Anadolu Coğrafyasında Yayılış Gösteren Berberis Türleri ve Geleneksel Kullanımı

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 36 - 42, 21.04.2019

Ömer Faruk Ayna , Şahane Funda Arslanoğlu

https://doi.org/10.38001/ijlsb.549108

Cited By: 6

Öz

Çok yıllık otsu veya çalı formunda, 12 cins ve 200 tür ile temsil edilen
Berberidaceae familyası, Kuzey yarım
kürede dağılış göstermektedir. Türkiye’de Berberis
vulgaris, Berberis integerrima, Berberis crataegiana, Berberis cretica olmak
üzere dört türü bulunmaktadır. Türlerin ülkemizde dağılım alanları
birbirinden farklılık göstermektedir. Berberis
türleri odunsu kısımlarında bulunan ve sarı rengi veren berberin maddesi
nedeniyle geleneksel kullanımda yün ve ipliğin boyanmasında kullanılmıştır.
Fenolik bileşikler, alkoloidler, flavonidler bulunduran kök, kabuk, meyve ve
yaprağı Anadolu’da, ateş düşürücü, soğuk algınlığı, romatizmal şikayetler, göz
hastalıkları, sindirim ve solunum yolu şikayetlerini giderici, şeker düşürücü
gibi amaçlar için kullanılmıştır. Olgunlaşan meyveleri reçel, marmelat, şurup
yapımında ve kurutularak çerez olarak tüketilmektedir. Derleme niteliğindeki bu
makalede, Berberis türlerinin
morfolojik özellikleri, etken maddeleri ve geleneksel kullanım alanları
hakkında detaylı bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

berberis, geleneksel kullanım, doğal boya, Anadolu

The Types of Berberis Growing in Anatolian Geography and Traditional Uses

Öz

The Berberidaceae family,
represented by 12 genera and 200 species in the form of perennial herbaceous or
shrub, is distributed in the Northern hemisphere. There are four types in Turkey; Berberis vulgaris, Berberis integerrima, Berberis
crataegiana, Berberis cretica.  The distribution areas of the species in our
country differ from each other.  Berberis species are used   for dying wool and yarn due to the berberine
in its woody parts which gives the yellow color in traditional uses. The root,
bark, fruit and leaves, which contain phenolic compounds, alkaloids, flavonids are
used for treatment of antipyretic, colds, rheumatic complaints, eye diseases,
digestive and respiratory tract relievers and diabetes. The ripe berries are
consumed as jam, marmalade, syrup and dried fruit as a snack. In this paper, the
morphological characteristics of Berberis species, active ingredients,
traditional uses in Anatolia are detail given.

Anahtar Kelimeler

berberis, tradional uses, natural dye, Anatolia

Kaynakça

• 1. Yaltırık, F. and Efe, A., Otsu Bitkiler Sistematiği, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No:3568, Dilek Matbaası, 1989, İstanbul.2. Davis, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol.1, Edinburgh University Press, 1965, Edinburgh.3. Anşin, R. and Özkan, Z.C., Tohumlu Bitkiler (Spermatophyta) Odunsu Taksonlar, 1. Baskı, K.T.Ü. Orman Fakültesi Yayın No:19, 1993, Trabzon.4. TÜBİVES, Turkish Plants Data Service, http://www.tubives.com.5. Kayacık, H., Orman ve Park Ağaçlarının Özel Sistematiği, Cilt 2, 4. Baskı, İ.Ü. Orman Fakültesi Yayın No:2766, Bazak Matbaası, 1981, İstanbul.6. Davis, P.H., Flora of Turkey and the East Aegean Islands, Vol.4, Edinburgh University Press, 1982, Edinburgh.7. Yücel, E., Yaltırık, F. Ve Öztürk, M., Süs Bitkileri (Ağaçlar ve Çalılar), Anadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi Yayınları No:1, 1995, Eskişehir.8. Akkemik, Ü., Türkiye’nin Doğal-Egzotik Ağaç ve Çalıları, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, 2018, Ankara.9. Mokhber-Dezfuli, N., Saeidnia S., Gohari, AR., Kurepaz-Mahmoodabadi, M., Phytochemistry and Pharmacology of Berberis Species. Pharmacogn Rev. 2014. 8–15.10. Baytop, A. Farmasötik Botanik. İstanbul Üniversitesi Yayınları, Eczacılık Fakültesi Yayın No:6, 1967, İstanbul.11. Tuzlacı, E. Türkiye’nin Geleneksel İlaç Bitkileri. İstanbul Medikal Yayıncılık, 2016, İstanbul.12. Asımgil, A. Şifalı Bitkiler. Timaş Yayınları, 1993, İstanbul.13. Healthcare, T., PDR for Herbal Medicines, Fourth Edition, 2007, Berlin.14. Tuzlacı, E. Türkiye Bitkileri Geleneksel İlaç Rehberi. İstanbul Medikal Yayıncılık, 2016, İstanbul.15. Saied, S., Begum, S. Phytochemical Studies of Berberis vulgaris. Chemistry of Natural Compounds. Volume 40, Issue 2, 2004, 137–140.16. Üçer, M. Karamuk. Türk Folkloru Araştırmalar Yıllığı. Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1977.17. Kukula-Koch W., Aligiannis N., Halabalaki M., Skaltsounis A., Influence of Extraction Procedures on Phenolic Content and Antioxidant Activity of Cretan Baberry Herb, Food Chemistry 138 2013, 406-413.18. Kukula, W., Alıgıannıs, N., Skaltsounıs A.-L., Glownıak, K., Herbal Volatiles from Cretan Barberry (Berberis cretica) Obtained by Supercritical Fluid Extraction, Annales Universitatis., Vol:22 No:4,3 2009.19. Alemardan, A., Asadi, W., Rezaei, M., Tabrizi, L., Mohammadi, S., ‘Cultivation of Iranian Seedless Barberry (Berberis integerrima ‘Bidaneh’): A medicinal Shrub’, Industrial Crops and Products 50 (2013) 276– 28720. Knüpffer, H., Leibniz Institut für Pflanzengenetik und Kulturpflanzenforschung, Genebankdokumentation., http://mansfeld.ipk-gatersleben.de21. Ashraf, H., Heidari, R., Nejati, V., Publisher, M., Effects of Aqueous Extract of Berberis integerrima Root on Some Physiological Parameters in Streptozotocin-Induced D, Iran Journal of Phamaceutical Research 12 (2): 425-434, 2013.22. Dauguet, J.C., Foucher, J.P., Pourrat, H., Sur Les Flavonoides Des Feuilles De Quelques Berberis. Plant. Med. Phytoter. 16(1):16-24, 1982.23. Dortunç, T., Berberis crataegina DC. ve Berberis cretica L. Polifenolik Bileşikleri Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, İstanbıl Üniv. Ecz. Fak. 1979.24. Çubukçu, B., Les Alkaloides Quaternaires de Berberis crataegina DC. et de B. cretica L. Plant. Med. Phytoter. 2(4):272-280, 1968.25. Çubukçu, B., Dortunç, T., Berberis crataegina DC. ve Berberis cretica L. Polifenolik Bileşikler Üzerinde Araştırmlar. Doğa, Seri C, 6(1):11-14, 1982.26. Koşar M. Türkiye’de yetişen Berberis L. türlerinin alkaloitleri (Alkaloids of Berberis species growing in Turkey). Ph.D. Thesis, Anadolu University, Institute of Health Sciences, 1999, Eskişehir.27. Ross, S.A., Gözler, T., Freyer, A.J., Shamma, M., Corydinemethine A New Phenanthrene Alkaloid from Berberis cretica. J. Nat. Prod. 49(1):159-162, 1986.28. Karimov, A., Telezhenetskaya, M.V., Lutfullin, K.L., Yunusov,S.Y., Berberis Alkaloids. The New Alkaloid Oblongamine. Khim. Prir. Soedin. (1):80-83, 1977.29. Karimov, A., Telezhenetskaya, M.V., Yunusov,S.Y., Baldon, T., Alkaloids from Berberis integerrima. Khim. Prir. Soedin. (3):418, 1978.30. Vereskovskii, V.V., Shapiro, D.K., Chromatografic Study of Anthocyanin Pigments in the Fruit of Some Barberry Species. Khim. Prir. Soedin. (4):569-570, 1985.31. Charehsaz, M., Sipahi, H., Engin, C.M., Üstündağ, A., Ülker, Ö., Yalçın, D., Aydın, A., Yesilada, E., The fruit extract of Berberis crataegina DC. exerts potent antioxidant activity and protects DNA integrity. DARU Journal of Pharmaceutical Sciences, 17(23), 24. 2015.32. Ersoy, N., Kupe, M., Halil, I. S., Ercıslı, S. Physicochemical diversity among barberry (Berberis vulgaris L.) fruits from eastern anatolia. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 46(2). 2018.33. Karabulut, A., Bayburt İlinde Doğal Olarak Bulunan Berberis vulgaris L. ve Berberis Crataegina DC. Yabani Meyvelerinin Biyokimyasal Karakterizasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Bayburt Üniversitesi, 2018.34. Gündoğdu, M., Determination of Antioxidant Capacities and Biochemical Compounds of Berberis vulgaris L. Fruits, Advances in Environmental Biology, 7(2), 344-348, 201335. Aşam, E., Karamuk (Berberis crataegina DC.) Meyvesinden Doğal Gıda Boyası Eldesi. Yüksek Lisans Tezi, Tunceli Üniversitesi, 2015.36. Abd El-Wahab, A. E., Ghareeb, D. A., Sarhan, E. E., Abu-Serie, M. M., El Demellawy, M. A. (2013). In vitro biological assessment of Berberis vulgaris and its active constituent, berberine: antioxidants, anti-acetylcholinesterase, anti-diabetic and anticancer effects. BMC Complementary and Alternative Medicine, 13, 218. 2013.37. Gülçin, İ., Oktay, M., Küfrevioğlu, İ., and Aslan, A. Determination of antioxidant activity of lichen Cetraria islandica (L) Ach. Journal of Ethnopharmacology. 79(3), 325-329. 2002.38. Ertürk, İ., Berberis crataegina DC. (Karamuk) Üzerine Araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 1994.39. Sarıkaya, S., Öner, H., Harput, Ü.Ş., Türkiye Florasında Diyabet Tedavisinde Kullanılan Tıbbi Bitkiler, Ankara Ecz. Fak. Derg. 39 (4) 317-342, 201040. Okurkan, M., Karamuk (Berberis crataegina) Antosiyaninlerinin Enkapsülasyonu ve Dondurma Üretiminde Kullanılabilirliğinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, 2018.41. Arslaner, A., Çakır, Ö., Çakıroğlu, K., Karamuklu Dondurma, International Erzincan Symposium, 2016.42. Kaşıkcı, İ., Acer Platanoıdes L. Krimson Kıng Berberis Thunbergii DC. Atropurpurea ve Prunus crasıfera EHR. Pısardii nigra Türlerinin Sera Koşullarında Çelikle Üretimi., Peyzaj Mimarlığı Dergisi, 2012-2013.