Yabancılara Türkçe Öğretiminde Akademik Türkçe Kitapları Çerçevesinde Üstsöylemsel Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2 (Akademik Türkçe Özel Sayısı), 332 - 352

Özlem Dağ Tarcan

Öz

Üstsöylem, bir söylemin ya da yazarın metnin içeriğine veya okuyucuya olan uzaklığını düzenlemek için kullandığı dilsel kaynaklardır. Genellikle yazar tarafından, belli bir bağlamı paylaşan okuyucu topluluğunun, yazarın ürettiği metni anlayabilmesi ve söz konusu metnin, metin dünyasına girebilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Bir başka tanımda ise üstsöylem; “Yazarın, metinde ne söylemek istediğini belirginleştirmek için yaptığı gönderimler ve söylemi vurgulayarak ortaya koyduğu dilsel ve retorik manifestodur.” şeklinde tanımlanmaktadır. Bunu yaparken yazar, birtakım üstsöylemsel araçlar kullanmaktadır. Üstsöylem belirleyicileri (metadiscourse markers) olarak anılan bu araçlar, yazarın ortaya koyduğu metnin içeriği ile doğrudan ilişkili olmasa da yazarın, metnin alıcısı ile iletişim kurmayı amaçladığını ve metnin anlamsal içeriğini kavrama konusunda metin alıcısının ihtiyaçlarının farkında olduğunu göstermektedir. Dil öğretiminde, özellikle akademik dil öğretiminde üstsöylem ögelerinin kullanımı, dilin işlemlenme süreçlerinde (processing) önemli rol oynamaktadır. Bu bağlamda bu çalışmanın amacı, yabancılara Türkçe öğretimi alanında akademik Türkçe öğretimini amaçlayan kitaplardaki üstsöylem belirleyicileri kullanımlarının incelenmesidir. Bu doğrultuda çalışmanın derlemini, yabancılara Türkçe öğretimi alanında yazılmış akademik kitaplar oluşturmaktadır. Bu çalışmada incelenmiş olan derlemden elde edilen sonuçlar, yabancılara Türkçe öğretimi alanında, akademik Türkçe öğretimi bağlamında üstsöylem belirleyicilerinin yeterince ele alınmadığını ve göz önünde bulundurulmadığını ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üstsöylem belirleyicileri, etkileşimli belirleyiciler, etkileşimsel belirleyiciler, akademik Türkçe, yabancılara Türkçe öğretimi

Kaynakça

• Bartholomae, N. (1986), Facts, Artifacts and Counterfacts: Theory and Method for a Reading and Writing Course. Heinemann Publishing.
• Becher, T. (1989), Academic Tribes and Territories: Intellectual Inquiry and the Cultures of Disciplines. Milton Keynes: SRHE/Open University Press.
• Dağ Tarcan, Ö. (2020). Türkçe Akademik Metinlerde Kaçınsamalar İle Vurgulayıcıların Kullanımı ve Akademik Yazma, Dil Dergisi, 171(2), 160-176.
• Dağ Tarcan, Ö. (2020). Türkçe Akademik Metinlerde Üstsöylem Belirleyicilerinin Kullanımı ve Akademik Yazma, Türkçenin Eğitimi-Öğretiminde Kuramsal ve Uygulamalı Çalışmalar, Ankara Üniversitesi Yayınları.
• Esmer, E. (2019). Türkçeyi Yabancı Dil Olarak Öğrenen Öğrenciler Tarafından Üretilen İkna Metinlerinde Üstsöylem Belirleyicilerinin Kullanımı. Journal of Language Education and Research, 4(3), 216-228.
• Hoey, B. (2005), Lexical Priming: A New Theory of Words and Language, Psychology Press.
• Hyland, K. (2000), Disciplinary Discourses: Social Interactions in Academic Writing. London: Longman.
• Hyland, K. (2005), Metadiscourse. Continiumm, London.
• Hyland, K. (2008). As can be seen: Lexical Bundles and Disciplinary Variation, English for Specific Purposes, 27(1), 4-21.
• İşeri, K. ve Şen, E. (2017). Yabancılara Türkçe Öğretimi Alanında Türkçe Yazılan Bilimsel Metinlerin İncelenmesi. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 434-446.
• Kurudayıoğlu, M. ve Çimen, L. (2020). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğrenen Öğrencilerin Akademik Yazılarında Etkileşimli Üstsöylem Belirleyicilerinin Kullanımı. OPUS International Journal of Society Researches, 16(31), 3899-3923.
• Schiffrin, D. (1980). Metatalk: Organisational and Evaluative Brackets in Discourse. Sociological Inquiry: Language and Social Interaction, 50, 199-236.
• Soyşekerci, G., Aydın Öztürk, E. ve İşeri, K. (2022). Lisansüstü Tezlerin Sonuç Bölümlerinde Üstsöylem Belirleyicileri. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2), 766-794.
• Swales, J. (1990), Genre Analysis: English in Academic and Research Settings. Cambridge: CUP.
• Şen (2019), Bilimsel Makale Özetlerinde Üstsöylem Belirleyicilerinin İncelenmesi. (Yaymlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Şen, E. ve İşeri, K. (2023). Makale Özetleri ve Alıcı Odaklı Etkileşimli Üstsöylem Belirleyicileri. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 75, 33-60.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yönetimleri, Ankara: Seçkin.
• Zarei, G. R ve Mansoori, S. (2011). A Contrastive Study on Metadiscourse Elements Used in Humanities vs. Non Humanities across Persian and English, English Language Teaching, 4(1), 42-50.