DEVELOPING A SCALE TO MEASURE PRE-SERVICE TEACHERS’ ATTITUDES TOWARDS SOLID WASTE AND RECYCLING: A VALIDITY AND RELIABILITY STUDY

Yıl 2013, Cilt: 2013 Sayı: 10, 71 - 90, 22.03.2016

Kadir Karatekin

Öz

This research is conducted in order to develop a scale to measure pre-service teachers’ attitudes towards solid waste and recycling. These pre-service teachers will teach on elementary and middle school levels and have great influence on students’ attitudes and behaviors. Study group consists of 412 pre-service teachers who attend 1st, 2nd, 3rd, and 4th years of Elementary Social Studies, Classroom, and Science Teaching Departments of Faculty of Education, Kastamonu University. In order to define the construct validity through data obtained from scale application, explanatory factor analysis was conducted and item discrimination ratios were computed. As a result of analyses, it was observed that this scale has a three-factor structure and it explains a considerable part (49.262%) of the total variance. In conclusion, it can be said that this scale is a valid and reliable one to be used for measuring pre-service teachers’ attitudes towards solid waste and recycling.

Anahtar Kelimeler

Solid Waste, Recycling, Attitude, Scale Development, Validity, Reliability, Pre-service Teacher

ÖĞRETMEN ADAYLARI İÇİN KATI ATIK VE GERİ DÖNÜŞÜME YÖNELİK TUTUM ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Öz

Bu araştırma öğretmen adaylarının katı atık ve geri dönüşüme yönelik tutumlarını belirleyecek bir ölçek geliştirmek için yapılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler, Sınıf ve Fen Bilgisi Öğretmenliği Anabilim Dallarının 1, 2, 3 ve 4. sınıflarında öğrenim gören 412 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Geliştirilen ölçeğin uygulaması sonucunda elde edilen veriler üzerinden ölçeğin yapı geçerliğini belirlemek için açımlayıcı faktör analizi yapılmış ve madde ayırt edicilik güçleri hesaplanmıştır. Yapılan analizler sonucunda ölçeğin üç faktörlü bir yapıya sahip olduğu ve ölçeğin toplam varyansının önemli bir kısmını (%49,262) açıkladığı görülmüştür. Ölçeğin güvenirliğini belirlemek için de iç tutarlılık düzeyi hesaplanmıştır. Sonuç olarak bu ölçeğin öğretmen adaylarının katı atık ve geri dönüşüme yönelik tutumlarını belirlemede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Katı Atık, Geri Dönüşüm, Tutum, Ölçek Geliştirme, Geçerlik, Güvenirlik, Öğretmen Adayı.

Kaynakça

• AK, S. (2008). İlköğretim Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Bilinçlerinin Bazı Demografik Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• AKBAŞ, T. (2007). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarında Çevre Olgusunun Araştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• AKIN, G. (2009). Ekoloji-Çevrebilim Ve Çevre Sorunları. Ankara: Tiydem Yayıncılık.
• AKSU, Y. (2009). Fen Ve Teknoloji İle Sınıf Öğretmenlerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumlarının Belirlenmesi (Burdur İli Örneği), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• ALTINÖZ, N. (2010). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeyleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Sakarya.
• ARIBAŞ, K. (2009). Eko-Jeopolitik, (Editörler: Kenan Arıbaş ve Hasan Kara). 21. Yüzyıl ve Çevre, Uşak: Elik Yayınları.
• ARKONAÇ, A. S. (2005). Sosyal Psikoloji. İstanbul: Alfa Yayınları.
• BALCI, A. (2009). Sosyal Bilimlerde Araştırma: Yöntem, Teknik ve İlkeler. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2011). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı, Ankara: Pegem Akademi.
• CARMİNES, E.G and ZELLER, R. A. (1982). Reliability and Validity Assessment. 5 th ed. Beverly Hills: Sage Publications Inc.
• ÇABUK, B. vE KARACAOĞLU, C. (2003). "Üniversite Öğrencilerinin Çevre Duyarlılıklarının İncelenmesi". Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36 (1-2), 189-198.
• ÇEPEL, N. (2006). Ekoloji, Doğal Yaşam Dünyaları ve İnsan, Ankara: Palme Yayıncılık.
• ÇEPEL, N. (1992). Doğa Çevre Ekoloji ve İnsanlığın Ekolojik Sorunları, İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• ÇEVRE BAKANLIĞI, (1998). Çevre Notları, Ankara: Çevre Eğitimi ve Yayın Dairesi Başkanlığı.
• ÇOKLUK, Ö., ŞEKERCİOĞLU, G. ve BÜYÜKÖZTÜRK, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve Lizrel Uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi.
• DENİŞ, H. ve GENÇ, H. (2007). "Çevre Bilimi Dersi Alan Ve Almayan Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Çevreye İlişkin Tutumları Ve Çevre Bilimi Dersindeki Başarılarının Karşılaştırılması". Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (13), 20-26.
• DURMUŞ, B., YURTKORU, E.S. ve ÇİNKO, M. (2011). Sosyal Bilimlerde SPSS'le Veri Analizi, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• EK, N., H., KILIÇ, N., ÖĞDÜM, P., DÜZGÜN, G. ve ŞEKER, S. (2009). "Adnan Menderes Üniversitesinin Farklı Akademik Alanlarında Öğrenim Gören İlk Ve Son Sınıf Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları Ve Duyarlılıkları". Kastamonu Eğitim Dergisi, 17 (1), 125-136.
• EROL, G. (2005). Sınıf Öğretmenliği İkinci Sınıf Öğrencilerinin Çevre ve Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• EROL, H. G. ve GEZER, K. (2006). "Prospective of Elementary School Teachers’ Attitudes Toward Environment And Environmental Problems". International Journal of Environmental and Science Education, 1 (1), 65 –
• ERTEN, S., ÖZDEMİR, P. ve GÜLER, T. (2003). "Okul Öncesi Eğitim Kurumlarındaki Öğretmenlerin Çevre Bilinci Düzeylerinin Ve Bu Okullardaki Çevre Eğitiminin Durumunun Belirlenmesi", OMEP: 2003 Dünya Konsey Toplantısı ve Konferansı, Kuşadası/Türkiye.
• ERTEN, S. (2005). "Okul Öncesi Öğretmen Adaylarında Çevre Dostu Davranışların Araştırılması". Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 91-100.
• ERTÜRK, H. (1994). Çevre Bilimlerine Giriş, Bursa: Uludağ Üniversitesi Güçlendirme Vakfı Yayın No:96.
• GÜNEY, E. (2004). Çevre Sorunları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• KAHYAOĞLU, M., DABAN, Ş. ve YANGIN S. (2008). "İlköğretim Öğretmen Adaylarının Çevreye Yönelik Tutumları". Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (11), 42-52.
• KALAYCI, Ş. (2010). Faktör Analizi, (Editör: Şeref Kalaycı), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Ankara, Asil Yayın Dağıtım.
• KARATEKİN, K. (2011). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• KARATEKİN, K. (05-08 February- 2013). "Social Studies Pre-Service Teachers’ Awareness Of Solid Waste and Recycling", 5th World Conference on Educational Sciences, Sapienza University of Rome, Italy.
• KARATEKİN, K., KUŞ, Z. ve MEREY, Z. (4-7 Mayıs- 2012). "Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarının Çözümüne Yönelik Sosyal Katılımlarında Etkili Olan Faktörler", 4 th International Congress of Educational Research, Yıldız Technical University, İstanbul: Turkey.
• KAYALI, H. (2010). "Sosyal Bilgiler, Türkçe Ve Sınıf Öğretmenliği Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları". Marmara Coğrafya Dergisi, (21), 258-268.
• KELEŞ, İ., METIN, H. ve SANCAK, H.Ö. (2005). Çevre Kalkınma ve Etik, Ankara: Alter Yayıncılık.
• KESİCİOĞLU, S. O. ve ALİSİNANOĞLU F. (2009). "60-72 Aylık Çocukların Çevreye Karşı Tutumlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi". Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (3), 37-48.
• KIŞLALIOĞLU, M . ve BERKES, F. (2010). Çevre ve Ekoloji, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• KIŞOĞLU, M. (2009). Öğrenci Merkezli Öğretimin Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlığı Düzeyine Etkisinin Araştırılması, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• KİBERT, C. N. (2000). An Analysis Of The Correlations Between The Attitude, Behavior, And Knowledge Components Of Environmental Literacy in Undergraduate University Students. Unpublished Master Dissertation, The Graduate School of the Unıversıty Of Florıda, USA.
• KLİNE, P., (1994). An Easy Guide to Factor Analysis, London and New York: Routledge.
• KOCATAŞ, A. (2012). Ekoloji Çevre Biyolojisi, Bursa: Dora Yayıncılık.
• MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI, (2009). Çevre Koruma Katı Atık Toplama, Ankara. http://hbogm.meb.gov.tr/modulerprogramlar/kursprogramlari/cevrekoruma/moduller/k ati_atik_toplama.pdf. Erişim Tarihi: 12.02.2013.
• O’BRIEN, M. R. S. (2007). Indications of Environmental Literacy: Using A New Survey Instrument to Measure Awareness, Knowledge, And Attitudes of University-Aged Students, Unpublished Master Dissertation, Iowa State university, U.S.
• OWENS, M.A. (2000). The Environmental Literacy Of Urban Middle School Teachers. Unpublished Doctoral Dissertation, Faculty of the Graduate School of Emory University, USA.
• ÖZDEMİR, Ş. (1988). Türkiye'de Toplumsal Değişme ve Çevre Sorunlarına Duyarlılık, Ankara: Palme Yayınları. ÖZMEN, D., ÇETİNKAYA, Ç. A. ve NEHİR, S. (2005). Üniversite Öğrencilerinin Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4 (6), 330-344.
• ÖZTÜRK ve Diğerleri (1998).Çevre Eğitiminde Temel Kavramlar El Kitabı, (Redaktör: Z. Ayvaz). İzmir: Çevre Eğitimi Merkezi Yayınları.
• PE’ER, S., GOLDMAN, D. and YAVETZ B. (2007). "Environmental Literacy in Teacher Training: Attitudes, Knowledge, And Environmental Behavior of Beginning Students", The Journal of Envıronmental Educatıon, 39 (1), 45-59.
• PURUTÇUOĞLU, E. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Demografik Özellikleri ve Materyalist Eğilimleri İle Çevreye Yönelik Tutum ve Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• SALTIK, A. (2009). Doğal Kaynakların Sürdürülebilir Yönetimi: Kavramsal Bir Yaklaşım, TÇV. Çevrenin Kitabı, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
• SAM, N., GÜRSAKAL, S. ve SAM, R. (2010). "Üniversite Öğrencilerinin Çevresel Risk Algısı Ve Çevresel Tutumlarının Belirlenmesi", Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E Dergisi, (20).
• SCHERER, R. F., WİEBE F. A., LUTHEr, D. C. and ADAMS J. S. (1988). "Dimensionality of Coping: Factor Stability Using The Ways Of Coping Questionnaire", Psychological Reports, 62(3),763-770. PubMed PMID: 34062
• ŞAMA, E. (2003). "Öğretmen Adaylarının Çevre Sorunlarına Yönelik Tutumları". Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23 (2), 99-110.
• TAVŞANCIL, E. (2010). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle veri Analizi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• TEKSÖZ, G., ŞAHİN, E. ve ERTEPINAR, H. (2010). "Çevre Okuryazarlığı, Öğretmen Adayları Ve Sürdürülebilir Bir Gelecek". Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39, 307-320.
• TİMUR, S. (2011). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık Düzeylerinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• TÜRKİYE ÇEVRE VAKFI (2003). Türkiye'nin Çevre Sorunları, Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayınları.
• VOLK, T. L. and MCBETH, W. (2001). Environmental Literacy İn The Unıted States, (Eds: H. R. Hungerford, W. J. Bluhm, T. L. Volk, J. M. Ramsey.), Essential Readings in Environmental Education (2. Edition) , Illinois, Stipes Publishing L.L.C. ss. 73-86.
• YAVETZ, B., GOLDMAN, D. and PE'ER, S. (2009). "Environmental Literacy of Pre-Service Teachers in Israel: A Comparison Between Students At The Onset And End Of Their Studies', Environmental Education Research, 15: 4, 393-415.