccini Kılıçlıoğlu, S., Araz, N. ve Devrim, H. (1992). Teleoloji. Meydan Larousse (c. 19, s.163). Sabah Ockelford, A. (2005). Relating Musical Structure and Content to Aesthetic Response: A Model and Analysis of Beethoven’s Piano Sonata Op. 110. Journal of the Royal Musical Association, 130(1), 74-118 Pavlak II, F. W. (2004). Sibelius’s Seventh Symphony: Genesis, Design, Structure and Meaning. Yüksek Lisans Tezi, University of North Texas, Texas. Sibelius, J. (1924). Senfoni Nr.7, Opus 105, Do. Kopenhag: Wilhelm Hansen. (1925)