Executive Places of Folk Narratives as "Living Areas": The Sample of Şanlıurfa Region

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 1, 12 - 22, 31.05.2021

Ömer Kırmızı

https://doi.org/10.53046/ijotem.938608

Öz

Places have a transformative effect in the relationship that human beings establish with their environment. The relationship between human and place has acquired a nature that transcends physical conditions throughout history. Places that are attributed to humanity in individual and social sense have continued to live in memories as places of memory. In this study, the places where folk narratives are performed in Şanlıurfa region are discussed. In the region where traditional culture is relatively preserved, it has been determined that there are unique environments / places such as traditional song nights, mountain camping, agha rooms, village rooms and condolence houses in which folk narratives are performed. In the compilations made in these places, it has been observed how effective these places were in making folk narratives sustainable. It has been determined that these places observed during the field research has contributed to the narrative culture in the region and has constituted the basis for the preservation and sustainability of this culture. It can be said that today, where folklore products are evaluated with a context-centered perspective, local places display an original appearance.

Anahtar Kelimeler

Folklore, folk narratives, place, Şanlıurfa.

Halk Anlatılarının “Yaşam Alanı” Olarak İcra Mekânları: Şanlıurfa Yöresi Örneği

Öz

İnsanoğlunun çevresiyle kurduğu ilişkide mekânların dönüştürücü bir etkisi vardır. İnsan ile mekân arasındaki ilişki tarih boyunca fiziki şartları aşan bir mahiyet kazanmıştır. Bireysel ve toplumsal anlamda insanoğlu için önem atfedilen mekânlar hafıza mekânı olarak belleklerde yaşamaya devam etmiştir. Bu çalışmada Şanlıurfa yöresinde halk anlatılarının icra edildiği mekânlar ele alınmıştır. Geleneksel kültürün nispeten muhafaza edildiği yörede, halk anlatılarının icra edildiği sıra geceleri, dağ yatıları, ağa odaları, köy odaları ve taziye evleri gibi özgün ortamların/mekânların olduğu tespit edilmiştir. Bu mekânlarda yapılan derlemelerde, halk anlatılarının sürdürülebilir kılınmasında söz konusu mekânların ne kadar etkin olduğu gözlemlenmiştir. Saha araştırması yapılırken gözlemlenen bu mekânların yöredeki anlatı kültürüne katkı sağladığı, bu kültürün korunmasına ve sürdürülebilir kılınmasına zemin teşkil ettiği tespit edilmiştir. Folklor ürünlerinin bağlam merkezli bakış açısıyla değerlendirildiği günümüzde yöre mekânlarının özgün bir görünüm sergilediği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Folklor, halk anlatıları, mekân, Şanlıurfa

Kaynakça

• Akbıyık, A., Kürkçüoğlu, S. (1990). Folklor (Halkbilim) ve Şanlıurfa, ŞURHOY Yayınları-1, Şanlıurfa.
• Atlı, S. (2016). Türkiye’deki Geleneksel Sohbet Toplantıları, (Yayımlanmamış doktora tezi), Celal Bayar Üniversitesi, Manisa.
• Avcı, C. (2020). Kültürel Bellek Mekânı: Barak Odası ve Geleneği, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 9/4 2020 s. 1519-1533.
• Azadovski, M. (1992). Sibirya’dan Bir Masal Anası (Çeviri: İlhan Başgöz), Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara.
• Bağlı, M. (2010). Mekân ve Medeniyet İlişkisi Bağlamında Birlikte Yaşama Alanları, Türkiye’de Birlikte Yaşama Kültürü ve Mardin Örneği Sempozyumu Bildirileri içinde (155-163), Mardin Valiliği Yayınları, Mardin.
• Bayraktar, Z. (2014). Âşıklık Geleneğinin Yaşatılmasında Kültürel İcra Mekânı Olarak Eğitim Kurumlarının Rolü: İzmir zHalk Âşıkları Derneği Örneklemi, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7/1, 20-35. doi: https://doi.org/10.17218/husbed.05770
• Burke, P. (1996). Yeniçağ Başında Avrupa’da Halk Kültürü (Çeviri: Göktuğ Aksan), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Çobanoğlu, Ö. (2012). Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Durbilmez, B. (2017). Gelenekli Türk Anlatıları-1, Ötüken Yayınları, İstanbul.
• Ekici, M. (2013). Halk Bilgisi (Folklor) Derleme ve İnceleme Yöntemleri, Geleneksel Yayıncılık, Ankara.
• Ekinci, A., Paydaş, K. (2008). Taş Devrinden Osmanlıya Urfa Tarihi, Şanlıurfa Valiliği Yayınları.
• Hicri, M. (2013). Efsaneler ve Gerçekler, Kent Yayınları, İstanbul.
• Kurtoğlu, M. (2005). Urfa Efsaneleri, Kent Yayınları, İstanbul.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın Üretimi (Çeviri: Işık Ergüden), Sel Yayınları, İstanbul.
• Nora, P. (2006). Hafıza Mekânları (Çeviri: M. E. Özcan), Dost Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Oğuz, M.Ö. (2007). Folklor ve Kültürel Mekân, Millî Folklor, S. 76, 30-32. URL: https://www.millifolklor.com/PdfViewer.aspx?Sayi=76&Sayfa=25
• Schmidt, K. (2018). Taş Çağı Avcılarının Gizemli Kutsal Alanı Göbekli Tepe (Çeviri: Rüstem Aslan), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.
• Tanık, İ.H. (2019). Demokrat Parti Döneminde Urfa (1950-1960). (Yayımlanmamış doktora tezi), Harran Üniversitesi, Şanlıurfa.
• Taşlıova, M. M. (2006). Kars Sözel Hikâyeciliğinin İcra Ortamları, Türkbilig, 2006/11, 164-188. URL: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/989437
• Villard, U. M. (2012). Mezopotamya Mimarisinde Kutsal Mekânlar (Çeviri: Arusyak Özfuruncu), Yaba Yayınları, İstanbul.
• https://sozluk.gov.tr/ [E.T. 21.04.2021]
• K.K. 1 Fuat Kürkçüoğlu, 1950-Şanlıurfa, Üniversite, Emekli, Şanlıurfa.
• K.K. 2 İbrahim Bozkurt, 1962-Şanlıurfa, Lise, Memur, Birecik
• K.K.3 Fehmi Hayırlı, 1950-Şanlıurfa, Üniversite, Emekli, Şanlıurfa
• K.K. 4 M. Sadık Alican, 1973-Şanlıurfa, Üniversite, Memur, Şanlıurfa
• K.K. 5 Hamit Kırboğa, 1967-Şanlıurfa, Ortaokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K. 6 Abdullah Taştan, 1953-Şanlıurfa, İlkokul, Çiftçi, Harran
• K.K. 7 Ferhat Dağ, 1950-Siverek, İlkokul, Çiftçi, Siverek
• K.K. 8 Feyzullah Ak, 1955-Ceylanpınar, İlkokul, Çiftçi, Ceylanpınar
• K.K. 9 Kerim Badıllı, 1965-Şanlıurfa, Ortaokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K. 10. Ferhat Bucak, 1968-Siverek, Lise, Çiftçi, Siverek
• K.K. 11 Selahattin Kurt, 1959 Viranşehir, İlkokul, Çiftçi, Viranşehir
• K.K. 12 Arif İlhan, 1962-Şanlıurfa, Ortaokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K. 13 Sevban Çolak, 1958-Bozova, Ortaokul, Bozova
• K.K. 14 Mahmut Aslan, 1956-Şanlıurfa, Ortaokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K.15 İbrahim Sarı, 1953-Suruç, İlkokul, Çiftçi, Suruç
• K.K. 16 Hüseyin Çıtrık, 1960-Ceylanpınar, Ortaokul, Çiftçi, Ceylanpınar
• K.K. 17 Tahir Özkaya, 1953-Şanlıurfa, İlkokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K. 18 Kahraman Tepe, 1949-Birecik, İlkokul, Çiftçi, Birecik
• K.K. 19 Ahmet Yıldız, 1965-Harran, Lise, Emekli, Harran
• K.K. 20 Hasan Polat, 1980-Viranşehir, Üniversite, Memur, Viranşehir
• K.K. 21 Rüştü Bucak, 1957-Siverek, Lise, Esnaf, Şanlıurfa
• K.K. 22 Sadettin Ersöz, 1960-Hilvan, İlkokul, Çiftçi, Hilvan K.K. 23 Zeydan Kurşun, 1967-Bozova, Ortaokul, Emekli, Hilvan
• K.K. 24 Vahap Aslan, 1960-Şanlıurfa, Ortaokul, Çiftçi, Şanlıurfa
• K.K. 25 Mehmet Çil, 1948-Hilvan, İlkokul, Çiftçi, Hilvan
• K.K. 26 Remzi Çil, 1957-Bozova, Ortaokul, Çiftçi, Bozova