5. Sınıf Matematik Ders Kitapları Ünite Değerlendirme Sorularının İlişkilendirme Becerisi Çerçevesinde Karşılaştırmalı İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 146 - 171, 28.10.2025

Tuğba Han Şimşekler Dizman , Zeynep Çakır

https://doi.org/10.53046/ijotem.1805325

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2018 ve 2024 öğretim programları doğrultusunda hazırlanarak Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ortaokullarda okutulmak üzere yayımlanan 5. sınıf matematik ders kitaplarındaki ünite değerlendirme sorularını, matematiksel ilişkilendirme becerileri açısından karşılaştırmalı olarak incelemektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi deseniyle yürütülmüş ve veri kaynağını A (2023–2024) ve B (2024–2025) kitapları oluşturmuştur. Toplam 145 ünite değerlendirme sorusu, dört ana ilişkilendirme kategorisi (kavramlar arası, gösterimler arası, gerçek hayatla ve farklı disiplinlerle ilişkilendirme) temelinde içerik analiziyle çözümlenmiştir. Elde edilen bulgular, her iki kitabın da ilişkilendirme becerilerine belirli ölçüde yer verdiğini, ancak bu becerilerin tür ve çeşitlilik bakımından dengesiz biçimde temsil edildiğini göstermektedir. Özellikle gerçek hayatla ilişkilendirme en sık kullanılan tür olurken, kavramlar arası ve disiplinler arası ilişkilendirmelerin oldukça sınırlı kaldığı belirlenmiştir. B kitabı, bağlamsal çeşitlilik ve temsil zenginliği bakımından A kitabına göre daha kapsamlı bir yapı sunmaktadır. Bu sonuçlar, ders kitaplarında matematiksel ilişkilendirme becerilerinin yalnızca niceliksel değil, niteliksel boyutuyla da ele alınması gerektiğini ortaya koymaktadır. Çalışma, öğretim materyali tasarımında ilişkilendirme becerilerinin sistematik ve bütüncül biçimde yapılandırılmasına yönelik öneriler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Matematik eğitimi , ilişkilendirme becerisi , ders kitabı analizi , doküman incelemesi

Kaynakça

• Ainsworth, S. (1999). The functions of multiple representations. Computers & Education, 33(2–3), 131–152. Altun, M. (2020). Matematik öğretimi. Alfa Aktüel Yayınları.
• Alzubi, K. (2021). The Effect of Using Multiple Mathematical Representations of Rational number concepts in Basic Grades Students in Jordan. International Journal of Educational Research Review, 6, 226-234. https://doi.org/10.24331/ijere.838677
• Baykul, Y. (2019). İlköğretimde matematik öğretimi (14. baskı). Pegem Akademi.
• Bingölbali, E., & Coşkun, M. (2016). İlişkilendirme becerisinin matematik öğretiminde kullanımının geliştirilmesi için kavramsal çerçeve önerisi. Egitim ve Bilim, 41(183), 233–249. https://doi.org/10.15390/EB.2016.4764
• Boaler, J. (1993). The Role of Contexts in the Mathematics Classroom: Do They Make Mathematics More" Real"?. For the Learning of Mathematics, 13(2), 12-17.
• Dilegelen, Y. (2018). 5. Sınıf Matematik Ders Kitaplarının İlişkilendirme Becerisi Açısından İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Doruk, B. K., & Umay, A. (2011). The effect of mathematical modeling on transferring mathematics into daily life. Hacettepe University Journal of Education, 41(41), 124-135.
• Drake, S. M., & Reid, J. L. (2018). Integrated curriculum as an effective way to teach 21st century capabilities. Asia Pacific Journal of Educational Research, 1(1), 31-50.
• Drake, S., & Burns, R. (2004). Meeting standards through integrated curriculum. Ascd.
• Duval, R. (2006). A cognitive analysis of problems of comprehension in a learning of mathematics. Educational studies in mathematics, 61(1), 103-131.
• Ermete, M., Brackett, N., Powell, K., Krause, E., & Lapp, D. (2010). The Role of Dynamic Representations in Students’ Development of Algebraic Concepts. Program Reports.
• Fosnot, C. T. (2013). Constructivism: Theory, perspectives, and practice (2nd ed.). Teachers College Press.
• Garner, R. (1992). Learning from school texts. Educational Psychologist, 27(1), 53–63.
• İncikabı, S., & Biber, A.Ç. (2018). Ortaokul matematik ders kitaplarında yer verilen temsiller arası ilişkilendirmeler. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 729 740. https://doi.org/10.24106/kefdergi.415690
• Kaya, D. (2020). Altıncı sınıf öğrencilerinin matematiksel ilişkilendirme öz yeterlik düzeylerinin algılanan öğretmen duygusal destek, cinsiyet ve matematik başarısı açısından incelenmesi. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 14(1), 106–132. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.605489.
• Kurtuluş Kayan, A. (2019). Yüzdeler Öğretiminde Matematiksel Modelleme Etkinlikleri Kullanımının Öğrencilerin Başarısı ve Matematiği Günlük Hayatla İlişkilendirme Becerisine Etkisi [Doktora tezi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü].
• Lesh, R., & Zawojewski, J. S. (2007). Problem solving and modeling. In F. K. Lester Jr. (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 763–804). Information Age Publishing.
• Lubinksi, C., & Otto, A. (2002). Meaningful Mathematical Representations and Early Algebraic Reasoning. Teaching children mathematics, 9, 76-80. https://doi.org/10.5951/tcm.9.2.0076.
• Mahmudov, Y., Khakkulov, Y., & Physics, G. (2021). Methods of Solving Various Types of Problems From Algebra to Science. The American Journal of Social Science and Education Innovations. https://doi.org/10.37547/tajssei/volume03issue05-01.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Matematik dersi (1–8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2024). Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli Matematik Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul). MEB Yayınları. https://tymm.meb.gov.tr/
• Mumcu, H. Y., & Aktaş, M. C. (2018). 11. sınıf öğrencilerinin matematiksel ilişkilendirme becerilerinin incelenmesi. 3. Uluslararası Felsefe, Eğitim, Sanat ve Bilim Tarihi Sempozyumu, 9(2), 403–416.
• National Council of Teachers of Mathematics. (2000). Principles and standards for school mathematics. Author.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). (2023). PISA 2022 assessment and analytical framework: Mathematics, reading, science, and creative thinking. OECD Publishing
• Orillo, M. J. F., & Mistades, V. M. (2024). Effects of Multiple Representation in Student's Conceptual Understanding and Metacognitive Awareness in Mechanics. KnE Social Sciences, 862-868.
• Özaydınlı, E., & Kılıç, Ç. (2019). Matematik ve diğer disiplinler arası ilişkilendirmelerin öğretim sürecine yansımaları. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi (EFMED), 13(1), 51–72. https://doi.org/10.17522/balikesirnef.530202
• Özdiner, M. (2021). İlkokul ve ortaokul matematik ders kitaplarındaki etkinliklerin matematiksel ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi].
• Özgen, K., & Bindak, R. (2018). Matematiksel ilişkilendirme öz yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(3), 913–924. https://doi.org/10.24106/kefdergi.413386
• Özpınar, İ., Bozkurt, E., & Aydın, H. (2012). İlköğretim matematik öğretim programının uygulanmasında karşılaşılan sorunlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (Educational Sciences: Theory & Practice), 12(3), 2281–2305
• Panasuk, R. (2011). Taxonomy for Assessing Conceptual Understanding in Algebra Using Multiple Representations. College Student Journal, 45, 219.
• Pérez-Echeverría, M., Postigo, Y., & Marín, C. (2018). Understanding of Graphs İn Social Science Undergraduate Students: Selection and İnterpretation of Graphs. Irish Educational Studies, 37, 111-89. https://doi.org/10.1080/03323315.2018.1440248.
• Rau, M. A., Aleven, V., & Rummel, N. (2013, July). How to use multiple graphical representations to support conceptual learning Research-based principles in the Fractions Tutor. In International Conference on Artificial Intelligence in Education (pp. 762-765). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
• Resnick, L. B. (1987). Education and learning to think. National Academy Press.
• Semerci, Ç. (2004). İlköğretim (1.-5. sınıf) Türkçe Ders Kitaplarının Genel Bir Değerlendirmesi. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 3(1), 21–24.
• Sıcak, A. (2022). Liselere geçiş sistemi (LGS) matematik soruları ile 8. sınıf matematik ders kitapları ünite değerlendirme sorularının “ilişkilendirme becerisi” çerçevesinde karşılaştırmalı incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Gaziantep Üniversitesi].
• Tartan, Y. Ş. (2023). Ortaokul Matematik Ders Kitaplarındaki Etkinliklerin Matematiksel İlişkilendirme Becerisi Açısından İncelenmesi [Yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü].
• Ünal, K. H. (2023). Ortaokul matematik ders kitaplarının ilişkilendirme becerisi açısından incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Watson, J., Fitzallen, N., & Chick, H. (2020). What Is the Role of Statistics in Integrating STEM Education, 91-115. https://doi.org/10.1007/978-3-030-52229-2_6.
• Watson, J., Moritz, J., & Pereira-Mendoza, L. (1998). Interpreting a graph in a social context. The Mathematics Educator, 3, 61-71.
• Yıldırım Yakar, Z. (2020). Oran orantı konusunda yedinci sınıf öğrencilerinin matematiksel ilişkilendirme becerileri. International Journal of Educational Studies in Mathematics, 2020 (4), 271–288.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, Seçkin Yayıncılık.
• Yung, H., & Paas, F. (2015). Effects of Computer-Based Visual Representation on Mathematics Learning and Cognitive Load. J. Educ. Technol. Soc., 18, 70-77.