Vergi İncelemesinde Uyulması Gereken Bir Kural Olarak “İncelemenin Yapılacağı Yer"

Yıl 2022, , 463 - 486, 29.12.2022

Zübeyir Bakmaz

https://doi.org/10.30927/ijpf.1131282

Öz

Türk vergi sistemini meydana getiren vergi kanunlarında ağırlıklı olarak belgelendirme, kaydetme ve beyan etme esasına dayalı bir vergilendirmenin benimsendiği görülmektedir. Ödenecek vergi miktarının mükellefin kendisi tarafından belirleniyor olması, mükellef beyanlarının gerçeğe uygun olup olmadığının denetlenmesini bir zorunluluk haline getirmiştir. Bu çerçevede, mükellef beyanlarının doğruluğunu denetlemek amacıyla vergi idaresine tanınan en önemli yetki ve hukuksal olanak vergi incelemesi olmuştur.
İdare tarafından mükellef nezdinde gerçekleştirilen bir işlem olan vergi incelemesi, idari işlem teorisi bakımından, ön işlem niteliğindedir. Vergi incelemesi ile asıl idari işlem olan verginin tarhına ve cezanın kesilmesine hazırlık yapılmaktadır. Bu nedenle, vergi incelemesi yapılırken idarenin uymak zorunda olduğu usul ve esaslar Vergi Usul Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Mükellef hakkı niteliği taşıyan bu usul ve esaslara uyulmaması, asıl idari işlem olan tarh ve ceza işlemlerini hukuksal açıdan sakat hale getirebilmektedir.
7338 sayılı Kanun’la vergi incelemesi usulünde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişikliklerden bir tanesi de “vergi incelemesinin işyerinde yapılması esasından dairede yapılması esasına geçilmesi” olmuştur. Bu çalışmada, söz konusu usul değişikliğinin nedenleri ve sonuçları inceleme konusu yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Vergi İncelemesi, Beyan Esası, Gerçek Mahiyet, İdari İşlem, Mükellef Hakkı

"Place to Inspect’’ as a Rule to Abide by in Tax Inspection

Öz

It is conferred that a taxation process based predominantly on documentation, recording and declaration is adopted in the tax laws constituting the Turkish tax system. Since the amount of tax to be paid is determined by the taxpayer himself, it has become a necessity to audit whether the taxpayer declarations are true and accurate. In this framework, the most significant authority and legal opportunity granted to the tax administration in order to audit the accuracy of taxpayer declarations has been tax inspection.
Tax inspection, an act conducted by the administration before the taxpayer, is a preliminary act in terms of administrative acts theory. With the tax inspection, preparation acts are made for the tax imposition and the tax penalty, which is the main administrative act. Therefore, the procedures and principles that the administration has to comply with while conducting a tax inspection are regulated in detail in the Tax Procedure Law No. 213. Failure to comply with these procedures and principles, qualified as a taxpayer right, may render the tax imposition and tax penalty transactions considered the main administrative act, legally invalidated.
Significant amendments were made in the tax inspection procedure with the Law No. 7338. One of these amendments has been "the transition from the principle of conducting the tax inspection at the workplace to the principle of conducting it at the office". In this study, the reasons and results of the mentioned procedural amendments have been addressed.

Anahtar Kelimeler

Tax Inspection, Return Basis, Real Nature, Administrative Act, Taxpayer Right

Kaynakça

• Ankara BİM 1. Vergi Dava Dairesi (15.11.2017). E.2017/1229, K.2017/1951 Sayılı Karar, www.lexpera.com.tr.
• Avcı, O. (2019). Türkiye’de ve Seçilmiş Ülkelerde Vergi İnceleme Sürecinde Mükelleflerin Hak ve Ödevleri, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Barlass, İ. & Gümüşkaya G. (2020). “İYUK Madde 2’nin Vergi Yargılamasına İlişkin Açıklamaları”, Açıklamalı ve İçtihatlı İdari Yargılama Usulü Kanunu (Vergi Yargılaması Dâhil), (Ed.) Aslan Z., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 70-77.
• Başaran Yavaşlar, F. (2013). Vergi Ödevi İlişkisinin Tarafları Üzerinden Alman Vergilendirme Usulü, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Başaran Yavaşlar, F. (2010). “Türk Hukuku’nda Vergi İncelemesi”, Vergi Hukuku Örneğinde Hukuka Uygun ve Etkin Kamu Denetimi, (Ed.) Öztürk B. & Başaran Yavaşlar F., Seçkin Yayıncılık, Ankara, 393-425.
• Baykara, B. (2008). Teori ve Pratik Yönleriyle Vergi ve Vergi Ceza Hukuku, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları, İstanbul.
• Bayram, M. (2019). “Vergi İncelemesinin Hukuki Niteliği ve Kapsamı”, Vergi Raporu, 241, 95-111.
• Bilici, N. (2021). Vergi Hukuku, 52. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara.
• Candan, T. (2006). Vergilendirme Yöntemleri ve Uzlaşma, 2. Baskı, Maliye ve Hukuk Yayınları, Ankara.
• Çağlayan, R. (2018). İdari Yargılama Hukuku, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Danıştay VDDK (18.10.2006). E.2006/109, K.2006/290 Sayılı Karar, www.lexpera.com.tr.
• Danıştay VDDK (25.01.2002). E.2001/468, K.2002/45 Sayılı Karar.
• Danıştay VDDK (09.11.2001). E.2001/285, K.2001/412 Sayılı Karar.
• Danıştay VDDK (08.06.2001). E.2001/78, K.2001/232 Sayılı Karar.
• Danıştay 4. Dairesi (29.04.2010). E.2009/5837, K.2010/2349 Sayılı Karar.
• Danıştay 4. Dairesi (17.04.2017). E.2016/4935, K.2017/3722 Sayılı Karar.
• Danıştay 4. Dairesi (05.06.2013). E.2010/9908, K.2013/4152 Sayılı Karar.
• Danıştay 4. Dairesi (15.03.2007). E.2006/981, K.2007/826 Sayılı Karar.
• Dilber, E. & Belge G. (2012). “Vergi İncelemesi Esnasında Mükellef Hakları ve Analizi-II”, Vergi Dünyası, 367, 158-166.
• Erol, A. (2010). Vergi İncelemesi ve Mükellef Hakları, İSMMMO Yayınları, İstanbul.
• Ekici, A. O. (2019). “Vergi İncelemesinin İş Yerinde Yapılmamasının Ortaya Çıkardığı Aksaklıklar ve Çözüm Önerileri”, Vergi Dünyası, 460, s. 155-160.
• Erdem, T. (2011). 6009 Sayılı Kanunla Yapılan Değişiklikler Sonrasında Vergi İncelemesi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Erkut, C. (1989). “İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği”, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gökbel, D. (2000). “Mükellef Hakları”, Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Gelirler Genel Müdürlüğü, (1973). Revizyon ve İşletmelerde Vergi İncelemesi, Maliye Bakanlığı, Ankara.
• Gerçek, A. (2006). “Vergilemede Mükellef Hakları ve Türkiye’deki Durumun İncelenmesi”, Vergi Sorunları, 209, 121-149.
• Gören, Ö. (2012). “Vergi İncelemesi Hukukunda Yenilikler”, Ankara Barosu, 3, 417-427, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/397995.
• Gözübüyük, Ş. (2020). Yönetsel Yargı, 37. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gözübüyük, Ş. & Tan T. (2017). İdare Hukuku (Cilt-II) (İdari Yargılama Hukuku), 9. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Gözler, K. & Kaplan G. (2020). İdare Hukuku Dersleri, 22. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Gülhan, N. & Türkmen F. (2016). “Yargı Kararı İncelemesi: Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer”, Vergi Dünyası, 418, 92-101.
• Gün, Y. (2021). “Yargı Kararları Işığında Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer ve İncelemeye Başlama Zamanı”, Vergi Raporu, 259, 60-76.
• Günday, M. (2017). İdare Hukuku, 11. Baskı, İmaj Yayıncılık, Ankara.
• Güneş, G. & Şirin Z. E. (2005). “Vergi Ödevlisinin Hakları”, Vergi Sorunları, 197, 135-145.
• Işıktaç, Y. & Metin S. (2019). Hukuk Metodolojisi, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Kaneti, S., Ekmekci, E., Güneş, G. & Kaşıkcı M. (2019). Vergi Hukuku, 1. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Kaplan, G. (2020). İdari Yargılama Hukuku, 7. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Karyağdı, M. (2021). İdari İşlem Olarak Vergi İnceleme Süreci, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Korkmaz, M. (2016). “Vergi İncelemesi Öncesinde-Esnasında-Sonrasında Mükellef Hakları”, Vergi Sorunları, 329, 29-38.
• Maliye Hesap Uzmanları Vakfı, (2002). Türk Vergi Sistemi: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Yayınları, İstanbul.
• Öncel, M., Kumrulu, A. & Çağan N. (2012). Vergi Hukuku, 21. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Özyer, M. A. (2018). Açıklama ve Örneklerle Vergi Usul Kanunu Uygulaması, 8. Baskı, Maliye Hesap Uzmanları Derneği Yayınları, İstanbul.
• Pınar, B. (2016). “Vergi İncelemesinde Yükümlü Haklarının İhlâline İlişkin Tespitler”, International Journal of Public Finance, 1(1), 23-60, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/328091.
• Sezginer, M. (2000). İptal Davasının Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Soydan, B. (2015). Türk Vergi Hukukunda Vergi İncelemesi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul.
• Şeker, N. (1994). Hukuksal Yapısı ile Vergi İncelemesi, Beta Yayınevi, İstanbul.
• Şenyüz, D. (2020). “Vergi İncelemesinde Zaman Bakımından Yetki”, Türkiye Adalet Akademisi, 43, 247-263, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1553816.
• Şenyüz, D., Yüce, M. & Gerçek A. (2022). Vergi Hukuku (Genel Hükümler), 13. Baskı, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Taşkıran, T. (2020). “Vergi İncelemesinin Yapılacağı Yer”, Vergi Dünyası, 472, 115-126.
• Tekin, F. & Çelikkaya A. (2018). Vergi Denetimi, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Turhan, S. (2020). Vergi Teorisi ve Politikası, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı, (2010). 6009 sayılı Kanun Tasarısı ve Gerekçesi, TBMM, Ankara, https://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0886.pdf.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığı, (2021). 7338 sayılı Kanun Tasarısı ve Gerekçesi, TBMM, Ankara, https://www2.tbmm.gov.tr/d27/2/2-3854.pdf.
• Vergi Denetim Kurulu 2021 Yılı Faaliyet Raporu. Ankara, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı.
• Yıldırım, Y. (2000). “İncelemenin İşyerinde Yapılması Üzerine”, Vergi Dünyası, 227, http://www.vergidunyasi.com.tr/uploads/ArticleFiles/20000714_C89807B4-3544-4B96-86FB-62F41AC4544A.pdf.
• Yıldız, H. (2013). “Vergi İnceleme İşleminin Bir İdari İşlem Olarak Unsurları Yönünden Hukuki Analizi”, EÜHFD, XVII(3-4), 129-154, https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1834251.
• Zabunoğlu, Y. K. (2012). İdare Hukuku (Cilt-2), Yetkin Yayınları, Ankara.