A Critical Approach to the Additional Tax Regulation Introduced by Law No. 7440 in the Context of Constitutional Principles

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 467 - 494, 25.12.2024

Gülçin Karasu Öztemel

https://doi.org/10.30927/ijpf.1500392

Öz

After the earthquakes in eleven provinces centered in Kahramanmaraş on February 6, 2023, an additional tax was created for corporate taxpayers who benefit from exemptions, deductions and reduced corporate taxes with the 27th paragraph of Article 10 of Law No. 7440, which came into force on March 12, 2023. The additional tax imposed on some corporate taxpayers after the end of the 2022 accounting period; It is of great importance for taxpayers whether it is contrary to the principle of non-retroactivity, the principle of financial strength of “taking them without associating them with corporate profits” on some tax exemptions arranged for economic, social and technical reasons, and the principle of equality by taking them through some exemptions and discounts. In this context, the aim of the study is to examine the additional tax regulation established within the scope of Law No. 7440 in terms of legal security, financial strength and equality principles. In the study, the decisions of the Constitutional Court were used.
It has been concluded that the additional tax regulation created by Law No. 7440 is a real retroactivity and that it violates the principle of legal security. Since collecting the additional tax “without associating it with the period's earnings” will result in tax being collected from taxpayers who have losses, this situation is contrary to the principle of fiscal strength. In addition, it can be stated that the classification made by including some exemptions and discounts within the scope of additional tax is against the principle of equality. Considering the fact that we are an earthquake country, it is essential to take preventive measures by increasing investment budgets against earthquakes that may occur, as well as problems that may occur in the field of agriculture due to the climate crisis and epidemic diseases that may be encountered.

Anahtar Kelimeler

Additional tax created by Law No. 7440, Principle of legal security, Principle of non-retroactivity, Principle of financial strength, Principle of equality.

7440 Sayılı Kanun’la Getirilen Ek Vergi Düzenlemesine Anayasal İlkeler Bağlamında Eleştirel Bir Yaklaşım

Öz

6 Şubat 2023’de Kahramanmaraş merkezli on bir ilimizde yaşanan depremlerden sonra 12 Mart 2023 tarihinde yürürlüğe giren 7440 sayılı Kanun’unun 10. maddesinin 27. fıkrası ile istisna, indirim ve indirimli kurumlar vergisinden yararlanan kurumlar vergisi mükelleflerine yönelik ek vergi ihdas edilmiştir. 2022 hesap dönemi bittikten sonra bazı kurumlar vergisi mükelleflerine yönelik getirilen ek verginin; geçmişe yürümezlik ilkesine, bazı vergisel bağışıklıklar üzerinden kurum kazancıyla ilişkilendirilmeksizin alınması mali güç ilkesine, bazı istisna ve indirimler üzerinden alınmasının ise eşitlik ilkesine aykırılık teşkil edip etmediği mükellefler açısından büyük önem taşımaktadır. Bu kapsamda çalışmanın amacı, 7440 sayılı Kanun kapsamında ihdas edilen ek vergi düzenlemesinin hukuki güvenlik, mali güç ve eşitlik ilkeleri açısından incelenmesi üzerinedir. Çalışmada, Anayasa mahkemesi kararlarından yararlanılmıştır.
7440 sayılı Kanun ile ihdas edilen ek vergi düzenlemesinin gerçek bir geçmişe yürüme olduğu tespitiyle, hukuki güvenlik ilkesine aykırılık teşkil ettiği sonucuna varılmıştır. Ek verginin dönem kazancıyla ilişkilendirilmeksizin alınması, zararı olan mükelleflerden de vergi alınabileceği sonucunu doğuracağından bu durum, mali güç ilkesine aykırılık teşkil etmektedir. Deprem ülkesi olduğumuz gerçeğinden hareketle başta yaşanabilecek depremler ve bunun yanında iklim krizine bağlı olarak tarım alanında meydana gelebilecek sorunlar ile karşılaşılabilecek salgın hastalıklara karşı yatırım bütçeleri artırılarak önleyici tedbirler alınması elzemdir.

Anahtar Kelimeler

7440 sayılı Kanunla ihdas edilen ek vergi, Hukuki güvenlik ilkesi, Geçmişe yürümezlik ilkesi, Mali güç ilkesi, Eşitlik ilkesi.

Kaynakça

• Akdoğan, M. U. (2021). “Sat, Kirala Ve Geri Al İşlemlerinin Vergi Ve Muhasebe Uygulamaları Açısından Analizi”. Muhasebe ve Finansman Dergisi. 313-332.
• Akkaya, M. (2011). “Vergi Aslı ve Fer’ileri Bakımından Geriye Yürümezlik Esası: Haklılık Ölçütü Üzerine Değerlendirmeler”. İçinde Yaltı B. (Ed.), Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik Esası (113-124). İstanbul: Beta Basım.
• Aktan, C.C. & Gencel U. (2003). “Türkiye’de Geriye Doğru Vergileme ve Verginin Hukukiliği İlkesinin İhlali”, DEU Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi”. 5(1), 1-21.
• Arıkan, A. (2022). Vergi Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi (1.Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Ateş, L. (2006). Vergilendirmede Eşitlik (1.Baskı). İstanbul: Derin Yayınevi.
• Bay, A. & Arıkan, Z. (2023). “7440 Sayılı Kanun İle Getirilen Deprem Vergisinin Anayasal Vergilendirme İlkeleri Açısından Değerlendirilmesi”. Maliye Araştırmaları- 6 (17-30). https://ipfctr.org/tr/wp-content/uploads/2023/12/Maliye-Arastirmalari-6_Kitap.pdf (19.08.2024)
• Bilici, N. & Turgut, C. (2015). “Vergi Hukukunda Geriye Yürüme Sorunu”. 30. Türkiye Maliye Sempozyumu Bildiri Kitabı (871-908). https://ipfctr.org/yenisite/wp-content/uploads/2023/02/Maliye-Sempozyumu_30.pdf (Erişim:05.06.2023)
• Biyan, Ö. (2024). Vergi Hukuku (4.Baskı). Ankara: Adalet Yayınevi.
• Biyan, Ö. & Yılmaz, G. (2022). “Fatura Düzenleme Süresi ile İlgili Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Verilen Yetkinin Anayasal Açıdan Değerlendirilmesi”. Türkiye Barolar Birliği Dergisi. (160), 151-180.
• Budak, T. (2006). Türk Vergi Hukukunda Anayasal Ölçüt: Mali Güç, (Yayın No. 210961) [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Doğrusöz, A. B. (2023 Mart 16). Ek Vergi Anayasa’ya Aykırı mı? Ekonomim Gazetesi. https://www.ekonomim.com/ (Erişim: 20.03.2023).
• Ergin, N. E. (2024 Nisan 22). Ek Vergide (Deprem Vergisi) Son Perde Ekonomim Gazetesi. https://www.ekonomim.com/ (Erişim: 22.04.2024).
• Gerek, Ş. & Aydın, A. R. (2005). Anayasa Yargısı ve Vergi Hukuku (1.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gözler, K. (2019). İdare Hukuku Cilt1 (3.Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtımı.
• Gözler, K. (2015). Anayasa Hukukuna Giriş (24.Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtımı.
• Güleç, E. (2023 Mayıs 5). Ek Verginin Hangi Gerekçelerle Anayasa’ya Aykırılığı İddia Edilebilir? https://tr.linkedin.com/pulse/ek-verginin-hangi-gerek%C3%A7elerle-anayasaya-ayk%C4%B1r%C4%B1l%C4%B1%C4%9F%C4%B1-iddia-erdal-g%C3%BCle%C3%A7 (Erişim:10.06.2023).
• Güneş, G. (1996). “Anayasa Mahkemesinin Ekonomik Denge Vergisine İlişkin Bir Kararında Geriye Yürümezlik İlkesi Yaklaşımına Eleştirisel Bakış”. Yaklaşım Dergisi. 42.
• Güveyi, Ü. (2019). “Türk Anayasa Mahkemesinin Seçilmiş Kararlarında Girişim Özgürlüğü Üzerine Kısa Bir İnceleme”. Legal Hukuk Dergisi. 17(196), 1573-1609.
• İnceoğlu, S. (2001). “Türk Anayasa Mahkemesi ve İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Eşitlik ve Ayrımcılık Yasağı Çerçevesinde Af, Şartla Salıverme, Dava ve Cezaların Ertelenmesi”. Anayasa Yargısı. 17(1), 41-70.
• Karakoç, Y. (2023). “Ek Kurumlar Vergisinin Anayasaya Uygunluğu Meselesi”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi. (22), 47-86.
• Köküsarı, İ. (2015). Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi (Yayın No. 384600) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Kurt, H. (1996). “Anayasa Mahkemesinin Vergi Yasası ile İlgili Bir İptal Kararı Ve Karar Hakkında Bazı Düşünceler”, Vergi Dünyası. (184).
• Öden, A. M. (1989). Türk Anayasa Hukukunda Eşitlik İlkesi, (Yayın No. 10857) [Doktora tezi Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Öncel, M., Kumrulu A., Çağan, N. & Göker C. (2020). Vergi Hukuku (29.Baskı). Ankara: Turhan Kitabevi.
• Özbudun, E. (2005). Türk Anayasa Hukuku (8. Baskı). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özgenç, S. (2023) “Geriye Yürümezlik Esasında Test Standardı Uygulaması: 7440 Sayılı Kanuna İlişkin Çıkarımlar”. Vergi Sorunları Dergisi. (415), 46-55.
• Özgüven, A. V. (2006). Türk Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi (Yayın No. 407296) [Yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Şenyüz, D., Yüce, M. & Gerçek, A. (2023a). Vergi Hukuku (15.Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtımı.
• Şenyüz, D., Yüce, M. & Gerçek, A. (2023b). Türk Vergi Sistemi (20. Baskı). Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtımı.
• Şirin, T. (2019). Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Kanun Kavramı (İHAM, FAYM VE AYM) (2. Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Tekbaş, A. (2009). Vergi Kanunlarının Anayasa’ya Uygunluğunun Yargısal Denetimi: Türkiye Değerlendirilmesi, Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık.
• Yaltı Soydan, B. (1998). “Vergi Adaleti Kavramında Soyuttan Somuta: Türk Anayasa Mahkemesi Kararlarını Eşitlik, Özgürlük, ve Sosyal Devlet Kavramları ile Okumak”. Vergi Sorunları Dergisi. 119, 98-118.
• Yaltı, B. & Özgenç, S. (2005). Vergi Hukuku Pratik Çalışma El Kitabı (1.Baskı). İstanbul: Beta.
• Yavaşlar Başaran, F. (2024 Nisan 23). Anayasa Mahkemesi’nin Ek Vergi Kararı ve Kamu Yararı Dilemması. Dünya Gazetesi. https://www.dunya.com/ (Erişim: 25.04.2024).
• Yıldırım, T., Gök, Ö., Demirbaş Aksüt, B. & Artun, E.S. (2020). Mükellef Haklarının Korunması Bakımından Hukuki Güvenlik İlkesi (1.Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yıldırımlı O. & Tarakçı, H. (1994). “Aktif Vergisi Yasa Tasarısına İlişkin Açıklamalar ve Konuya İlişkin Değerlendirmelerimiz”, Vergi Dünyası. (153).
• Yılmaz, E. (2014). Hukuki Güvenlik İlkesinin Bir Gereği Olarak Vergi Hukukunda Geriye Yürümezlik İlkesi (Yayın No. 384574) [Doktora tezi, Gazi Üniversitesi] Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Tez Merkezi.
• Yılmaz, R. (2019). Türk Hukuku Bakımından Vergi İdaresinin İşlem ve Uygulamalarına Olan Güvenin Korunması İlkesi (1. Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Yılmazoğlu, Y.E. (2021). İdari Yargıda Hak Eksenli Dönüşüm & Vergi Uyuşmazlığından Doğan İdari Davalarda Mülkiyet Hakkının Korunması (1. Baskı). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (2023). Kanun No. 7440, T.C. Resmi Gazete. Yayım 12.03.2023. Sayı 32130.
• Ekonomik Denge İçin Yeni Vergiler İhdası İle 1.7.1964 Tarihli Ve 488 Sayılı, 2.7.1964 Tarihli Ve 492 Sayılı, 7.11.1984 Tarihli Ve 3074 Sayılı 25.10.1984 Tarihli Ve 3065 Sayılı, 31.12.1960 Tarihli Ve 193 Sayılı, 21.7.1953 Tarihli Ve 6183 Sayılı, 2.2.1981 Tarihli Ve 2380 Sayılı, 15.7.1963 Tarihli Ve 277 Sayılı Kanunların Bazı Maddelerinde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (1994). Kanun No. 3986, T.C. Resmi Gazete. Yayım 07.05.1994. Sayı 21927.
• Gelir Vergisi Kanunu (1960). Kanun No. 193, T.C. Resmi Gazete. Yayım 06.01.1961. Sayı 10700.
• Kurumlar Vergisi Kanunu (2006). Kanun No. 5520, T.C. Resmi Gazete. Yayım 21.06.2006. Sayı 26205.
• 17.8.1999 Ve 12.11.1999 Tarihlerinde Marmara Bölgesi ve Civarında Meydana Gelen Depremin Yol Açtığı Ekonomik Kayıpları Gidermek Amacıyla Bazı Mükellefiyetler İhdası ve Bazı Vergi Kanunlarında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun (1999). Kanun No. 4481, T.C. Resmi Gazete. Yayım 26.11.1999. Sayı 23888.
• Vergi Usul Kanunu (1961). Kanun No. 213, T.C. Resmi Gazete. Yayım 10.01.1961. Sayı 10703.
• Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına İlişkin 7440 Sayılı Kanun Genel Tebliği (Seri No:3) (2023). Resmi Gazete. Yayım 15.04.2023. Sayı 32164.
• TBMM Genel Kurul Tutanağı, Tutanak Dergisi 70. Birleşim Dördüncü Oturum, 8 Mart 2023, https://www.tbmm.gov.tr/Tutanaklar/Tutanak/23875 (Erişim: 05.05.2023)
• T.C. Gelir İdaresi Başkanlığı, Sayı:641.05.00-2316000925. (K.A).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2013/72 Karar Sayısı: 2013/126 Karar Tarihi: 31.10.2013 R.G.Tarih-Sayı: 24.01.2014-28892. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:05.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı:2010/73 Karar Sayısı: 2011/176 Karar Günü: 29.12.2011 R.G. Tarih-Sayı: 17.03.2012-28236. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:05.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1995/6 Karar Sayısı: 1995/29 Karar Günü: 06.07.1995 R.G. Tarih-Sayı:10.02.1996-22550. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:05.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1994/80 Karar Sayısı: 1995/27 Karar Günü: 06.07.1995 R.G. Tarih-Sayı: 02.02.1996-22542. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:05.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1995/7 Karar Sayısı: 1995/35 Karar Günü: 18.7.1995 R.G. Tarih-Sayı: 09.01.1997-22872. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1994/91 Karar Sayısı: 1995/34 Karar Günü: 18.7.1995 R.G. Tarih-Sayı: 09.01.1997-22872. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1994/85 Karar Sayısı: 1995/32 Karar Günü: 13.7.1995 R.G. Tarih-Sayı: 28.09.1996-22771. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1999/51 Karar Sayısı:2001/63 Karar Günü:28/03/2001 R.G. Tarih-Sayı: 29/03/2002-24710. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2001/392 Karar Sayısı: 2003/60 Karar Günü: 4.6.2003 R.G. Tarih-Sayı:18.12.2003/25320. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2001/36 Karar Sayısı: 2003/3 Karar Günü: 16.1. 2003 R.G. Tarih-Sayı: 21.11.2003/25296. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1989/6 Karar Sayısı: 1989/42 Karar Günü: 7.11.1989 R.G. Tarih-Sayı: 06.04.1990-20484. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı:2010/7 Karar Sayısı:2011/172 Karar Günü: 22/12/2011 R.G. Tarih-Sayı: 14/02/2012-28204. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2006/95 Karar Sayısı:2009/144 Karar Günü:15/10/2009 R.G. Tarih Sayı:08/01/2010-27456. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2011/74 Karar Sayısı: 2012/15 Karar Günü: 26.1.2012 R.G. Tarih-Sayı: 21.07.2012-28360. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2003/48 Karar Sayısı: 2003/76 Karar Günü: 23.7.2003 R.G. Tarih-Sayı: 11.09.2004/25580. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2003/73 Karar Sayısı: 2003/86 Karar Günü: 7.10.2003 R.G. Tarih-Sayı: 20.12.2005 – 26029. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:17.04.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1997/54 Karar Sayısı: 1997/67 Karar Günü: 26.11.1997 R.G. Tarih-Sayı: 09.03.2000-23988. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 1986/5 Karar Sayısı: 1987/7 Karar günü: 19.3.1987 R.G. Tarih-Sayı: 12.11.1987-19632. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2023/44 Karar Sayısı: 2023/71 Karar Günü: 05.04.2023 R.G. Tarih-Sayı: 24.05.2023-32200. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:20.08.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2022/34 Karar Sayısı: 2024/16 Karar Günü: 23/01/2024 R.G. Tarih-Sayı: 27.03.2024-32502. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:28.03.2024).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2023/169, https://www.anayasa.gov.tr/tr/mahkeme-gundemi/genel-kurul/30-kasim-2023-genel-kurul-gundemi-ve-sonuclari/ (Erişim:10/12/2023).
• Anayasa Mahkemesi, Caroline Nicole Koç ve Diğerleri Başvurusu, Başvuru Numarası: 2019/26345, KT: 22/9/2022. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:12.05.2023).
• Anayasa Mahkemesi, Esas Sayısı: 2023/169 Karar Sayısı: 2024/82 Karar Günü: 14/03/2024 R.G. Tarih-Sayı: 19.04.2024-32522. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:19.04.2024).
• Anayasa Mahkemesi, E.S: 2022/146 K.S: 2023/31 Karar Günü: 16/2/2023 R.G. Tarih-Sayı: 12.5.2023-32188. https://www.anayasa.gov.tr/tr/anasayfa/ (Erişim:10.0.2023).
• İstanbul 1. Vergi Mahkemesi, Esas Numarası:2023/1090 Tarih:02/11/2023. (K.A).