Kamu Hizmetlerinin Sunum ve Finansmanında Kamu Özel İşbirliği Modeli: Avrupa Birliği ve Türkiye

Yıl 2019, , 205 - 235, 30.12.2019

Mircan Tokatlıoğlu , Semih Şen

https://doi.org/10.30927/ijpf.624471

Cited By: 5

Öz

Devletin
ekonomide değişen rolü, özellikle 1990’lı yıllardan sonra, kamu hizmetlerinin
sunum ve finansmanında geleneksel yöntemlerin yanı sıra giderek daha fazla kamu
özel işbirliği (KÖİ) modellerinden yararlanmayı beraberinde getirmiştir.
Öncelikle altyapı yatırımları olmak üzere çeşitli alanlardaki kamu
hizmetlerinin yerine getirilmesinde başvurulan şemsiye bir kavram niteliğindeki
kamu özel işbirliği, sınırlı kamu kaynaklarıyla artan altyapı ihtiyacını
gideremeyen gelişmekte olan ülkelerdeki hükümetlerin daha fazla benimsediği bir
model haline gelmektedir. Buna bağlı olarak da KÖİ yatırımları dünya genelinde
artış göstermektedir. Ancak söz konusu artış çeşitli sorunları da beraberinde
getirmektedir. Bu sorunların başında kamu maliyesi açısından risk ve
belirsizlikleri çoğaltan, bütçe disiplinini bozabilen ve borç stokunu
arttırabilen bir yanı olması gelmektedir. İşte bu nedenle KÖİ projelerinin
incelenmesinin yararlı olacağı düşünülmektedir. Çalışmanın amacı, KÖİ modelinin
gelişimini tarihsel olarak ele almak, kamu hizmetlerinin sunum ve finansman
yöntemleri içindeki yerini belirlemek ve uygulamalara dair kısa bir
değerlendirme yapmaktır. Seçilen uygulamalar Avrupa Birliği (AB) ve
Türkiye’dir. Türkiye’de KÖİ uygulamaları dünyadaki gelişmelere paralel biçimde
1990’lı yıllarda başlamıştır. Dolayısıyla Türkiye’yi değerlendirebilmek için
diğer ülkelerdeki uygulamalara da bakmak gerekir. Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne
aday bir ülke olması ise Avrupa Birliği’ndeki uygulamaları anlamayı ve
değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır. Çalışmada hem Avrupa Birliği’nde hem de
Türkiye’de KÖİ yatırımlarının arttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Hizmetleri, Kamu Özel İşbirlikleri, KÖİ, Kamu Özel Ortaklıkları, Avrupa Birliği

Public Private Partnership Model in the Provision and Financing of Public Services: European Union and Turkey

Öz

The changing role of the state in the economy, especially after the 1990s, has led
to the use of more and more public-private partnership (PPP) models as well as
traditional methods of providing and financing public services. Public-private
partnership, which is an umbrella concept used in the fulfillment of public
services in various fields, primarily in infrastructure investments, is
becoming a model adopted by the governments of developing countries which can
not meet the increasing infrastructure need with limited public resources.
Therefore, PPP investments are increasing worldwide. However, this increase
brings with it various problems. One of these problems is that it increases
risks and uncertainties in terms of public finance, disrupts budget discipline
and increases debt stock. For this reason, it is thought to be useful to
examine PPP projects. The aim of this study is to evaluate the development of
PPP model historically, to determine the place of public services in the
methods of presentation and financing and to make a brief evaluation of the
applications. Selected experiences are the European Union (EU) and Turkey. Practices
of PPP in Turkey, parallel to developments in the world, began in the 1990s.
So, we need to look at the practice of other countries in order to evaluate
Turkey. Because Turkey is a candidate country to the EU, we need to understand and
evaluate the practices of the EU. In this study, it is determined that PPP
investments in Turkey an EU has increased.

Anahtar Kelimeler

Public Services, Public Private Partnerships, PPP, Public Private Sector Collaboration, European Union

Kaynakça

• KAYNAKÇAACAR, İ.A. (2012), “Kamu-Özel Sektör Ortaklıkları Kamu Hizmeti Sunumunu Etkinleştirebilir mi?”, Vergi Sistemlerinin Yeniden Yapılandırılması Gereği ve Alternatif Finansman Arayışları”, 27. Türkiye Maliye Sempozyumu, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Maliye Bölümü, 20-24 Mayıs 2012, AntalyaACARTÜRK, E. & KESKİN, S. (2012), “Türkiye’de Sağlık Sektöründe Kamu Özel Ortaklığı Modeli”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 3, ss. 25-51.AKDEMİR, T. & KARAKURT, B. (2010), “Sağlık Hizmetlerinde Devletin Değişen Rolü ve Özel Sağlık Kurumlarını Düzenleyici Görevleri”, Devletin Değişen Rolü Bağlamında Türkiye’de Kamu Harcamalarının Sektörel Analizi, 24. Türkiye Maliye Sempozyumu Tebliğler Kitabı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü, 19-23 Mayıs 2009, Antalya, (Ed.) GÜMÜŞ, E., ÇELİKAY, F. & ÖZ, G., Eskişehir içinde, ss.221-260.AKDOĞAN, A. (1993), Kamu Maliyesi, 4. Baskı, Ankara: Gazi Büro Kitabevi.AKILLI, H. (2013), “Kamu Hizmeti İmtiyazından Yap İşlet Devret Yöntemine: Yasal Serüven”, Sayıştay Dergisi, No: 19 (Nisan-Haziran), ss.91-114.AKTAN, C. C. (1987), Kamu İktisadi Teşebbüsleri ve Özelleştirme, İzmir.AKTAN, C. C. & DİLEYİCİ, D. (2005), “Altyapı Reformu: Altyapı Hizmetlerinin Sunumu ve Finansmanında Yeni Trendler-Alternatif Yöntemler”, Altyapı Ekonomisi, Altyapı Hizmetlerinde Serbestleştirme ve Özelleştirme, (Ed.) AKTAN, C. C., DİLEYİCİ, D. & VURAL, İ. Y., Ankara: Seçkin Yayıncılık içinde, ss. 43-63.ATAAY, F. (2007), Neoliberalizm ve Devletin Yeniden Yapılandırılması, Ankara: De Ki Basım Yayım.BALCI, A. (2005), Kamu Hizmetleri ve Yerinden Yönetim, Sağlık Hizmeti Sunumunun Yeniden Yapılandırılması, Ankara: Atlas Yayın Dağıtım.BAYLISS, K. (2009), “Özelleştirme Teorisi ve Uygulaması, Kalkınma Bağlamında Politika Evriminin Eleştirel Bir Analizi”, Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma Seçme Yazılar, (Der. ve Yay. Haz.) ŞENSES, F., İstanbul: İletişim Yayınları, 2009 içinde ss. 545-572.BOZ, S. S. (2013), “Kamu Özel İşbirliği (PPP) Modeli”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı:2, ss. 277-332.BULUTOĞLU, K. (2008), Kamu Ekonomisi, 7. Baskı, İstanbul: Maliye ve Hukuk Yayınları.BÜLBÜL, D. & ERTÜRK ATABEY, S. (2010), “Türkiye’de Koşullu Yükümlülüklerin Kamu Finansman Açıkları Üzerine Etkileri”, Sosyo Ekonomi Dergisi, Sayı:1 (Ocak-Haziran), ss.61-78.CHINYIO, E. & GAMESON, R. (2009), “Private Finance Initiative in Use”, Policy, Management and Finance of Public-Private Partnerships”, (Ed.) AKINTOYE, A. & BECK, M., Blackwell Publishing, pp. 3-26.COUR DES COMPTES EUROPEENNE, (2018), Les Partenariats Public-Privé dans I’UE: de Multiples Insuffisances et des Avantages Limités, Rapport Spécial. https://www.eca.europa.eu/Lists/ECADocuments/SR18_09/SR_PPP_FR.pdf, (24.09.2019)ÇAKIR, M. K. (2016), 6428 Sayılı Kanuna Göre Kamu Özel İşbirliği Kavramı ve Yeni Bir Model: Yap Kirala Devret, Ankara: Seçkin Yayıncılık.ÇERÇİ, A. (2011), “Kamu Özel İşbirlikleri (Public Private Partnerships-PPP) Modeller, Riskler ve Finansman”, Kalkınma, Sayı 59 (Ocak-Mart), ss.10-28.EDİZDOĞAN, N. & ÇETİNKAYA, Ö. (2010), Kamu Bütçesi, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.EMEK, U. (2009a), “Karşılaşmalı Perspektiften Kamu Özel İşbirlikleri: Avrupa Topluluğu ve Türkiye”, Rekabet Dergisi, Cilt:10, Sayı: 1, 2009, ss.7-53.EMEK, U. (2009b), “Türkiye’de Altyapı Hizmetlerinin Özel Sektöre Gördürülmesi: Neden, Ne Zaman, Nasıl?”, İktisat, İşletme ve Finans; Cilt: 24, Sayı: 284 (Kasım), ss. 9-42.EPSU (Avrupa Kamu Hizmetleri Federasyonu), (2004). Avrupa Entegrasyonu: Sosyal Diyalogu Geliştirmek ve Yüksek Kaliteli Kamu Hizmetlerini Savunmak, Avrupa Eğitimcileri El Kitabı, Avrupa Komisyonu Yayını.ERDEM E. (2015), Sağlık Hizmetlerinde Kamu Özel Ortaklığı Modelinin Kamu Maliyesi Etkileri, (Yüksek Lisans Tezi), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.ERSÖZ, M. (2010), Avrupa Birliği ve Türk Hukuku Işığında Public Private Partnership Uygulamaları, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.EUROPEAN COMMISSION, (2003), Guidelines For Successful Public-Private Partnerships, https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/guides/ppp_en.pdf, (25.09.2019). GÖKÜŞ, M. (2011), Kamu Hizmeti- Kuram Politika Uygulama, Konya: Çizgi Kitabevi.GRIMSEY, D. & LEWIS, M. K. (2004), Public Private Partnerships, The Worldwide Revolution in Infrastructure Provision and Project Finance, Edward Elgar Publishing, UK.GÜZELSARI, S. (2013), “Kamu Özel Ortaklıkları Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme”, Kriz ve Türkiye, Aşınan Teoriler, (Ed.) Balseven, H. & Ercan, F., Ankara: Phoenix Yayınları içinde, ss. 313-361.HEMMING, R. (2006), “Public-Private Partnerships, Government Guarantees, and Fiscal Risk” International Monetary Fund Washington DC, pp. 1-14. http://www.eib.org/epec/, (25.09.2019).KAMU ÖZEL İŞBİRLİĞİ ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU, (2018), 11. Kalkınma Planı (2019-2023) Kamu Özel İşbirliği Özel İhtisas Komisyonu Ön Raporu, Ankara.KARAHANOĞULLARI, O. (2011), “Kamu Hizmetleri Piyasa İlişkisinde Dördüncü Tip: Eksik İmtiyaz (Kamu Özel Ortaklığı), Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 66, Sayı: 3, ss. 177-215KARASU, K. (2011), “Sağlık Hizmetlerinin Örgütlenmesinde Kamu-Özel Ortaklığı”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Cilt: 66, No: 3, ss. 217-262.KASAPOĞLU TURHAN, M. (2011), “Çeşitli Ülkelerdeki Kamu Özel Ortaklığı Uygulamalarının Hukuki Açıdan Değerlendirilmesi”, Toplum ve Hekim, Cilt: 26, Sayı: 4 (Temmuz Ağustos), ss. 274-288.KEPENEK, Y. (1990), Gelişimi, Sorunları ve Özelleştirilmeleriyle Türkiye’de Kamu İktisadi Teşebbüsleri, 100 Soruda Serisi, İstanbul: Gerçek Yayınevi.KESİK, A. (2012), “Kamu Hizmetlerinin Sunulmasında Kamu-Özel Sektör Ortak Girişimciliği (PPP)”, “Yeni” Maliye, Değişim Çağında Kamu Maliyesi: Yeni Trendler, Yeni Paradigmalar, Yeni Öğretiler, Yeni Perspektifler; (Ed.) Aktan, C. C., Kesik, A. & Dileyici, D., Ankara: T.C. Maliye Bakanlığı Strateji ve Geliştirme Başkanlığı Yayın No: 2012/420 içinde, ss. 703-708.KESKİN, B. (2005), Kamu Hizmetinin Görülmesine İlişkin Sözleşmeler ve Bu Sözleşmelerden Doğan Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü, (Doktora Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.KILIÇASLAN, H. (2017), Devletin Değişen Rolü ve Kamu Özel İşbirliği, Ankara: Savaş Yayınevi.KİRMANOĞLU, H. (2007), Kamu Ekonomisi Analizi, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.KOVANCILAR, B., MİYNAT, M. & BURSALIOĞLU, S. (2007), Kamu Maliyesinde Küresel Değişimler, Ankara: Gazi Kitabevi.KÖSTEKÇİ, A. (2017), ‘‘Kamu ve Özel Sektör Ortaklıkları: Dünyada ve Türkiye’de Yaşanan Gelişmeler’’, Güncel Gelişmeler Perspektifinden Kamu Maliyesinde Seçme Konular, (Ed.) Yıldız, F. & Tuncer, G., Ankara: Savaş Yayınevi içinde, ss. 309-338.KULAKSIZ, S. & KÜÇÜKKOCAOĞLU, G. (2019), “Kamu Hizmet Tedarik Yönteminin Seçilmesinde Yatırımın Değeri Analizi: Bir Hastane Projesi Üzerine Uygulanması”, Muhasebe ve Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 21, Sayı: 1 (Mart), ss. 197-227.MUTLUER, M. K., ÖNER, E. & KESİK, A. (2007), Teoride ve Uygulamada Kamu Maliyesi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.MEMİŞ, D. A., KARADAĞ, V. G. & BİNGÖL, H. (2012), “Kredi Riski Yönetimi”, Hazine İşlemleri ve Çağdaş Hazine Yönetimi, (Ed.) Cangöz, M. C. & Balıbek, E., Ankara: Seçkin Yayıncılık içinde, ss. 141-168.SÖNMEZ, M. (2018), “Sermaye Birikimi, Kamu-Özel İşbirliği ve Şehir Hastaneleri”, Türkiye’de Sağlıkta Kamu-Özel Ortaklığı Şehir Hastaneleri, (Der.) Pala, K., İstanbul: İletişim Yayınları içinde, ss. 55-70.ŞAHİN, M. & UYSAL, Ö. (2008), Kamu Ekonomisi Perspektifinden Kamu Özel Sektör Ortaklıkları, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.ŞAHİN, M. & UYSAL, Ö. (2012), “Kamu Maliyesine Etkileri Açısından Kamu Özel Sektör Ortaklıkları Üzerine Bir Değerlendirme”, Maliye Dergisi, Sayı: 162 (Ocak-Haziran), ss. 155-174.ŞENYÜZ, D. (1996), Yap-İşlet-Devret Sözleşmesi ve Tarafların Vergiler Karşısındaki Durumu, Ankara: Yaklaşım Yayınları.T.C. KALKINMA BAKANLIĞI, (2014), Kamu Özel İşbirliği Özel İhtisas Komisyon Raporu, Onuncu Kalkınma Planı: 2014-2018, Ankara.T.C. KALKINMA BAKANLIĞI, (2015), Kamu Özel İşbirliği Mevzuatı, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.T.C. KALKINMA BAKANLIĞI, (2016), Dünyada ve Türkiye’de Kamu Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler 2015, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü, Ankara.T.C. STRATEJİ VE BÜTÇE BAŞKANLIĞI, (2019), Kamu Özel İşbirliği Raporu 2018, Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü, Ankara.T.C. MALİYE BAKANLIĞI, (2010), Kamu Özel İşbirlikleri ve Topluluk Hukukunda Kamu İhaleleri ve İmtiyazlarına İlişkin Yeşil Kitap (Gayri Resmi Çeviri).TEKER, S., TEKER, D. & ÇİMEN, M. (2013), “Ulaştırma Projeleri Finansmanı İçin Bir Model Önerisi: Kamu Özel Sektör Ortaklığı İle Bir Model Önerisi”, İşletme Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 1, ss. 116-129.TER-MİNASSİAN, T. (2004). “Public Private Partnership”, Internatinal Monetary Fund, March, pp. 1-48.TOKATLIOĞLU, M. (2004), Avrupa Birliği’nde Maliye Politikası ve Türkiye Açısından Bir Değerlendirme, İstanbul: Alfa Aktüel Yayınları.TOKATLIOĞLU, M. (2005), Küreselleşme ve Kamu Hizmetleri, İstanbul: Alfa Aktüel Yayınları.TOKATLIOĞLU, M. (2017), Fayda Maliyet Analizi, 2. Baskı, Bursa: Ekin Kitabevi Basım Yayın.TOKER, Ç. (2018), “Bütçeyi Hasta Eden Bir Sağlık Modeli: Şehir Hastaneleri”, Türkiye’de Sağlıkta Kamu-Özel Ortaklığı Şehir Hastaneleri, (Der.) Pala, K., İstanbul: İletişim Yayınları içinde, ss. 249-259.TUNÇ, G. & ÖZSARAÇ, E. (2015), “Türkiye’deki Kamu Özel İşbirliği Modelinin İyileştirilmesine Ait Öneriler”, 3. Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 14-16 Ekim 2015, Dokuz Eylül Üniversitesi.YERLİKAYA, G. K. (2003),“Türkiye’de Yap İşlet Devret Modeli ve Kamu Borçlanması, ”, Türkiye’de Kamu Borçlanması (Ekonomik ve Sosyal Etkileri, Beklentiler), 13. Türkiye Maliye Sempozyumu, 12-16 Mayıs 2003, Girne, İstanbul: Marmara Üniversitesi Maliye Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını içinde, ss. 419-447.VAN THİEL, S. & POLLİTT, C. (2007), “New Public Manager in Europe: Changes and Trends’’ New Public Management in Europe: Adaptation and Alternatives, Palgrave Macmıller, 2007YESCOMBE, E.R. (2007), Public-Private Partnerships Principles of Policy and Finance, London: Elsevier Finance.YUSUFOĞLU, A. (2017), Kamu Özel Ortaklığı Projelerinde Koşullu Yükümlülükler ve Mali Riskler: Avrasya Tüneli, Osmangazi ve Yavuz Sultan Selim Köprüleri Üzerine Bir Değerlendirme, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı, ss.156-174.https://ppiaf.org/about-us, (25.09.2019).http://www.sbb.gov.tr/kamu-ozel-isbirligi-projelerinde-gelismeler/, (25.9.2019).