Yabancılar İçin Hazırlanmış Türkçe Okuma Kitaplarının Okunabilirlik Durumları

Yıl 2021, Cilt: 4 Sayı: 2, 205 - 226, 30.12.2021

Eyüp Aydın

Öz

Öz. Yabancılara Türkçe öğretiminde en çok kullanılan öğretim materyali ders kitaplarıdır. Bununla birlikte dil öğretimini, sınıf sınırları dışında devam ettirebilmek ve pekiştirebilmek için de okuma kitaplarından faydalanılır. Nitekim okuma kitapları, Türkçe öğrenen yabancıların da ihtiyaç duyduğu bir materyaldir. Dolayısıyla yabancılara Türkçe öğretiminin de önemli bir unsurudur. Bu sebeple, okuma kitapları hazırlanırken çeşitli ölçütler göz önünde bulundurulmalıdır. Bu ölçütlerden biri okunabilirliktir. Okunabilirlik, metnin kolay ya da güç anlaşılır olduğunu gösteren sayısal bir veridir. Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin dil düzeylerini belirlemede ve belirlenen dil düzeylerine uygun metinlerin hazırlanmasında okunabilirlik verilerinden faydalanılır. Çünkü metnin okunabilirlik düzeyi, öğrenicinin sahip olduğu dil düzeyinin üstünde olursa anlama becerisini zorlamakta, altında olursa okuma merakını yok etmektedir. Bu sebeple kitapların okunabilirlik düzeyi, dil öğretiminde önem kazanmaktadır. Bundan hareketle bu çalışmanın amacı, yabancılar için hazırlanmış Türkçe okuma kitaplarının okunabilirlik düzeyini tespit etmektir. Nitel araştırma desenlerinden durum çalışması seçilerek yapılan bu çalışmada, veriler doküman analiziyle elde edilmiştir. Elde edilen verilerle kitapların okunabilirlik düzeyini tespit etmek için Ateşman’ın (1997) okunabilirlik formülü ve Çetinkaya-Uzun Okunabilirlik Formülü (2010) kullanılmıştır. Bu çalışmada, Yunus Emre Enstitüsü’nün yayımladığı, A1 seviyesinde 7 ve A2 seviyesinde 7 kitap olmak üzere toplam 14 kitaptan oluşan Çocuk Hikâyeleri Dizisi incelenmiştir. Çalışma neticesinde Ateşman’ın (1997) formülüne göre A1 ve A2 kitaplarının okunabilirlik düzeyi Kolay iken Çetinkaya-Uzun Okunabilirlik Formülü’ne (2010) göre A1 kitaplarının Bağımsız Okuma, A2 kitaplarınınsa Eğitsel Okuma düzeyinde olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Okunabilirlik, yabancılara Türkçe öğretimi, yabancılar için hazırlanmış Türkçe okuma kitapları, Çocuk Hikâyeleri Dizisi A1-A2.

Readability Status of Turkish Reading Books Prepared for Foreigners

Öz

The most used teaching materials in teaching Turkish to foreigners are textbooks. In addition, reading books are used to continue and reinforce language teaching outside the classroom boundaries. As a matter of fact, reading books are a material that foreigners who learn Turkish also need. Therefore, it is an important element of teaching Turkish to foreigners. For this reason, various criteria should be considered while preparing reading books. One of these criteria is readability. Readability is a numerical data showing that the text is easy or difficult to understand. Readability data is used to determine the language levels of learners of Turkish as a foreign language and to prepare texts suitable for the determined language levels. Because if the readability level of the text is above the language level of the learner, it forces the comprehension skill, and if it is below, it destroys the reading curiosity. For this reason, the readability level of the books gains importance in language teaching. Based on this, the aim of this study is to determine the readability level of Turkish reading books prepared for foreigners. In this study, which was done by choosing a case study from qualitative research designs, the data were obtained by document analysis. Ateşman's (1997) readability formula and Çetinkaya-Uzun Readability Formula (2010) were used to determine the readability level of the books with the obtained data. In this study, the Children's Stories Series, which consists of a total of 14 books, 7 books at A1 level and 7 books at A2 level, published by Yunus Emre Institute were examined. As a result of the study, it was determined that while the readability level of A1 and A2 books was Easy according to Ateşman's (1997) formula, A1 books were at Independent Reading level and A2 books were at Educational Reading level according to Çetinkaya-Uzun Readability Formula (2010).

Anahtar Kelimeler

Readability, Turkish teaching to foreigners, Turkish reading books prepared for foreigners, children’s stories

Kaynakça

• Ateşal, Z. (2014). 8-10th class “Turkish language and Turkish culture” textbook’s suitability to the target age level. Turkophone, 1(1), 62-73.
• Ateşman, E. (1997). Türkçede okunabilirliğin ölçülmesi. Dil Dergisi, 58, 71-74.
• Avrupa Konseyi (2013). Diller için Avrupa ortak öneriler çerçevesi. (2. Baskı). Almanya: Telc GmbH.
• Bağcı, H., & Ünal, Y. (2013). İlköğretim 8. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(3), 12-28.
• Baş, B., & İnan Yıldız, F. (2015). 2. sınıf Türkçe ders kitabındaki metinlerin okunabilirlik açısından incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 52-61.
• Benzer, A. (2020). Yapay zekâya dayalı okunabilirlik formülüne doğru bir adım. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5(1), 47-82.
• Biçer, N. (2019). Türkçenin Yabancı Dil Olarak öğretilmesinde eğitim ortamları, eğitim ortamlarında kullanılan ders kitapları, materyaller, eğitim teknolojileri. İ. Erdem, B. Doğan & H. Altunkaya (Ed.), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi (ss. 201-222), Ankara: Pegem Akademi.
• Biçer, N., & Alan, Y. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan Yeni Hitit 3 ve İstanbul C1+ ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeylerinin karşılaştırılması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1130-1139.
• Bölükbaş, F. (2015). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde okuma metinlerinin dil düzeylerine göre sadeleştirilmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, UDES, 924-935.
• Çetinkaya, G. (2010). Türkçe metinlerin okunabilirlik düzeylerinin tanımlanması ve sınıflandırılması. Yayımlanmamış doktora tezi. Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çetinkaya, G., & Uzun, L. (2020). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe Ders Kitabı Çözümlemeleri (ss. 141-155). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çiftçi, Ö., Çeçen, M.A., & Melanlıoğlu, D. (2007). Altıncı Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(22), 206-219.
• Çoban, A. (2014). Okunabilirlik kavramına yönelik bir derleme çalışması. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 9, 96-111.
• Demir, A., & Açık, F. (2011). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürlerarası yaklaşım ve seçilecek metinlerde bulunması gereken özellikler. TÜBAR, XXX, 55-72.
• Demir, M., & Çeçen, M.A. (2013). İlköğretim I-V. sınıflar Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 197, 80-94
• Demircan, Ö. (1990). Yabancı dil öğretim yöntemleri. İstanbul: Ekin Eğitim-Yayıncılık ve Dağıtım.
• Duman, A. (2003). Türk soylulara Türkiye Türkçesi öğretiminde metin seçimi. TÜBAR, XIII, 151-154.
• Durukan, E. (2014). Metinlerin okunabilirlik düzeyleri ile öğrencilerin okuma becerileri arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 2(3), 68-76.
• Erol, H.F. (2014a). Yabancı dil olarak Türkçe ders kitaplarında okunabilirlik. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 50(50), 29-38.
• Erol, H.F. (2014b). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde temel seviyede kelime edinimi. Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Göçen, G., Karabulut, G., Yıldız Memiş, N., & Darama, M. (2020). Yabancılar için Türkçe okuma kitaplarında yer alan ikileme, deyim ve atasözlerinin kullanım sıklığı ve seviyelere göre dağılımı. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 8(2), 112-142.
• Gün, M., & Şimşek, R. (2017). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan hikâye kitaplarının incelenmesi: Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğretimi A1-A2 Hikâye Seti Örneği. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(3), 502-517.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretiminde metin seçimi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 1(1), 1-12.
• Güyer, T., Temur, T., & Solmaz, E. (2009). Bilgisayar destekli metin okunabilirliği analizi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 751-766.
• İşcan, A. (2018). Yabancı dil öğretimi ve yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin tarihçesi. A. Şahin (Ed.), Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Kuramlar, Yaklaşımlar, Etkinlikler (ss. 3-30), Ankara: Pegem Akademi.
• Kalfa, M. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretiminde kültürel unsurların önemi. H. Karatay (Ed.), Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi El Kitabı (ss. 111-121). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Korkmaz, C.B. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin uyarlama. E. Boylu ve L. İltar (Ed.), Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi politika, program, yöntem ve öğretim (ss. 215-238). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• MEB (2018). Türkçe ve Türk Kültürü Ders Öğretim Programı. (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Seviyeler). Ankara.
• MEB (2021). Ders kitaplarında okunabilirlik. Ankara.
• Mert, E. (2013). The readability of the texts in the Turkish textbooks in Turkey. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 9(3), 87-98.
• Mutlu, H.H. (2020). Yabancılara Türkçe öğetiminde kullanılan ders kitaplarında (İstanbul Yabancılar İçin Türkçe Öğretim Seti, Yedi İklim Öğretim Seti) yer alan metinlerin okunabilirlik düzeylerinin incelenmesi. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 8(22), 371-386.
• Okur, A., & Arı, G. (2013). 6, 7, 8. Sınıf Türkçe Ders Kitaplarındaki Metinlerin Okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202‐226.
• Ömeroğlu, E. (2020). Yabancılara Türkçe öğretimi konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Özcan, E. (2011). 6.-7. sınıf Türkçe ve Türk Kültürü ders kitabının okunabilirliği ve hedef yaş düzeyine uygunluğu: Fransa örneği. Sakarya University Journal of Education, 1(2), 16-24.
• Özcan, E. (2019). Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde metin seçimi: Yeni Hitit B1 düzeyi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Şimşek, E. (2019). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik düzeyleri açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• Şimşek, P. (2011). Yabancılara Türkçe öğretiminde okuma metinleri ve yardımcı kitaplar. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.
• Şimşek, P. (2017). Yabancı dil olarak Türkçenin öğretiminde temel materyaller: okuma metinleri ve okuma kitapları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8, 211-225.
• Şimşek, R. (2019). Subliminal bir güç göstergesi: yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde ders kitapları. Yayımlanmamış doktora tezi. İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Temur, T. (2002). İlköğretim 5. Sınıf Türkçe ders kitaplarında bulunan metinler ile öğrenci kompozisyonlarının okunabilirlik düzeyleri açısından karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Temur, T. (2003). Okunabilirlik (readability) kavramı. TÜBAR, XIII, 169-180.
• Tosunoğlu, M., & Özlük, Y.Ö. (2011). Okunabilirlik ve ilköğretim 1. sınıf Türkçe ders kitabındaki düz yazı metinlerinin okunabilirlik açısından değerlendirilmesi. Millî Eğitim, 189, 219-230.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, F., & Temiz, Ç. (2014). Yabancılara Türkçe öğretiminde kullanılan ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirlik durumları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 2(1), 81-91.
• Zorbaz, K.Z. (2007). Türkçe ders kitaplarındaki masalların kelime – cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Journal of Theory and Practice in Education, 3(1), 87-101.
• Zorbaz, K.Z., & Köroğu, M. (2016). Gazi Tömer yabancılar için Türkçe öğretim setindeki metinlerin kelime-cümle uzunlukları ve okunabilirlik düzeyleri. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(3), 2509-2524.