ADAÇAYI, LAVANTA VE REZENE’NİN GUM BİKROMAT FOTOĞRAF BASKISINDA PİGMENT OLARAK ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 14, 30 - 37, 31.07.2022

Bülent Ümit Erutku

Öz

Mungo Ponton, Daguerre’in ve Talbot’un fotoğrafik görüntüyü buldukları dönemde potasyum bikromat solüsyonu sürdüğü resim kağıdının üstüne negatif film koyup güneş altında pozlandırdığında görüntü elde etmişti. Gümüş tuzlarının kullanılmadan görüntünün elde edilebilmesi onun başarısı olmuştur. İcad ettiği fotoğrafik tekniğini 1839 yılında “Fotoğraf Amaçlı Kağıt Hazırlamanın Ucuz ve Basit Bir Yöntemi” başlığıyla duyurmuştur. Kağıt, arap zamkı ve potasyum bikromat ile yapılan baskı, sonraları farklı kişilerce boyar maddeler ilave edilerek renklendirilmiştir. Günümüzde eski fotoğrafik baskı yöntemleri ile günümüzün görüntüleme teknolojilerini birlikte kullanan sanatçılar vardır. Onlar bu yaklaşımı sanatsal ifadelerini, duygu yükünü arttırmak amacıyla tercih ederler. Ayrıca doğala dönüş günümüzde sanatçıların da seçimidir. İnsanlığın bitkilerle olan diyaloğu çok eskiye uzanır. Bitkiler ilaç, kozmetik, gıda sanayinde her geçen gün daha fazla yer almaktadır. Birçok bitki doğal pigment özelliğinden dolayı yün, kumaş boyamada kullanılmaktadır. Bu çalışmamızda eski bir fotoğrafik baskı yöntemi olan gum bikromatın renklendirilmesinde tıbbi ve aromatik yararlı otlar olan kurutulmuş adaçayı, lavanta ve rezene’nin görsel etkileri araştırılmıştır. Çalışmamızda kullanılan bitkilerin gum bikromat baskı yönteminde kullanımına dair araştırmaya literatür taramasında rastlanmamıştır. Farklı boyar madde için pigmentli baskı sonuçları spektro fotometrik ve densitometrik ölçümler, makro ve mikroskobik fotoğraflar ile irdelenmiştir. Yapılan uygulamalar adaçayı, lavanta ve rezenenin baskıya farklı tonlarda belirgin renk verdiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Adaçayı, Lavanta, Rezene, Gum bikromat baskı, Fotoğraf

THE EFFECT OF SALVIA, LAVANDULA AND FENNEL AS PIGMENTS IN GUM BICROMATE PHOTO PRINT

Öz

Mungo Ponton obtained the image whilst Daguerre and Talbot found the photographic image when
he put a negative film on the picture paper on which he had applied a potassium bichromate solution
and exposed it under the sun. It was his success that the image could be procured without the use of
silver salts. He claimed the photographic technique he invented in 1839 with the title "An
Inexpensive and Simple Method of Preparing Photographic Paper". The printing made with paper,
gum arabic and potassium bichromate was later colored by adding dyestuffs by different people.
Today, there are artists who use old photographic printing methods together with today's imaging
technologies. They prefer this approach to increase their artistic expression and emotional load.
Besides, returning to nature is also the choice of artists today.
Humanity's relationship with plants goes back a long way. Plants are taking place more and more in
the pharmaceutical, cosmetic and food industries. Many plants are used for dyeing wool and fabric
due to their natural pigment properties.
In this study, the visual effects of dried salvia, lavandula and fennel, which are medicinal and
aromatic herbs, were investigated in coloring gum bichromate, which is an old photographic printing
method. The research on the use of the plants practiced in our study in the gum bichromate printing
method was not found in the literature review. Pigmented printing results for different dyestuffs were
examined with spectrophotometric and densitometric measurements, macro and microscopic
photographs. Applications have shown that salvia, lavandula and fennel give distinctive color to the
print in different tones.

Anahtar Kelimeler

Salvia, Lavandula, Fennel, Gum bichromate printing, Photography

Kaynakça

• Alp, H. (2021). Güncel Fitoterapi ve Geleneksel Tıbbi Bitkiler. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri. ISBN: 9786053355885
• Baydar, H. (2021). Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi. Nobel Yayınları. ISBN: 9786057846389
• Becenen, N. ve Sarıca, A. (2018). Edirne’de Bitkisel Doğal Boyama. İstanbul: Hiperlink Yayınları. ISBN: 9786052811351
• Clevely, A. (2010). Yararlı Otlar ve Baharatlar Mutfağı. (N. Ebcioğlu, Çev.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. ISBN: 9789944888882
• Elmas, S. ve O. Elmas. (2021). Salvia fruticosa’nın (Anadolu Adaçayı) Terapötik Etkileri. International Journal of Life Sciences and Biotechnology, 4 (1). 114-137. DOI: 10.38001/ijlsb.764602.
• Erutku, B. (2019). Gum Bikromat Fotoğraf Baskısı’nda Pigment Olarak Zerdeçal Kullanımı. İstanbul Aydın Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 5 (10). 110.
• Kahya, E. (2018). el-Kānûn fi’t-Tıb. TDV İslâm Ansiklopedisi. (24). 331-333. 20 Ocak 2022. http://ekitap.yek.gov.tr/urun/el-kan%C3%BBn-fi-t-tib-tercumesi_632.asp
• Kaplan, A ve Stulik, D. (2013). Pushing the Limits of the Identification of Photographs: Variants of the Gum Dichromate Process, Topics in Photographic Preservation. The American Institute for Conservation of Historic & Artistic Works. 15. 190- 206.
• Karadağ, R. (2007). Doğal Boyamacılık. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları. ISBN: 9789751733009
• Katar N, Katar D ve Can M. (2021). Eskişehir Ekolojik Koşullarında Rezene (Foeniculum vulgare Mill.) Bitkisinin Morfogenetik Varyabilitesinin Belirlenmesi. KSÜ Tarım ve Doğa Dergisi 24 (5). 1021-1028. DOI: 10.18016/ ksutarimdoga.vi.773567.
• King, T. (2000). A Step by Step Guide to Alternative Photographic Printing Processes. Coming into Focus. ed. John Barnier, San Francisco: Chronicle Books, s.164. ISBN: 978-0811818940
• Largo, M. (2021). Bitkilerin Gizli Dünyası. (S. Özdemir, Çev.). İstanbul: Beyaz Baykuş. ISBN: 9786254412844
• Lerodiakonou, K. (2020). "Theophrastus". The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2020 Edition), 25 Ocak 2022. https://plato.stanford.edu/archives/win2020/entries/theophrastus/
• Seçkin, T. (2014). İşlevsel Bitki Kimyası. İstanbul: Nobel Yayınları. ISBN: 9786051337630
• Solbert, Oscar N. (1952). Forgotten Pioneers Mungo Ponton. 1 (3), 3-4. 26 Ocak 2022. https://web.archive.org/web/20130312194826/http://image.eastmanhouse.org/files/GEH_1 952_01_03.pdf