CELİL MEMMEDGULUZADE’NİN VE JAMES JOYCE’UN YARATICILIĞINDA İNSAN VE ORTAM SORUNU

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 4, 0 - 0, 31.07.2018

Cavide Memmedova

Öz

20.yüzyılın başlarında Azerbaycan ve Britanya edebiyatında insan sorununun gündeme gelmesi her iki ülkenin edebiyatında yeni bir nesir türü ve bir çok benzer nitelikler oluşturdu. Her iki halkın edebiyatına benzer nitelikler getirmiş sorunlardan biri olan insan ve ortam sorunu Celil Memmedguluzade’nin (1869-1932) ve James Joyce’un (1882-1941) yaratıcılığında benzer konular, aynı semboller çevresinde sanatsal çözümünü bulmakta ve aynı edebi-felsefi düşüncelerle açıklanmaktadır. Örneğin Joyce’un yaratıcılığında sürekli olarak yer alan “epiphany”in sembolik içeriği Memmedguluzade’nin yaratıcılığı için de bir özelliktir. Bu sembol her iki yazar’ın yaratıcılığında aynı sosyal kusurları ortaya çıkarmakta, modern insanın trajedisini göstermektedir. Joyce’un “Ölüler” öyküsünde ve Memmedguluzade’nin “Ölüler” eserinde açıklanan gerçek kesin şekilde aynı içeriğe sahiptir. Bu yazarlar toplumdaki aynı kusurları, insan varlığındaki ataleti, düşüncenin yoksunluğunu, insanın kendinden habersizliğini ve kendine yabancılığını ifşa etmektedirler. Joyce’un “Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi”, Memmedguluzade’nin “Hatıralarım” eserlerindeki kahramanların manevi yaşantıları ile toplumdaki “düzen” içindeki düzensizlik ve iki tür esaret eleştirilir: 1.Sosyal-siyasi esaret. 2.Dinin tahrifinin, imansızlığın yarattığı düşünce esareti. Bu yüzden Joyce ve Memmedguluzade bu ortamı "ölüler" alemi, "deliler toplantısı ", "felç" merkezi olarak tanımlamaktadır. Memmedguluzade ve Joyce’un yaratıcılığındaki bu dayanışma’nın nedenlerini böyle açıklayabiliriz: 1.Dünyada ortaya çıkan sosyo-politik olayların aynı bakış açısından değerlendirilmesi. 2. Dünya edebi süreci için güncel olan sorun ve konuların kaleme alınması. Ayrıca, dönemin felsefe ve edebiyatında yeni, hem de farklı bakış açısından güncellik kazanmış insan konusunun aynı sorunlar çevresinde sanatsal çözümü. 3. Her iki yazarın vatanında aynı sosyo politik durumun ve sorunların mevcutluğu. Bu karşılaştırmalı tahliller 20.yüzyılın başlarında dünya edebiyatının hem de ortak ilkelere dayalı, karşılıklı şekilde gelişdiyini kanıtlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nesir, dünya, esaret, ortam, insan

Kaynakça

• Beja, M. (1971). Epiphany in the Modern Novel. Seattle: University of Washington Press. Ellmann, R. (1982). James Joyce. New York: Oxford Toronto, Oxford University Press. Freud, S. (2014). A General İntroduction to Psychoanalysis. Edited & Published by PDF Books World. 03 Nisan 2015. https://eduardolbm.files.wordpress.com/2014/10/a-general-introduction-to-psychoanalysissigmund-freud.pdf Head, D. (2009). The Modernist Short Story. A Study in Theory and Practice. New York: Cambridge University Press. Jarvis, A. (1996). Taking a break: Preliminary investigations into the psychology of epiphanies as discontinuous change experiences. Amherst: University of Massachusetts-Amherst. Joyce, J. (1982). Dubliners. A Portrait of the Artist as a Young Man. Moscow: Progress Publishers. Matthew, McD. (2008). The Nature of Epiphanic Experience. The Journal of Humanistic Psychology. 48 (1). 89-115. Memmedguluzade, C. (2004). Eserleri. Bakü: Önder Neşriyatı. Taylor, A.J.P. (1980). Politicians, Socialism, and Historians. Oxford: Oxford University Press. Ницше, Ф. (2007). Веселая наука: Злая мудрость (Й. Клушенко, Пере.). Мocква: Эксмо.