MARX’IN EKONOMİ-POLİTİK KAVRAMLARI BAĞLAMINDA HAUPTMANN’IN DOKUMACILAR ADLI OYUNUNUN ANALİZİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 11, 185 - 201, 31.12.2020

Neşe Yurdal

Öz

Natüralizmin en önemli oyun yazarlarından kabul edilen Hauptmann’ın Dokumacılar adlı
oyununu, 1848 yılında gerçekleşen Silezyalı dokumacıların isyanı olgusuna dayanır. Hauptmann
oyunu çeşitli incelemeler, tanıklıklar ve babasından dinlediği, yoksul bir dokumacı olan dedesinin
isyana ilişkin deneyimlerinden yararlanarak yazmıştır. 19. Yüzyıl, üretim biçimlerinin dönüştüğü
ve buna bağlı olarak gerçekleşen büyük toplumsal alt üst oluşların yaşandığı bir tarihsel süreçtir.
Hauptmann’ın yaşadığı dönemde de ekonomik toplumsal dönüşümler sürmekte, emek-sermaye
çelişkisi derinleşmektedir. Dönemin, sonuçları günümüze değin uzanan toplumsal hareketliliği,
sanatsal alanda da çeşitli yansımaları olan yeniliklere yol açmıştır. Tiyatro yazınında da, geleneksel
oyun yazma biçimleri ve konuları değişmektedir. Düşünür, Karl Marx, toplumsal değişimlerin insan
yaşantılarını altüst ettiği, kapitalist mülkiyetin çok hızlı bir biçimde güçlenerek toplumsal yapıdaki her
türlü işleyiş ve ilişkileri derinden sarstığı söz konusu sürecin yakın tanığıdır. Marx temel yapıtı kabul
edilen Kapital’de, Kapitalist sistemin temel yasalarını bulgulayarak, sürecin dönüşüm dinamiklerini
analiz etmiştir. Hauptmann’ın Dokumacılar adlı oyunu, kapitalizmin sermaye biriktirme süreciyle
ve buna bağlı olarak gelişen toplumsal dönüşümlerle yakından ilgilidir. Bu yazı kapsamında,
Sanayi Devrimi’nin farklı katmanlardaki yaşanış biçimlerini gerçekçi bir çevresel betimleme ve
kişileştirmeyle sergileyen Hauptmann’ın Dokumacılar’ı, Karl Marx’ın, ekononomi-politiğe ilişkin
kavramları ve toplum düşüncesi bağlamında ele alınmıştır. Üç ana bölümden oluşan çalışmanın ilk
bölümünde Marx’ın ekonomi-politik kuramını geliştirdiği tarihsel sürece ve Marx’ın kuramının
temel kavramlarına, ikinci bölümde Haupttmann’ın Dokumacılar oyununun tarihsel-toplumsal arka
planına odaklanılacak, üçüncü bölümdeyse, oyun, Marksist eleştirinin temel kavramları üzerinden
incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Dokumacılar, Kapitalizm, Natüralizm, Marx, Sanayi Devrimi

IN THE CONTEXT OF MARX’S ECONOMY-POLITICAL CONCEPTS ANALYSIS OF HAUPTMANN’S PLAY OF WEAVERS

Öz

The play Weavers by Hauptmann, considered one of the most important playwrights of naturalism, is based on the phenomenon of the rebellion of the Silesian weavers that took place in 1848. Hauptmann wrote the play by taking advantage of various reviews, testimonies and the rebellion experiences of his grandfather, a poor weaver, whom he heard from his father. The 19th century is a historical process in which the modes of production were transformed and the great social upheavals that occurred accordingly. In the period in which Hauptmann lived, economic social transformations continue, labor-capital conflict deepens. The social mobility of the period, the consequences of which extends until today, led to innovations with various reflections in the artistic field. In theater literature, traditional play writing styles and subjects are changing. The philosopher, Karl Marx, is a close witness of the process in which social changes upset human lives, and the rapid strengthening of capitalist property deeply shakes all functions and relations in the social structure. Marx analyzed the transformation dynamics of the industrial society by finding the basic functioning of the capitalist system in Capital, which is accepted as his basic work. Hauptmann's play The Weavers is closely related to the capital accumulation process of capitalism and the social transformations that develop accordingly. Within the scope of this article, Hauptmann's Weavers, which exhibits the ways of life of the Industrial Revolution in different layers with a realistic environmental description and chracterization, is discussed in the context of Karl Marx's concepts of economy-politics and social thought. In the first part of the study, which consists of three main parts, the historical process in which Marx developed his political economy theory and the basic concepts of Marx's theory, the second part will focus on the historical-social background of Haupttmann's play The Weavers, and in the third part, the play will be examined through the basic concepts of Marxist criticism.

Anahtar Kelimeler

Weavers, Capitalism, Naturalism, Marx, Industrial Revolution

Kaynakça

• Arıklı, E. (Ed.) (1975), Devrimler ve Karşı Devrimler Ansiklopedisi içinde (40. Fasikül), İstanbul: Gelişim Yayınları
• Hauptmann, G. (2001) Dokumacılar, ( H. Salihoğlu Çev.), Ankara: İmge Yayınları
• Marx, K. (2011), Kapital, (A. Bilgi, Çev.), Ankara: Sol Yayınları
• Marx, K. (2011), Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı, (S. Belli Çev.), Ankara: Sol Yayınları
• Marx, K. (2015), Alman İdeolojisi, (S. Belli, Çev.), Ankara: Sol Yayınları
• Marx, K.- Engels, F.(2009) Felsefe İncelemeleri, (C. Eroğul, Çev.), İstanbul: Yordam Yayınları
• Salihoğlu, H. (2001), Dokumacılar, Ankara:İmge Yayınları
• Salihoğlu, H. (1984), Alman Edebiyatında Natüralizm, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2 (2). 51-63.
• Şener, S. (1998), Dünden Bugüne Tiyatro Düşüncesi, İstanbul: Dost Yayınları