A BRIEF ANALYSIS OF MEYKHANА AS THE SYNTHESIS GENRE OF AN ORAL CULTURE OF AZERBAIJAN

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 8, 129 - 137, 31.10.2019

Rauf Kerimov

Öz

AZERBAYCAN SÖZLÜ KÜLTÜRÜNÜN SENTEZ JANRI MEYXANA ÜZERİNE KISA BİR İNCELEME

Öz

Söz söyleme sanatının önemli özelliklerinden biri de karşılıklı atışmaların doğaçlama
söylenebilmesidir. Spontane verilen bir ayak üzerine, belli kriterler çerçevesinde cevap oluşturup
kafiyeye uydurmanın kolay olmadığı açıktır. Bu bağlamda, Azerbaycan folklorik unsurlarından
meyxana sanatı, son zamanlarda sözlü halk edebiyatıyla ilgili araştırmaların odak noktalarından biri
haline gelmiştir. Meyxana, bir veya iki kişinin belirli bir konu üzerine hazırlıkları olmadan, anında
doğaçlama yoluyla mizahi unsurlar içeren küçük kafiyeli dörtlükler söyledikleri bir diyalogdur.
Böyle bir karşılıklı diyalog biçimine deyişmə (atışma) denir. Emprovizasyon söylenilen bu söz
sanatı, birçok edebiyatçı tarafından “söz mucizesi” olarak değerlendirilmiştir. Meyxana fenomenine
iki temel boyuttan bakılabilir. Bunlardan biri halk gösterilerinden epizotlar sergileyen performans
boyutu, ikincisi klasik doğu şiiri unsurları içeren poetik yapıdır. Bu unsurların müzik ve ritmik
çalgılar eşliğinde söyleniyor olması, meyxana’ya farklılık kazandıran bir diğer etkendir. Sovyetler
yönetimi döneminde, “sokak kültürü” olarak nitelendirilen meyxana, güçlü ideolojik sistemin
baskısına rağmen insanların kültürel mirasına gölge düşürememiş, meyxana sevenlerinin dillerinde
söylenmeye devam etmiştir. Bugün Bakü ve çevresindeki köylerde icra edilen en yaygın folklorik
unsurlardan biri olan bu söz sanatına her geçen gün ilgi arttığı görülmektedir.
Günümüze değin özelliklerini koruyabilen ve kuşaktan kuşağa aktarılan meyxananın yeterince takdir
edilmesinde bir boşluk olduğunu, bu anlamda yeterli bir anlayış düzeyinin henüz sağlanamadığı
gözlemlenmektedir. Bu bakımdan konuya yönelik çalışmaların az olması nedeniyle, kaynakların
artması önem arz etmektedir. Nitel araştırma yöntemi kullanılan bu çalışmada literatür taraması ile
veri toplama yolu seçilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Söz Sanatı, Meyxana, Doğaçlama, Atışma, Müzikli Şiirsel Tür

Kaynakça

• Abdullazade, N. (2016). Meyxana Janrı Klassik PoeziyaVə Şifahi XalqYaradıcılığı Sintezində, Sivilizasiya Elmi-Nəzəri Jurnal. No: 4 (28-30). Bakı: Avrasiya Universiteti Yayınları.
• Arvas, A. (2009). “Âşıklar” ve Türk Doğaçlama Sanatının Tarihî-Tipolojik Menşei, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Sayı: 22, Bişkek: Manas Üniversitesi Yayınları
• Aslanov, B. (1993). Meyxanalar: oturmusan səmavərdən yuxarı..., Bakı: Yazıcı Neşriyatı.
• Azərbaycan Dilinin İzahlı Lüğəti. (2006). II cild. Sayı:368. Bakı: Şərq-Qərb Neşriyatı.
• Hacıbeyli, Ü. (1925). Azərbaycan Musiqi Həyatına Bir Nəzər, “Maarif Vә Mәdәniyyәt” Jurnalı, №1-3. Klassik Azərbaycan Әdəbiyyatında İşlənən Әrəb ve Fars Sözləri Lüğəti. ( 2005). II cild. Sayı:15. Bakı: Şərq-Qərb Neşriyatı.
• Mahmudov, A. (2008). Meykhana - Eto Ne «Khuliganskiy Zhanr», A Chast Azerbaydzhanskogo Folklora. https://az.sputniknews.ru/culture/20080901/42463688.html
• Azərbaycan Qeyri-Maddi Mədəni İrs Nümunələrinin Dövlət Reyestri. (2019). Meyxana. Erişim: 10 Nisan 2019. http://intangible.az/front/az/aboutExample/21763
• Rzayev, N. (2016). Meyxana Sənəti, Xalq Cəbhəsi Gazeti. 9 Fevral 2016. S. 14.
• Sabir, M. Ə. (2004). Hоphоpnamə, I Cilt Bakı, Bakı: “Şərq-Qərb” Neşriyatı.
• Şirvani, A. (2010). Əruz Vəzninin Sadələşdirilmiş Qəlibləri, Bakı: “Adiloğlu” Neşriyatı.
• Tağısoy, N. (2010). Etnos ve Epos: Geçmişten Bugüne: Meyxananın Şemantikas. Bakı: Mütercim Yayınevi.
• Tağısoy, N. (2011). Meyxananın Poetikası. Bakı: Çaşıoğlu Yayınevi.
• Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihi Ne Giriş. 1.cilt. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Zeynal, M. (2015). Söz Savaşı, Yoxsa Ağlın Məşqi?, Region Plus Jurnalı. no: 379, 01.09.2015. Erişim: 4 Mart 2019. http://regionplus.az/magazine/view/379
• Zümrüd. (2010). “Bu gün Beynəlxalq Azərbaycan Muğamı Günüdür”. Səs Gezeti. 26 Avqust 2010, Erişim:14 Mart 2019. http://sesqazeti.az/archive.php?day=26&month=8&year=2010