OBSESİF KOMPULSİF BOZUKLUKTA BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI TERAPİNİN ETKİNLİĞİ ÜZERİNE İNCELEME: BİR DERLEME ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 96 - 116, 31.12.2022

Kardelen Ruso

Öz

Obsesyonlar istemsizce ortaya çıkan, yineleyici, önlenmeyen ve sıkıntı veren düşünceler olarak tanımlanırken, kompulsiyonlar, obsesyonların neden olduğu sıkıntı hissini ortadan kaldırmak için ritüeller şeklinde gerçekleştirilen davranışlardır. Obsesif kompulsif bozukluk, kişilerin günlük hayatındaki fonksiyonlarını olumsuz etkilemektedir. Bu bozukluğun tedavi aşamasında kullanılan yaklaşımlara göre uygulanan yöntemler ve seans süreci değişmektedir. Bu yaklaşımlardan biri olan bilişsel davranışçı terapi, düşünce, duygu ve davranış arasındaki ilişkiyi ele almaktadır. Bilişsel davranışçı tedavinin genel amacı obsesyon ve kompulsiyonların semptomlarını azaltmak ve durumu kontrol altında tutabilmek için kognitif (bilişsel) ve davranışlarda değişimlere neden olmaktır. Obsesif kompulsif bozuklukta (OKB) bilişsel davranışçı terapi, bireylerin alternatif düşünme ve davranma biçimlerini keşfetmesine, anlamasına ve uygulamasına yardımcı olacak öğretim tekniklerine odaklanır. Obsesif kompulsif bozukluk için bilişsel davranışçı terapi, kanıta dayalı Maruz Kalma ve Tepki Önleme terapisi (ERP) ve Bilişsel Terapi (BT) olmak üzere iki yöntem kullanılır. Bilişsel davranışçı terapide kullanılan maruz bırakma ve yanıt önleme (ERP) tekniği, hastaların istenmeyen düşüncelere yanıt olarak alternatif davranışları keşfetmelerine yardımcı olmak için kullanılan bir tür maruz bırakma terapisi obsesif-kompulsif bozukluğun (OKB) tedavisinde etkinlik göstermiştir. Bu çalışmada, OKB için maruz bırakma ve yanıt önleme ve bilişsel davranışçı terapinin etkililiği üzerine yapılan araştırmaları inceleyerek obsesif kompulsif bozukluk ve bilişsel davranışçı terapi kavramlarının ele alındığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Obsesiyon, Kompulsiyon, Obsesif Kompulsif Bozukluk, Bilişsel Davranışçı Terapi, Maruz Bırakma ve Yanıt Önleme.

Kaynakça

• Abramowitz, J. S. (2006). The psychological treatment of obsessive—compulsive disorder. The Canadian Journal of Psychiatry, 51(7), 407-416. https://doi.org/10.1177/070674370605100702
• Al-Sharbati, Z., Al-Sharbati, M., & Gupta, I. (2014). Cognitive behavioral therapy for obsessive compulsive disorder. In Obsessive-Compulsive Disorder-The Old and the New Problems. V. Kalinin (Ed.), Intech Open. http://dx.doi.org/10.5772/57332
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2000). Psikiyatride Hastalıkların Tanımlanması ve Sınıflandırılması El Kitabı, yeniden gözden geçirilmiş dördüncü baskı (DSM-IV-TR). (Çeviri ed. E Köroğlu) Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013) Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) (Çev. ed.: E Köroğlu). Ankara, Hekimler Yayın Birliği.
• Anderson, R. A., & Rees, C. S. (2007). Group versus individual cognitive-behavioural treatment for obsessive-compulsive disorder: a controlled trial. Behaviour Research and Therapy, 45(1), 123-137. https://doi.org/10.1016/j.brat.2006.01.016
• Aouizerate, B., Guehl, D., Cuny, E., Rougier, A., Bioulac, B., Tignol, J., & Burbaud, P. (2004). Pathophysiology of obsessive–compulsive disorder: a necessary link between phenomenology, neuropsychology, imagery and physiology. Progress in neurobiology, 72(3), 195-221. https://doi.org/10.1016/j.pneurobio.2004.02.004
• Bayar, R., & Yavuz, M. (2008). Obsesif kompulsif bozukluk. İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri, 62, 185-192.
• Bayraktutan, E. (2006). Grupla psikolojik danışmanın lise öğrencilerinin atılganlık düzeyine etkisi (Yayınlanmamış Yüksek İsans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü,İzmir. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Beck, A. T., Epstein, N., Brown, G., & Steer, R. A. (1988). An inventory for measuring clinical anxiety: psychometric properties. Journal Of Consulting And Clinical Psychology, 56(6), 893-897. https://doi.org/10.1037/0022-006X.56.6.893
• Beck, A. T., Ward, C., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. J. A. G. P. (1961). Beck depression inventory (BDI). Arch gen psychiatry, 4(6), 561-571.
• Blanco, C., Olfson, M., Stein, D. J., Simpson, H. B., Gameroff, M. J., & Narrow, W. H. (2006). Treatment of obsessive-compulsive disorder by US psychiatrists. Journal of Clinical Psychiatry, 67(6), 946-951.
• Bloch, M. H., Landeros-Weisenberger, A., Rosario, M. C., Pittenger, C., & Leckman, J. F. (2008). Meta-analysis of the symptom structure of obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 165(12), 1532-1542. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2008.08020320
• Bozkurt, N. (1998). Lise öğrencilerinin okul başarısızlıklarının altında yatan depresyonla ilişkili otomatik düşünce (Doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Bozkurt, N. (2003). Depresyonda bilişsel-davranışçı yaklaşımlar: Beck’in bilişsel kuramı. Ege Eğitim Dergisi, 2(3), 59-64.
• Braga, D. T., Cordioli, A. V., Niederauer, K., & Manfro, G. G. (2005). Cognitive‐behavioral group therapy for obsessive–compulsive disorder: a 1‐year follow‐up. Acta Psychiatrica Scandinavica, 112(3), 180-186. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2005.00559.x
• Bulut, N. (2007). Relations between school psychological counselors’ life satisfaction, strategies of coping with stress and negative automatic thoughts. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(27), 1-13.
• Bulut Serin, N. & Genç, H. (2011). Grupla öfke denetimi eğitiminin ergenlerin öfke denetimi becerilerine etkisi. TED- Eğitim ve Bilim Dergisi, 36 (159),236-254.
• Chakrabarty, K., Bhattacharyya, S., Christopher, R., & Khanna, S. (2005). Glutamatergic dysfunction in OCD. Neuropsychopharmacology, 30(9), 1735-1740. https://doi.org/10.1038/sj.npp.1300733
• Cottraux, J., Note, I., Yao, S. N., Lafont, S., Note, B., Mollard, E., ... & Dartigues, J. F. (2001). A randomized controlled trial of cognitive therapy versus intensive behavior therapy in obsessive compulsive disorder. Psychotherapy And Psychosomatics, 70(6), 288-297. https://doi.org/10.1159/000056269
• Çelikel H. (2007). Klinik olmayan örneklemde çocukluk çağı travmatik yaşantıları, dissosiyasyon ve obsesif-kompulsif belirtiler [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
• Flament, M. (1990). Epidemiology of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. L'encephale, 16, 311-316.
• Foa, E. B. (2022). Cognitive behavioral therapy of obsessive-compulsive disorder. Dialogues İn Clinical Neuroscience, 12(2), 199-207. https://doi.org/10.31887/DCNS.2010.12.2/efoa
• Foa, E. B., Franklin, M. E., & Moser, J. (2002). Context in the clinic: how well do cognitive-behavioral therapies and medications work in combination?. Biological Psychiatry, 52(10), 987-997. https://doi.org/10.1016/S0006-3223(02)01552-4
• Foa, E. B., Huppert, J. D., Leiberg, S., Langner, R., Kichic, R., Hajcak, G., & Salkovskis, P. M. (2002). The Obsessive-Compulsive Inventory: development and validation of a short version. Psychological Assessment, 14(4), 485. https://doi.org/10.1037/1040-3590.14.4.485
• Gothelf, D., Aharonovsky, O., Horesh, N., Carty, T., & Apter, A. (2004). Life events and personality factors in children and adolescents with obsessive-compulsive disorder and other anxiety disorders. Comprehensive Psychiatry, 45(3), 192-198. https://doi.org/10.1016/j.pneurobio.2004.02.004
• Goodman, W. K., Price, L. H., Rasmussen, S. A., Mazure, C., Fleischmann, R. L., Hill, C. L., ... & Charney, D. S. (1989). The Yale-Brown obsessive compulsive scale: I. Development, use, and reliability. Archives Of General Psychiatry, 46(11), 1006-1011. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1989.01810110048007
• Grant, J. E. (2014). Obsessive–compulsive disorder. New England Journal of Medicine, 371(7), 646-653. https://doi.org/10.1056/NEJMcp1402176
• Greist, J. H., Bandelow, B., Hollander, E., Marazziti, D., Montgomery, S. A., Nutt, D. J., ... & Zohar, J. (2003). WCA recommendations for the long-term treatment of obsessive-compulsive disorder in adults. CNS spectrums, 8(1), 7-16. https://doi.org/10.1017/S1092852900006908
• Grisham, J. R., Anderson, T. M., & Sachdev, P. S. (2008). Genetic and environmental influences on obsessive-compulsive disorder. European Archives Of Psychiatry And Clinical Neuroscience, 258(2), 107-116. https://doi.org/10.1007/s00406-007-0789-0
• Güllüoğlu M.Ç. (2005). Obsesif kompulsif bozukluğu tanısı konmuş çocuk ve ergenlerin ebeveynlerindeki psikopatolojik belirtileri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Beykent Üniversitesi.
• Heyman, I., Mataix-Cols, D., & Fineberg, N. A. (2006). Obsessive-compulsive disorder. Bmj, 333(7565), 424-429. https://doi.org/10.1136/bmj.333.7565.424
• Houghton, S., & Saxon, D. (2007). An evaluation of large group CBT psycho-education for anxiety disorders delivered in routine practice. Patient education and counseling, 68(1), 107-110. https://doi.org/10.1016/j.pec.2007.05.010
• Houghton, S., Saxon, D., Bradburn, M., Ricketts, T., & Hardy, G. (2010). The effectiveness of routinely delivered cognitive behavioural therapy for obsessive‐compulsive disorder: A benchmarking study. British Journal of Clinical Psychology, 49(4), 473-489. https://doi.org/10.1348/014466509X475414
• Højgaard, D. R., Hybel, K. A., Ivarsson, T., Skarphedinsson, G., Nissen, J. B., Weidle, B., ... & Thomsen, P. H. (2017). One-year outcome for responders of cognitive-behavioral therapy for pediatric obsessive-compulsive disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 56(11), 940-947. https://doi.org/10.1016/j.jaac.2017.09.002
• Iniesta-Sepúlveda, M., Nadeau, J. M., Ramos, A., Kay, B., Riemann, B. C., & Storch, E. A. (2017). An ınitial case series of ıntensive cognitive–behavioral therapy for obsessive–compulsive disorder in adolescents with autism spectrum disorder. Child Psychiatry & Human Development, 49(1), 9–19. https://doi.org/10.1007/s10578-017-0724-1
• Iniesta-Sepúlveda, M., Rosa-Alcázar, A. I., Sánchez-Meca, J., Parada-Navas, J. L., & Rosa-Alcázar, Á. (2017). Cognitive-behavioral high parental involvement treatments for pediatric obsessive-compulsive disorder: A meta-analysis. Journal of Anxiety Disorders, 49, 53-64. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2017.03.010
• İskenderoğlu, İ. (2022). Obsesif kompulsif belirtiler, belirsizliğe tahammülsüzlük ve kaygı arasındaki ilişki: Covid-19 sürecine özgü bir çalışma [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Işık Üniversitesi.
• Jónsson, H., & Hougaard, E. (2009). Group Cognitive Behavioural Therapy for Obsessive–Compulsive Disorder: a systematic review and meta‐analysis. Acta Psychiatrica Scandinavica, 119(2), 98-106. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2008.01270.x
• Kafes, A. Y. (2021). Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisinde Kullanılan Davranışçı Müdahale Teknikleri: Sistematik Derleme. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(4), 726-738. https://doi.org/10.18863/pgy.875418
• Kahveci, G., & Serin, N.B. (2017). Conjoint behavioral consultation, cognitive behavior therapy and schema-based ınstruction: enhancing mathematical resilience. EURASIA J. Math., Sci Tech. Ed 2017;13(8):5543–5556
• Karaman, D., Durukan, İ., & Erdem, M. (2011). Çocukluk çağı başlangıçlı obsesif kompulsif bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(2), 278-295. https://doi.org/10.18863/pgy.133410
• Karamustafalıoğlu, O. (2010). Obsesif Kompulsif Bozukluk. The Journal of Turkish Family Physician, 1(1), 1-10.
• Kircanski, K., Peris, T. S., & Piacentini, J. C. (2011). Cognitive-Behavioral Therapy for Obsessive-Compulsive Disorder in Children and Adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 20(2), 239–254. https://doi.org/10.1016/j.chc.2011.01.014
• Koran, L., Hanna, G., Hollander, E., & Nestadt, G. (2007). Practice guideline for the treatment of patients with obsessive-compulsive disorder. The American Journal of Psychiatry, 164(7), 5–53.
• Köse, Ç. (2010) Obsesif kompulsif bozukluğu olan çocuklara uygulanmış olan bilişsel davranışçı terapi, ilaç tedavisi ve kombinasyonunun etkililiklerinin karşılaştırılması [YayınlanmamışYüksek Lisans Tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Lapsekili, N., & Ak, M. (2012). Obsesif Kompulsif Bozuklukta Bilişsel Davranışçı Terapi Sürecinde Yol Gösterici: Formülasyon. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 1(1), 21-27.
• Lewin, A. B., Wu, M. S., McGuire, J. F., & Storch, E. A. (2014). Cognitive Behavior Therapy for Obsessive-Compulsive and Related Disorders. Psychiatric Clinics of North America, 37(3), 415–445. https://doi.org/10.1016/j.psc.2014.05.002
• Matsunaga, H. (2012). Current and emerging features of obsessive-compulsive disorder--trends for the revision of DSM-5. Seishin Shinkeigaku Zasshi= Psychiatria et Neurologia Japonica, 114(9), 1023-1030.
• McKay, D., Sookman, D., Neziroglu, F., Wilhelm, S., Stein, D. J., Kyrios, M., ... & Veale, D. (2015). Efficacy of cognitive-behavioral therapy for obsessive–compulsive disorder. Psychiatry Research, 225(3), 236-246. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2014.11.058
• McLean, P. D., Whittal, M. L., Thordarson, D. S., Taylor, S., Söchting, I., Koch, W. J., Paterson, R., & Anderson, K. W. (2001). Cognitive versus behavior therapy in the group treatment of Obsessive-Compulsive disorder. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 69(2), 205–214. https://doi.org/10.1037/0022-006X.69.2.205
• Leckman, J. F., Bloch, M. H., & King, R. A. (2022). Symptom dimensions and subtypes of obsessive-compulsive disorder: a developmental perspective. Dialogues İn Clinical Neuroscience, 11(1), 21-23. https://doi.org/10.31887/DCNS.2009.11.1/jfleckman
• Lin, H., Katsovich, L., Ghebremichael, M., Findley, D. B., Grantz, H., Lombroso, P. J., ... & Leckman, J. F. (2007). Psychosocial stress predicts future symptom severities in children and adolescents with Tourette syndrome and/or obsessive‐compulsive disorder. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48(2), 157-166. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2006.01687.x Lin, H., Williams, K. A., Katsovich, L., Findley, D. B., Grantz, H., Lombroso, P. J., ... & Leckman, J. F. (2010). Streptococcal upper respiratory tract infections and psychosocial stress predict future tic and obsessive-compulsive symptom severity in children and adolescents with Tourette syndrome and obsessive-compulsive disorder. Biological psychiatry, 67(7), 684-691. https://doi.org/10.1016/j.biopsych.2009.08.020
• MacMaster, F. P., O'Neill, J., & Rosenberg, D. R. (2008). Brain imaging in pediatric obsessive-compulsive disorder. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 47(11), 1262-1272. https://doi.org/10.1097/CHI.0b013e318185d2be
• Markarian, Y., Larson, M. J., Aldea, M. A., Baldwin, S. A., Good, D., Berkeljon, A., ... & McKay, D. (2010). Multiple pathways to functional impairment in obsessive–compulsive disorder. Clinical Psychology Review, 30(1), 78-88. https://doi.org/10.1016/j.cpr.2009.09.005
• Mataix-Cols, D., Pertusa, A., & Leckman, J. F. (2007). Issues for DSM-V: how should obsessive-compulsive and related disorders be classified?. American Journal of Psychiatry, 164(9), 1313-1314. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2007.07040568
• Merlo, L. J., Storch, E. A., Lehmkuhl, H. D., Jacob, M. L., Murphy, T. K., Goodman, W. K., & Geffken, G. R. (2010). Cognitive-behavioral therapy plus motivational interviewing improves outcome for pediatric obsessive-compulsive disorder: A preliminary study. Cognitive Behaviour Therapy, 39(1), 24-27. https://doi.org/10.1080/16506070902831773
• Miguel, E. C., Leckman, J. F., Rauch, S., do Rosario-Campos, M. C., Hounie, A. G., Mercadante, M. T., ... & Pauls, D. L. (2005). Obsessive-compulsive disorder phenotypes: implications for genetic studies. Molecular Psychiatry, 10(3), 258-275. https://doi.org/10.1038/sj.mp.4001617
• Nestadt, G., Samuels, J., Riddle, M., Bienvenu, O. J., Liang, K. Y., LaBuda, M., ... & Hoehn-Saric, R. (2000). A family study of obsessive-compulsive disorder. Archives of general psychiatry, 57(4), 358-363. https://doi.org/10.1001/archpsyc.57.4.358
• Okray, Z. (2021). Covıd-19 pandemisi ve obsesif kompulsif bozukluk. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 13(3), 588-604. https://doi.org/10.18863/pgy.829348
• Okumuş, F., Berk, H. Ö. S., & Yücel, B. (2019). Obsesif Kompulsif Bozuklukta Gevşeme Eğitimi ve Bilişsel Davranışçı Tekniklerin Uygulanması: Vaka Örneği. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 8(1),63-68. https://doi.org/10.5455/JCBPR.10756
• Öner, P., & Aysev, A. (2001). Çocuk ve ergenlerde obsesif kompulsif bozukluk. Sürekli Tıp Eğitim Dergisi, 10(11), 409-411.
• Pauls, D. L. (2008). The genetics of obsessive compulsive disorder: a review of the evidence. In American Journal Of Medical Genetics Part C: Seminars İn Medical Genetics, 148 (2), 133-139. https://doi.org/10.1002/ajmg.c.30168
• Raffin, A. L., Fachel, J. M. G., Ferrao, Y. A., de Souza, F. P., & Cordioli, A. V. (2009). Predictors of response to group cognitive-behavioral therapy in the treatment of obsessive-compulsive disorder. European Psychiatry, 24(5), 297-306. https://doi.org/10.1016/j.eurpsy.2008.12.001
• Russell, E. J., Fawcett, J. M., & Mazmanian, D. (2013). Risk of obsessive-compulsive disorder in pregnant and postpartum women: a meta-analysis. The Journal of clinical psychiatry, 74(4), 18438.
• Sassano-Higgins, S. A., Sapp, F., & Van Noppen, B. (2015). Cognitive-behavioral therapy for obsessive-compulsive disorder. Focus, 13(2), 148-161. https://doi.org/10.1176/appi.focus.130207
• Saxena, S., & Rauch, S. L. (2000). Functional neuroimaging and the neuroanatomy of obsessive-compulsive disorder. Psychiatric Clinics of North America, 23(3), 563-586. https://doi.org/10.1016/S0193-953X(05)70181-7
• Serin, N. B., & Aysan, F. (2021). Lise öğrencilerinin depresyon ve olumsuz otomatik düşüncelerinin cinsiyet ile akademik başarı açısından incelenmesi. Manisa Celal Bayar University Journal of Social Sciences, 19 (1), 285-296. doi: 10.18026/cbayarsos.803563
• Simpson, H. B., Foa, E. B., Liebowitz, M. R., Ledley, D. R., Huppert, J. D., Cahill, S., ... & Petkova, E. (2008). A randomized, controlled trial of cognitive-behavioral therapy for augmenting pharmacotherapy in obsessive-compulsive disorder. American Journal of Psychiatry, 165(5), 621-630.
• Sözlü, E., & Serin, N. B. (2019). Lise öğrencilerinde olumlu ve olumsuz otomatik düşüncelerin farkli değişkenler açisindan incelenmesi (kuzey kibris örneklemi). International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education (IJTASE), 8(3), 85-94.
• Stein, D. J. (2002). Obsessive-compulsive disorder. The Lancet, 360(9330), 397-405. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(02)09620-4
• Stein, D. J., Costa, D. L., Lochner, C., Miguel, E. C., Reddy, Y. C., Shavitt, R. G., & Simpson, H. B. (2019). Obsessive–compulsive disorder. Nature Reviews Disease Primers, 5(1), 1-21.
• Stewart, S. E., Geller, D. A., Jenike, M., Pauls, D., Shaw, D., Mullin, B., & Faraone, S. V. (2004). Long‐term outcome of pediatric obsessive–compulsive disorder: a meta‐analysis and qualitative review of the literature. Acta Psychiatrica Scandinavica, 110(1), 4-13. https://doi.org/10.1111/j.1600-0447.2004.00302.x
• Sukhodolsky, D. G., Gorman, B. S., Scahill, L., Findley, D., & McGuire, J. (2013). Exposure and response prevention with or without parent management training for children with obsessive-compulsive disorder complicated by disruptive behavior: A multiple-baseline across-responses design study. Journal Of Anxiety Disorders, 27(3), 298-305. https://doi.org/10.1016/j.janxdis.2013.01.005
• Szeszko, P. R., Christian, C., MacMaster, F., Lencz, T., Mirza, Y., Taormina, S. P., ... & Rosenberg, D. R. (2008). Gray matter structural alterations in psychotropic drug-naive pediatric obsessive-compulsive disorder: an optimized voxel-based morphometry study. American Journal of Psychiatry, 165(10), 1299-1307.
• Şafak, Y., Karadere, M. E., Özdel, K., Kuru, E., Özcan, T., Türkçapar, M. H., & Yücens, B. (2014). Obsesif kompulsif bozuklukta bilişsel davranışçı grup psikoterapisinin etkinliğinin değerlendirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi, 25(4), 225-33. https://doi.org/10.5080/u7510
• Topses, G., & Serin, N. B. (2018). Psikolojik Danışma ve Kişilik Kuramları. Nobel Akademik Yayıncılık. Ankara: 2. basım ISBN, 978-605-133-361-8.
• Topses, G., & Serin, N. B. (2017). Grupla Psikolojik Danışmanın temel Kavram ve İlkeleri. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara. ISBN: 978-605-320-700-9.
• Türkçapar, M. H., & Şafak, Y. (2012). Obsesif kompulsif bozuklukta bilişsel özellikler ve bilişsel tedaviler. Türkiye Klinikleri J Psychiatry-Special Topics, 5, 69-75.
• Van Grootheest, D. S., Cath, D. C., Beekman, A. T., & Boomsma, D. I. (2005). Twin studies on obsessive–compulsive disorder: a review. Twin Research and Human Genetics, 8(5), 450-458. https://doi.org/10.1375/twin.8.5.450
• Van Noppen, B., Sassano-Higgins, S., Appasani, R., & Sapp, F. (2021). Cognitive-Behavioral Therapy for Obsessive-Compulsive Disorder: 2021 Update. Focus, 19(4), 430-443. https://doi.org/10.1176/appi.focus.20210015
• Wagner, A. P. (2011). Cognitive-behavioral therapy for children and adolescents with obsessive-compulsive disorder. Clinical Obsessive-Compulsive Disorders in Adults and Children, 138.
• Williams, T. I., Salkovskis, P. M., Forrester, E. A., & Allsopp, M. A. (2002). Changes in symptoms of OCD and appraisal of responsibility during cognitive behavioural treatment: A pilot study. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 30(1), 69-78. https://doi.org/10.1017/S1352465802001078
• Whittal, M. L., Thordarson, D. S., & McLean, P. D. (2005). Treatment of obsessive–compulsive disorder: Cognitive behavior therapy vs. exposure and response prevention. Behaviour research and therapy, 43(12), 1559-1576. https://doi.org/10.1016/j.brat.2004.11.012
• Whittal, M. L., Woody, S. R., McLean, P. D., Rachman, S. J., & Robichaud, M. (2010). Treatment of obsessions: A randomized controlled trial. Behaviour research and therapy, 48(4), 295-303. https://doi.org/10.1016/j.brat.2009.11.010
• Yılmaz, B. (2018). Obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde güncel yaklaşımlar. Lectio Scientific, 2(1), 21-42.
• Zohar, A. H. (1999). The epidemiology of obsessive-compulsive disorder in children and adolescents. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 8(3), 445-460. https://doi.org/10.1016/S1056-4993(18)30163-9