YABANCILARA TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE YETERLİLİK VE OLASILIK KİPİNİN OLUMSUZLUK GÖRÜNÜMÜ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 141 - 152, 30.12.2022

Tuğba Erdoğan

Öz

Bu çalışmada Türkçede kiplik olarak yer alan yeterlilik ve olasılık ‘-(y)Ebil’ biçimbiriminin olumsuz görünümü yabancılara Türkçe öğretimi açısından ele alınmıştır. Türkçede ‘-(y)Ebil’ yeterlilik ve olasılık kipliği beceri, izin, tahmin, olasılık işlevlerini kapsamaktadır. Bu kiplik olumsuz görünümü açısından kesinlik, olasılık ve tahmin-olasılık işlevlerini sunmaktadır. Çalışmanın amacı, Türkçedeki ‘-(y)Ebil’ kipliğinin olumsuz görünümlerinin yeterlilik ve olasılık işlevleri açısından ayırt etmek ve Türkçe konuşurlarının bu ayrımı ne oranda yaptıklarını belirlemektir. Çalışmanın evrenini Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenmiş ve Türkçe eğitimini tamamlamış anadili Boşnakça ve Arnavutça olan 21 Türkçe konuşuru, veritabanını ise 10 soruluk bir anket oluşturmaktadır. Ankette 5 çoktan seçmeli soru, 5 bağlam bağımlı eşleştirme sorusu sorulmuştur. Soruların içeriğinde ‘–(y)Ebil’ kipliğinin olumsuz görünümündeki kesinlik, olasılık ve tahmin-olasılık işlevlerini gösteren tümceler yer almaktadır. Çalışmanın bulgularındaki oranlamalara bakıldığında yeterlilik kipliğinin olumsuz görünümlerine ilişkin olasılık ve tahmin-olasılık işlevleri açısından katılımcıların verdiği yanıtlarda karışıklık yaşadığı görülmüştür. Bu bağlamda yabancılara Türkçe öğretimine yönelik hazırlanan kitaplarda ‘–(y)Ebil’ kipliğinin kesinlik ve tahmin işlevlerinin yanı sıra olasılık işlevinin de açık bir biçimde öğretilmesi, tahmin-olasılık işlevi ile arasındaki ayrıma yönelik açıklamaların ve örneklerin çoğaltılması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

yeterlilik, olasılık, dilbilgisi öğretimi

Kaynakça

• Kocaman, A., A. (1988). Modality in the Turkish discourse. Sabri Koç (Haz.), Studies on Turkish Linguistics içinde, (ss. 463-468). Ankara: ODTÜ.
• Palmer, F. (1979). Modality and the English Modals. London: Longman.
• Palmer, F. (1986). Mood and modality. Cambridge: Cambridge University Press.
• Palmer, F. (2001). Mood and modality (2nd. Edition). Cambridge: Cambridge University.
• Ruhi, Ş, Zeyrek, D & Osam, N. (1997). Türkçe’de kiplik belirteçleri ve çekim ekleri ilişkisi üzerine bazı gözlemler. Dilbilim Araştırmaları, 8, 105-111.
• Savaşır, İ. (1986). Habits and abilities in Turkish. Studies in Turkish linguistics içinde (ss. 137-147). Amsterdam: John Benjamins.
• Taylan, E. (2014). A modality map of Turkish. Davetli konuşmacı sunumu, 16. Uluslararası Türk Dilbilimi Kurultayı, Rouen.
• Yavaş, F. (1980). On the meaning of the tense and aspect markers in Turkish. Doktora Tezi, Kansas Üniversitesi.